Morgunblaðið - 21.03.1999, Síða 22

22 SUNNUDAGUR 21. MARZ 1999
MORGUNBLAÐIÐ

V'

'tí»m

ADDA Steina og Þórir uppi á borgarmúrum Kíva, fornfrægrar borgar í tísbekistan.
Frá Kasakstan
til Kuala Lumpur
Adda Steina Björnsdóttir hefur gert víð-
reist um heiminn á undanförnum árum og
hún og maður hennar, Þórir Guðmunds-
son, hafa ekki sett það fyrir sig að vera
með tvö ung börn þegar þau hafa flutt á
milli landa. Anna Margrét Sigurðardóttir
ræddi við Öddu Steinu sem nú býr í Kuala
Lumpur, höfuðborg Malasíu. Áður bjuggu
þau í Kasakstan, í Brussel og Sviss. I sum-
ar eru þau hins vegar á leið heim þar sem
Þórir tekur við starfí kynningarfulltrúa
Rauða kross Islands í júlí nk.
ADDA með syni sína tvo, Björn og Unnar Þór í Malasíu.
ASTÆÐA þess að fjölskyld-
an hefur dvalið á svo ólík-
um stöðum eru störf Þóris
fyrir Alþjóðasamband
Rauða krossins. Hann er nú upp-
lýsingafulltrúi og svæðisfulltrúi
þess í suð-austur Asíu. Adda Steina
hefur heldur ekki setið auðum
höndum. Auk þess að sinna böm-
um og búi og sjálfboðaliðastörfum
fýrir Rauða krossinn hefur hún
setið við skriftir. í dag, 21. mars
sem er alþjóðlegur baráttudagur
gegn kynþáttafordómum, kemur út
eftir hana fyrsta bókin í fjögurra
bóka röð sem allt eru sögur um
börn í Asíu. Bækurnar eru gefnar
út í samvinnu Rauða krossins og
Æskunnar. í tilefni dagsins og
þess að Rauði Kross Islands verð-
ur 75 ára á þessu ári fá öll íslensk
börn sem nú sitja í 4. bekk grunn-
skóla fyrstu bókina, Sasha, afhenta
að gjöf á morgun.
Sagan gerist einmitt í Kasakstan
þar sem fjölskyldan bjó í tæp tvö ár.
Vorið 1996 kom Adda Steina með
drengina þeirra tvo til borgarinnar
Almaty í Kasakstan. Þar tók Þórir á
móti þeim en hann hafði farið út
nokkru áður til að taka við starfi
upplýsingafulltrúa hjá svæðisskrif-
stofu Alþjóðasambands Rauða
krossins og Rauða hálfmánans í
Mið-Asíu. Ætli þeim hafí ekki fund-
ist erfítt að taka ákvörðun um að
fara með drengina svona unga til
langdvalar alla leið austur í Ka-
sakstan?
- Björn var rétt eins árs og Unn-
ar Þór á fímmta ári. Það er í sjálfu
sér auðveldara að flytja með lítil
börn en stór. Þegar þau eldast
skipta skóli og félagar meira máli.
Ég hafði engar áhyggjur af litla
stráknum en ég hafði áhyggjur af
Unnari Þóri. Hann hafði aldrei að-
lagast í franska skólanum í Brussel
og ég vildi ekki að hann þyrfti að
fara í skóla á rússnesku eða ensku
ef hann ekki vildi. Svo að við tókum
með okkur frábæra manneskju, Ha-
frúnu Ösp Stefánsdóttur, sem au
pair. Hún hafði lært rússnesku í HI
svo að hún gat líka túlkað fyrir mig
og var mikill félagi okkar Unnars
fyrsta árið. Hann fór svo í alþjóð-
legan, eða amerískan, skóla um
haustið og lærði ensku á tveimur
mánuðum. Á þriðja mánuði hætti
hann að tala íslensku og það hefur
satt að segja verið erfitt að halda
henni við.
Kasakstan
- Kasakstan er eitt af tíu
stærstu löndum heims. Stór hluti
þess er grasslétta þar sem Kasakk-
ar, sem voru hirðingjar, fóru um
með hesta og hjarðir og bjuggu í
hringlaga tjöldum sem þeir kalla
,jurt“. Rússar lögðu landið undir
sig á síðustu öld og það varð síðar
hluti Sovétríkjanna. Landið í heild
er mjög strjálbýlt. Stærsta borgin
er Almaty, þar sem við bjuggum og
hún er syðst í landinu, alveg upp
við Tien Shahn fjöllin. íbúar eru
um 40 prósent Kasakkar, tæplega
fjörutíu prósent Rússar og síðan
fjöldi annara þjóðabrota, m.a.
Ukraínumenn, Tartarar, Úsbekar,
Kóreubúar osfrv. Á tíma Stalíns
voru heilu þjóðirnar fluttar til Ka-
sakstan frá öðrum hlutum Sovét-
ríkjanna. Eftir að landið fékk sjálf-
stæði hafa margir Rússar flutt til
Rússlands, svo að e.t.v. eru Ka-
sakkar nú fjölmennari hlutfalls-
lega. Aðrir stórir minnihlutahópar,
t.d. Þjóðverjar, sem voru 6% þjóð-
arinnar árið 1989 eru núna nánast
horfnir, allir fluttir til Þýskalands,
svo að þetta var mikið breytinga-
skeið.
Kasakstan er mjög ríkt land hvað
auðlindir varðar, einkum olíu og
gas, en sá auður hafði ekki skilað
sér enn meðan við vorum þar, allt
dreifíkerfi hrundi t.d. eftir Sovét-
tímann því að það miðaði við að
löndin þægju hvert frá öðru en ekki
að þau væru sjálfstæð. Það er því
mikið uppbyggingarstarf eftir.
Opinbert mál er Kasaska en í
Almaty töluðu allir rússnesku og
það var málið sem við reyndum að
læra með heldur litlum árangri.
Á Sovéttímanum gekk þjóðin í
gegnum miklar þrengingar þegar
hirðingjarnir voru þvingaðir af
steppunum í samyrkjubú en síðari
áratugi og fram undir lok Sovét>
tímans gátu menn líka lifað vel í
Kasakstan. Flestir íbúar Kasakst-
an sem ég hitti í Almaty voru vel
menntaðir og höfðu áður haft
trygga atvinnu og nóg að bíta og
brenna. Húshitun var líka ódýr
sem er mikilvægt því að þarna fer
hitinn niður í 40 gráður á veturna.
Undir lok Sovéttímans versnaði
ástandið og við sjálfstæði landsins
hrundi allt kerfið. Verksmiðjur
urðu gjaldþrota, fók missti vinnu,
rafmagn og gas varð dýrara og
heilu héruðin fengu hvorugt. Vöru-
framboð jókst en verðlag hækkaði,
ríkisstjórnin gat ekki greitt laun og
ellilífeyri nema takmarkað og mörg
fyrirtæki borguðu í vörum en ekki
peningum. Það er mikilvægt að
hafa í huga að lífsgæðin féllu eftir
að landið fékk sjálfstæði. Fólkið
sem lenti í því að hafa hvorki gas
né rafmagn allan veturinn og þurfa
að elda úti á götu yfir opnum eldi,
var ekki vant þessu, frekar en við.
Það var í raun orðið útlendingar í
eigin landi, því að allt breyttist í
kring um það.
Ef við misstum vinnu og gætum
hvorki fengið aðra né bætur frá rík-
inu, rafmagn yrði stopult og verð-
bólga ryki upp þá gengi okkur illa
að fóta okkur líka. Þetta er það sem
gerðist í Kasakstan og það merki-
legasta var að sjá hvemig fólk
bjargaði sér þrátt fyrir allt.
Meðan við voram þarna var það
að gerast í fyrsta sinn í áratugi að
börn fóru ekki í skóla vegna þess að
þau áttu ekki fót og skó til að sækja
skóla á vetrum. Við vorum því mjög
stolt af Rauða krossi Islands þegar
hann gaf 10 milljónir króna til skó-
kaupa. Fyrir það fé voru mörg-þús-
und skópör keypt í Kasakstan og
dreift í kaldari héruðum, einkum í
norðurhlutanum.
Daglegt líf í Almaty
Við bjuggum í hluta húss í gömlu
hverfí sem upphaflega hafði mest
verið byggt Rússum. Gatan hét
Perugata og það vai- mikið af
ávaxtatrjám í öllum görðum. í hin-
um hluta hússins bjó eigandinn og
að sama garði lá hús ættingja hans
svo að okkur fannst við vel örugg
með granna allt um kring. Húsið
stæðist líklega ekki íslenskar bygg-
ingarreglugerðir, t.d. var rafmagn
mjög illa lagt og húsið hélt hvorki
músum né rottum. Við höfðum bað-
herbergi en nági-annarnir höfðu
bara útikamai- í garðinum og útist-
urtu sem virkaði á sumrin. Hverfið
var svo gixnalt að þar var víða ekki
rennandi fvatn og á hverju horni
voru vatnshanar þangað sem fólk
sótti vatn daglega.
Strákamh' brugðust vel við
breytingunni, sem var m.a. Hafrúnu
að þakka. Við eignuðumst fljótt vini
þama og ég kynntist öllum útlend-
ingum með börn sem bjuggu í mínu
hverfi eða nálægum, þeir voru ekki
svo margir.
Mér þótti innkaup erfið. Vöruúr-
val varð sífellt meira en margt var
innflutt og því mjög dýrt og það tók
langan tíma að læra á markaðinn.
Ég þurfti að jafnaði að fara í 3 - 4
búðir og á aðalmarkaðinn til að
finna það sem mig vantaði og fann
þó oft ekki næstum allt. Eftir því
sem ég lærði betur á aðalmarkað-
inn og hann stækkaði með áuknu
vöruúrvali varð þetta auðveldara en
ég er ekki góð að prútta og fannst
ekki gaman að fara þangað. Auðvit-
að var hluti vandans að ég kunni
ekki að íifa eins og innfæddir og
elda góða súpu daglega, enda stóð
ekki til hjá okkur að gera slíkar
breytingar á mataræði. Ég lærði
samt heilmargt á þessu, fyrir utan
að vera þakklát fyrir það sem ég
hef. T.d. gerði ég stundum lasagna
og þurfti þá að útbúa pastað, kaupa
kjöt, hreinsa úr því beinflísar og
finna hentugan vöðva, snyrta hann
og hakka og var þá loks komin á
það sem nú er byrjunarreitur hjá
mér, steikja kjötið og setja í ofn.
Ég lærði líka af þarlendum að gera
súpu og að sjóða eggaldin og græn-
meti í mauk og geyma til vetrarins,
- já og að gera kirsuberjasaft á tíu
mínútum. I Almaty var mjög vin-
sælt að halda matarboð og vera
boðinn í mat og það var helsta til-
breytingin hjá okkur. Við höfðum
engan kristal og bara samansafn af
diskum og ég man að gestir komu
oft með gaffla og skeiðar með sér
en þetta var alltaf mjög skemmti-
legt.
Seinni veturinn var að mörgu
leyti verri en sá fyrri. Þá var mikill
gasskortur í Almaty. í hverfinu
okkar brann rafstöðin yfir og við
höfðum lítið og lélegt rafmagn svo
mánuðum skipti. ísskápur virkaði
ekki, við gátum ekki eldað o.s.frv.
Það tók á en þó var þetta bara
tímabundið ástand fyrir okkur,
ekkert miðað við það sem margir
landsmenn þurftu að þola í fleiri
ár.
Þórir var mikið á ferð og flugi en
ég var mest í Almaty. Eg fór að
vinna með kasaska landsfélaginu,
sem hét landsfélag Rauða hálfmán-
ans og Rauða krossins. Ég aðstoð-
aði við kynningarstarf og fjáröflun,
sem var nýtt fyrir þeim. Á Sovét-
tímanum þurftu þau aldrei að
standa í slíku. Við hófum átaksverk-