Morgunblaðið - 17.06.1999, Blaðsíða 41

40 FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNB LAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 1999 41
iltaðtiitlffiifetfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
FRUMKVÆÐI,
SKÖPUN, ÞEKKING
IDAG eru 55 ár liðin frá því að stofnun íslenska lýðveldisins
var formlega lýst yfir á fundi Alþingis að Lögbergi á
Pingvöllum 17. júní 1944. A þessu ári eru og liðin 95 ár frá því
Islendingar unnu heimastjórn úr höndum Dana en þá vannst
sigur í baráttunni fyrir innlendu framkvæmdavaldi og efnt var
til íslensks ráðuneytis í Reykjavík. Þetta eru tveir af stærstu
sigrunum í sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar auk fullveldisársins
1918 þegar sambandslögin öðluðust gildi, með þeim var ísland
viðurkennt frjálst og fullvalda ríki í konungssambandi við
Danmörku. Nú þegar öldin er í fjörbrotunum er merkilegt að
horfa yfir farinn veg og sjá að þjóðin hefur lifað ótrúlegar
breytingar, umbyltingar sem hafa í flestu styrkt
menningarlega, efnahagslega og pólitíska stöðu hennar í
alþjóðlegu samhengi. I kjölfar fullveldis og lýðveldisstofnunar
unnust mikilvægir sigrar í baráttunni um útfærslu
fiskveiðilögsögunnar, síðast 1975 í tvö hundruð mílur en með
því var styrkum stoðum skotið undir efnahagslegar framfarir í
landinu sem aftur hafa verið meginforsendan fyrir eflingu
þeirrar þríeinu heildar sem á nýrri öld mun, ef að líkum lætur,
standa undir velferð þjóðarinnar, - blómlegs atvinnulífs,
menningarlífs og menntakerfis.
Tengslin milli þessara þriggja þátta þjóðlífsins hafa verið að
styrkjast mjög á allra síðustu árum. íslendingar hafa kannski
á sama tíma verið að venjast þeirri hugsun að fi-amfarir og
velferð byggjast ekki einungis á nýtingu náttúruauðlindanna;
þó að þær séu landinu vissulega ríkulega skammtaðar þá eru
þær í eðli sínu takmarkaðar ólíkt þeim auðlindum sem felast í
frumkvæðinu, sköpunarkraftinum og þekkingunni.
Mannauðurinn er ótakmörkuð auðlind og hana munum við
þurfa að virkja enn betur en við höfum gert hingað til ef við
ætlum að vera samkeppnishæf á alþjóðlegan mælikvarða á
nýrri öld. Þar er ekki um annað að velja en að efla rannsóknir
og þróunarstarf til að styrkja undirstöður atvinnu- og
menningarlífsins og stuðla að nýsköpun. í sama tilgangi þarf
að byggja upp enn sterkara og frjórra menntakerfi sem skilar
okkur þeirri þekkingu sem þarf. Og síðast en ekki síst þarf að
gefa íslenskri menningu, íslenskri list aukið vægi á flestum
sviðum þjóðlífsins, ekki síst í menntakerfinu, atvinnulífinu - og
í fjárlögunum. Ef íslensk menning á að geta verið gildur
þátttakandi í alþjóðlegri samræðu þá þarf hún aukið rými
heimafyrir.
Hinn eilífi samanburður við útlönd á öllum mögulegum
sviðum hefur löngum verið mikil íþrótt á meðal þjóðarinnar og
þó að hann hafi iðulega verið svolítið skondinn, enda oft á
hæpnum forsendum, þá hefur hann líka verið þjóðinni hollur,
og sennilega aldrei sem nú. Hugtakið heimsþorpið var fyrst
notað á sjöunda áratugnum og spáði fyrir um að rafvædd
samskipti myndu breyta veröldinni í lítinn þéttbýliskjarna.
Með fjölmiðla- og tölvubyltingunni hefur þessi spádómur ræst.
ísland er ekki lengur afskekkt eyja úti í miðju hafi nema í
landfræðilegum skilningi, hvað samskipti varðar erum við
stödd í miðju heimsins. Þessar breyttu aðstæður hafa sett, eða
öllu heldur þeytt þjóðinni inn í það alþjóðlega samhengi sem
hún hefur ætíð viljað skoða sig í. Þessi gríðarlegu umskipti
sem orðið hafa á fáum árum hafa með öðrum orðum gert
Islendingum kleift að taka meiri og beinni þátt á hinu
alþjóðlega markaðstorgi viðskipta, hugmynda, menntunar,
menningar o.s.frv. o.s.frv. Hinn alþjóðlegi samanburður getur
því ekki lengur verið bara í nösunum á okkur og á annarlegum
forsendum, - hann verður að vera raunhæfur og það sem
meira er, við verðum að standast hann; öðruvísi höldum við
ekki hinu torsótta og dýrmæta sjálfstæði okkar.
Þessi öra þróun á sviði fjölmiðlunar og tölvuvæðingar hefur
reyndar orðið eitt meginþemað í umræðum um sjálfstæði
þjóðarinnar síðustu ár. Einkum hafa menn haft áhyggjur af
menningarlegu sjálfstæði hennar og bent á lakari stöðu
íslenskrar tungu því til áréttingar. Þessar áhyggjur eru
vissulega ekki ástæðulausar enda er mikill hluti þess efnis sem
berst okkur í gegnum fjölmiðla og Netið á erlendum málum, þó
fyrst og fremst ensku. Mikil verndarhyggja hefur einkennt
viðbrögð Islendinga við þessum auknu áhrifum enskrar tungu
og menningar. Með eðli miðla á borð við gervihnattasjónvarp
og Netið í huga er hins vegar ljóst að varnir duga skammt.
Mun vænlegra til árangurs virðist vera að viðurkenna þann
veruleika sem fjölmiðla- og tölvutæknin býr okkur og neyta
jafnframt allra bragða til að efla og styrkja íslenska tungu og
menningu til þess að gera þær í stakk búnar til þess að standa
af sér sífellt aukin áhrif erlendis frá. Sjálfstæði íslenskrar
menningar getur vart byggst á verndun og einangrun heldur á
virkri þátttöku í alþjóðlegri menningarsamræðu.
FBA, Landsbanki, Búnaðarbanki og Hof hafa eignast 17% hlut í DeCQDE Genetics
Stefnt að skrán-
ingu IE á markaði
fyrir árslok
Morgunblaðið/Sverrir
SAMNINGUR um kaup á sex milljarða kr. hlut í DeCODE, eignarhaldsfélagi Islenskrar erfðagreiningar, var
undirritaður í Listasafni Islands í gær. F.v. Sigurður Gísli Pálmason fyrir hönd Hofs, Bjarni Ármannsson, for-
sljóri FBA, Kári Stefánsson, forsljóri Islenskrar erfðagreiningar, Halldór J. Krisljánsson, bankastjóri Lands-
bankans og Stefán Pálsson, bankastjóri Búnaðarbankans.
Meðaleinkunnir úr samræmdum prófum 1993-1998

Hátt hlutfall leið-
beinenda úti á landi
✓
Utkoma úr samræmdum prófum er lélegri
úti á landi en á höfuðborgarsvæðinu. Það
sem nefnt er til skýringar er hærra hlutfall
leiðbeinenda úti á landi, minni námshvatning
og annað samfélagsmynstur.
Samningur var undirrit-
aður í gær um kaup
Fjárfestingarbanka at-
vinnulífsins (FBA),
Landsbankans, Búnaðar-
bankans og eignarhalds-
félagsins Hofs á hluta-
bréfum í DeCODE
Genetics, eignarhaldsfé-
lagi Islenskrar erfða-
greiningar (IE), fyrir
rúma sex milljarða
króna. Með þessum
kaupum hafa Islendingar
eignast tæplega 70% hlut
í fyrirtækinu. Er þegar
hafinn undirbúningur að
sölu bréfanna í áföngum
til innlendra fjárfesta.
Forstjóri IE segir stefnt
að skráningu fyrirtækis-
ins á alþjóðlegum mark-
aði fyrir lok ársins.
SAMNINGURINN sem und-
irritaður var í gær felur í sér
kaup FBA, Landsbankans,
Búnaðarbankans og Hofs á
nær helmingi af eignarhlut
sjö bandarískra fjárfestingaríýrirtækja
í Islenskri erfðagreiningu, sem lögðu fé
í fýrirtækið við stofnun þess. Kaup-
verðið er rúmir sex milljarðar kr. og
eftir kaupin er eignarhlutur bankanna
og Hofs nálægt 17% af heildarverð-
mæti íýrirtækisins.
FBA keypti 50% hlutabréfanna
Skipting hlutafjárins milli kaupend-
anna er með þeim hætti að FBA kaup-
ir 50%, Búnaðarbankinn 24%, Lands-
bankinn 20% og Hof 6%. Var kaup-
samningurinn undii'ritaður í Lista-
safni Islands af Bjarna Armannssyni,
forstjóra FBA, Halldóri J. Kristjáns-
syni, bankastjóra Landsbankans,
Stefáni Pálssyni, bankastjóra Búnað-
arbankans, Sigurði Gísla Pálmasyni
fyrir hönd Hofs og Kára Stefánssyni
fyrh' hönd IE. Lýstu fulltrúar bank-
anna því yfir á fréttamannafundi að
lokinni undirritun samningsins að þeir
ráðgerðu að selja hlutabréfin áfram í
áföngum í lokuðu hlutafjárútboði til
innlendra fjárfesta, skv. sérstöku sam-
komulagi, sem gert var samhliða
kaupunum, m.a. um lágmarksverð.
Forsvarsmenn kaupenda viidu ekki
upplýsa hvert það væri. Auk þess
hyggjast kaupendumir eiga umtals-
verðan hlut sjálfir. Fram kom í máli
Bjarna Armannssonar að gengi hluta-
bréfanna væri trúnaðarmál á milli
kaupenda og seljenda.
Stofnfjárfestarnir sagðir
hafa fengið góðan arð
Bandarísku stofnfjárfestamir sem
tóku þátt í stofnun DeCODE árið 1996
lögðu upphaflega 12 millj.
dollara eða um 850 millj.
ísl. kr. í stofnun íýrirtækis-
ins, en þeir era Advent
International, Alta
Partners, Atlas Venture,
Arch Venture Partners,
Falcon Technologies, Medical Science
Partners og Polaris Ventures
Partners. Að sögn Kára Stefánssonar
er samningurinn gerður að frumkvæði
íslenskrar erfðagreiningar en hinir
erlendu fjárfestingarsjóðir munu
áfram eiga eignarhlut í fýrirtækinu,
a.m.k. þar til fyrirtækið verður skráð
á almennum markaði. Kári sagði í
samtali við Morgunblaðið að ljóst væri
að erlendu fjárfestarnir fengju góðan
arð af sinni fjárfestingu með sölu
hlutabréfanna til íslensku bankanna
og Hofs.
Vilja selja í sem stærstum
eignarhlutum
Hlutafjárkaupin í gær em stærstu
einstöku hlutafjárviðskipti sem gerð
hafa verið hér á landi, skv. upplýsing-
um forsvarsmanna IE. Bjarni sagði að
þegar væri hafinn undirbúningur á
sölu til nokkurra innlendra fagfjár-
festa á hluta þess hlutafjár sem bank-
inn keypti í IE. Hann kvaðst gera ráð
fyrir að verðbréfafýrirtæki sem
keyptu myndu svo selja áfram til
sinna viðskiptavina. „Við útilokum að
sjáfsögðu engan frá því en megin-
markmiðið er að selja í sem stærstum
eignarhlutum,“ sagði hann.
Hann sagði að kaupendurnir vildu
með þessum kaupum leggjast á sveif
með stjórnendum IE og flytja stærri
eignarhluti til Islands. Hann sagði að
það væri táknrænt fyrir þá öru þróun
sem orðið hefði á íslenskum fjármála-
markaði að það skyldi vera hægt að
ganga frá kaupum á svo stórum eign-
arhlut sem hér um ræðir. Eftir kaupin
væri nálægt 70% hlutur í félaginu í
eigu Islendinga enda væri IE orðið
mjög samofið íslenskri þjóðarsál.
Skref í átt að
almenningshlutafélagi
„Það er kannski táknrænt að með
þessum kaupum hafa þrjú af fjöl-
mennustu almenningshlutafélögum
landsins keypt hlut í Islenskri erfða-
greiningu og fyrirtækið er þar með
óbeint komið í eignarhlut þúsunda Is-
lendinga. Það er markmið Lands-
banka íslands að stuðla að
því að þeir hlutir sem
Landsbankinn hefur keypt,
og ég veit að það er í hug-
um annarra, verði síðan í
sem dreifðastri eign inn-
lendra aðila,“ sagði Halldór
J. Kristjánsson. Hann sagði æskilegt
að stór félög sem gegndu mikilvægu
hlutverki væru í sem dreifðastri eign
og að stuðlað yrði að því með þessum
viðskiptum.
„Ég lýsi persónulega mikilli ánægju
með að eiga aðild að þessu. Ég hef
fylgst með starfsemi ÍÉ í mínu fyrra
starfi nánast frá íýrsta degi og það
hefur verið einstakiega ánægjulegt að
sjá þetta rísa upp. I byrjun sem erlent
fjárfestingarverkefni, undir leiðsögn
Kára, og að fá hér inn verulegt eigið fé
í atvinnuuppbyggingu og hátækni og
að síðan sé hægt að fylgja þeirri þróun
eftir með því að innlendir aðilar komi
að málinu þegar það er komið yfir
fyrsta áhættustigið og er komið á það
stig að við getum allir komið að mál-
inu. Ég lít á þetta sem skref í átt að al-
menningshlutafélagi með dreifðri
eignaraðild," sagði Halldór.
Mikill áhugi á viðskiptum með
bréf í DeCODE
,Áhugi okkar beinist fyrst og
fremst að því að eignast þarna hlut
sem við getum miðlað til okkar við-
skiptaaðila. Við finnum mikinn áhuga
á viðskiptum með bréf í DeCODE og
það sannar að almenningur vill taka
þátt í atvinnurekstrinum. Við teljum
að með þessum kaupum sköpum við
möguleika fyrir okkar viðskiptavini að
eignast hlut í DeCODE,“ sagði Stefán
Pálsson.
Sigurður Gísli Pálmason sagði að
Hof ætti fyrir hlut i DeCODE og þessi
viðbótarkaup byggðust á þeii'ri trú
sem eigendur félagsins hefðu á starf-
semi Islenskrar erfðagreiningar. „Það
hefur verið gaman að fylgjast með
þessu ævintýri, sem hefur átt sér stað
og að vera orðinn meiri þátttakandi í
því,“ sagði hann. Sigurður Gísli sagði
einnig að hér væri um stórt mál að
ræða fyrir Islendinga sem væm
skyndilega komnir í fylkingarbrjóst í
líftækniiðnaðinum í heiminum.
Ekki erfitt að sannfæra
erlendu fjárfestana
Bjarni Armannsson sagði að hluta-
fjárkaupin hefðu átt sér noþkurn að-
draganda. „Forsvarsmenn Islenskrar
erfðagreiningar höfðu hug á þessum
eignartilfærslum þannig að bandarísk-
ir stofnanafjárfestar miðluðu hluta
þessara bréfa áður en kæmi að al-
mennu útboði eða skráningu. Leituðu
þeir til okkar og fleiri og upp úr þeim
samræðum komst á þetta skipulag
sem varð svo endanlega að samkomu-
lagi í dag. Þetta hefur líklega tekið
meiri hlutann úr árinu,“ sagði Bjarni.
Fram kom í máli Kára Stefánssonar
að það hefði alltaf verið takmark
þeirra sem stóðu að stofnun ÍE að
flytja stærri hluta eignarhalds fyrir-
tækisins til Islands. „Fyrirtækið
byggir sína starfsemi á náinni sam-
vinnu við íslenskt samfélag og því
fannst okkur eðlilegt að íslenskt sam-
félag nyti eins mikils og mögulegt
væri af því sem gott gerðist innan fyr-
irtækisins. Það var ekki erfitt að sann-
færa fjárfestana um þetta. Það var
ekki erfitt að sannfæra þá um að þó
þeir gæfu eftir um það bil helming af
sínum hlutabréfum núna, á því verði
sem hér um ræðir, þá yki það líkúrnar
á því að þeir fengju sem mest út úr
heildarpakkanum að lokum. Það var
okkar trú og síðar þeirra trú að með
því að flytja þennan eignarhluta yfir
til Island þá myndi það auka þann
stuðning sem félagið hefði í samfélag-
inu. Þó svo að þetta hafi tekið dálítið
tíma og umhugsun hjá þeim, þá féllust
þeir endanlega á þessar röksemdir,“
sagði Kái-i.
Samkomulag um áframhaldandi
meðferð hlutanna
Fram kom í máli Kára að það væri
markmið fyrirtækisins að það yrði
sem fyrst skráð á erlendum hluta-
bréfamarkaði. Það markaðist m.a. af
fjárþörf fyrirtækisins á hverjum tíma
og hvernig markaðir væru innstilltir
hverju sinni. „Okkar fýrirtæki brúar
þetta bil á milli líftækni og upplýs-
ingatækni, sem gerir að verkum að við
emm síður viðkvæmir fýrir sveiflum á
markaðinum. Við vonumst til þess að
fara með þetta fyrirtæki á markað fýr-
ir lok þessa árs,“ sagði Kári.
Fram kom í máli forsvarsmanna
bankanna að þeir hygðust eiga um-
talsverðan hlut sjálfir í fyrirtækinu
skv. sérstöku samkomulagi sem gert
hefði verið í tengslum við hlutabréfa-
kaupin en þeir vildu ekki upplýsa um
hversu stóran eignarhlut
yrði að ræða, sem halda á
eftir við sölu.
„Það er alger samstaða á
milli okkar um hvemig við
stöndum að kaupunum og
um áframhaldandi meðferð
hlutanna. Það er hluti af heildarsam-
komulagi milli okkar innlendu fyrir-
tækjanna,“ sagði Halldór.
Tvíþættur áfangasigur
Bjarni Armannsson sagðist í samtali
við Morgunblaðið líta á samninginn
sem áfangasigur. „Annars vegar
finnst okkur mikilvægt að fjármagns-
fyrirtæki sameini krafta sína og vinni
þá að stæm verkefnum en ella. Það er
alþekkt á alþjóðlegum fjármálamörk-
uðum,“ segir hann.
Hins vegar segist hann líta á það
sem sigur að íslensk fyi'irtæki geti yfir
höfuð staðið að jafn miklum hlutafjár-
kaupum. „Það held ég að hafi verið al-
veg útilokað, jafnvel fyrir einum til
tveimur árum síðan. Þar held ég að til-
Tf
koma aðUa eins og FBA hafi skipt
miklu máli.“
Bjami segist telja mjög mikilvægt að
Islensk erfðagreining sé í eigu inn-
lendra aðila. „Persónulega finnst mér
að þetta fýrirtæki sé það samofið ís-
lensku samfélagi og efnahagslífi, að
nauðsynlegt sé að beint eða óbeint njóti
íslendingar þess ávinnings sem felst í
fýrirtækinu. Þá má ekki gleyma þeirri
þjónustu sem það veitir í lyfjagerð og
þróun lækningaraðferða,“ segir Bjarni.
Bjami vill ekki gefa upp hversu
stómm hlut Fjárfestingarbankinn
hyggist halda í eigu sinni. Hann sagði
að hluti yrði seldur núna strax, til fag-
og stofnanafjárfesta, en vegna eðlis
FBA sem „heildsölubanka" yrði ekki
selt til einstaklinga.
Að sögn Bjama hafa kaupin ekki
neikvæð áhrif á lausafjárstöðu bank-
ans, en Seðlabankinn setti sem kunn-
ugt er reglur um lágmarkslausafjár-
stöðu hjá viðskiptabönkum í febrúar
sl. „Staða okkar er mjög góð, vegna
staðlaðra skuldabréfasamninga sem
við tókum upp í byrjun árs og öflum
fjár í gegnum," sagði hann. Bjarni
sagði að þessi hlutafjárkaup kölluðu
því ekki á vaxtahækkun bankans.
„Einstakt viðskiptatækifæri"
Halldór J. Kristjánsson sagði í sam-
tali við Morgunblaðið að samningurinn
fæli í sér ánægjulegt viðskiptatækifæri.
„Tækifærið felst í því að koma að félag-
inu áður en það er skráð á hlutabréfa-
markað ytra. Á þessu stigi er mest von
um verðhækkanir í fyrirtækjum af
þessu tagi og þetta er því einstakt við-
skiptatækifæri,“ segir hann.
Hann sagðist vita að áhugi forsvars-
manna ÍE væri mikfil á að fýrirtækið
væri í sem dreifðastri eign. „Við mun-
um stuðla að því með þessum kaupum
og ætlum okkur að miðla hlutafénu tfi
innlendra fjárfesta. Fram að skrán-
ingu til stofnana- og fagfjárfesta, en
um leið og ÍE verður skráð og komið á
markað, seljum við ákveðinn hlut til
einstaklinga," segir Halldór.
Að sögn Halldórs vfil Landsbankinn
tryggja að íslepdingar eignist sem
stærstan hlut í ÍE, og þá sem flestir.
„Það má segja að það sé táknrænt að
þrjú af sex stærstu almenningshluta-
félögum landsins standa að kaupun-
um. Þar með er þessi hluti fyrirtækis-
ins kominn í mjög dreifða eign inn-
lendra fjárfesta,“ segir hann.
Ekki langtímaijárfestir
Halldór segir að kaupin, sem sam-
kvæmt fréttatilkynningu nema 20% af
þeim rúmum sex milljörðum króna
sem skipta um hendur, eða um 1,2
milljörðum króna, hafi ekki neikvæð
áhrif á lausafjárstöðu bankans. „Meg-
infjárhæð viðskiptanna er tfi miðlunar
og mörg fyrirtæki koma að viðskipt-
unum. Hluti fjárhæðarinnar fer beint
áfram til fjárfesta og eftirspurnin er
mikil. Landsbankinn lítur ekki á sig
sem langtímafjárfesti í Islenskri
erfðagreiningu," segir Halldór.
Hann segist ekkert geta upplýst um
mismun á kaupverði bankans og sölu-
verði til fjárfesta. ,A-ð sjálfsögðu fær
bankinn þó sína þóknun fýrir sína
þjónustu,“ segir hann.
Almenningi gefínn kostur
á að kaupa eftir skráningu
„Við ráðgemm að selja hluta hluta-
fjárins til IS 15 sem er sjóður í okkar
vörslu,“ sagði Stefán Pálsson í samtali
við Morgunblaðið. Sagði hann að ekki
væri búið að ákveða hversu stór hluti
yrði seldur tfi sjóðsins en
líklega yrði það töluverður
hluti fjárins.
Stefán sagði að þegar
búið yrði að skrá DeCODE
á verðbréfaþingi erlendis
yrði almenningi gefinn
kostur á að kaupa hlutabréf, en áður
en það yrði gert yrði stofnfjárfestum
einungis gefinn kostur á að kaupa hlut
af bankanum.
Stefán sagði að ekki hefði verið
mótuð stefna innan Búnaðarbankans
um það hvort miðað yrði við ákveðna
lágmarksupphæð þegar hluti bréfanna
yrði seldur í lokuðu hlutafjárútboði, en
reiknað væri með að þau yrðu seld í
dreifðri sölu.
Aðspurður um hvort kaup bankans
á 24% hlut í DeCode hefðu áhrif á
lausafjárstöðu bankans sagði hann að
bankinn reiknaði með að selja bréf á
móti. „Allir bankarnir era með frekar
þrönga stöðu núna en þessi kaup hafa
ekki svo mikið að segja fyrir heildina
hjá okkur,“ sagði hann.
UM HELMINGUR af kenn-
uram á Vestfjörðum er
leiðbeinendur og er hvergi
hærra hlutfall leiðbeinenda
en þar. Samkvæmt tölum frá Hag-
stofu íslands eru leiðbeinendur úti á
landi með minni menntun en leiðbein-
endur á höfuðborgarsvæðinu og
dæmi era um að fólk með grunn-
skóla- og gagnfræðapróf stundi
kennslu úti á landi. Amalía Björns-
dóttir, lektor í Kennaraháskóla ís-
lands og deildarstjóri prófadeildar í
Rannsóknastofnun uppeldis- og
menntamála, telur líklegt að þetta
skýri að hluta til laka útkomu í sam-
ræmdu prófunum víða úti á landi.
Amalía segir að fréttaflutningur af
niðurstöðum úr samræmdum prófum í
Patreksskóla á Patreksfirði sé afar
neikvæður og særandi gagnvart nem-
endunum. Einkunnir nemenda séu
trúnaðarmál en með þessum fréttum
hafi þær orðið að hluta opinberar og
þeir stimplaðir sem fallistar þótt í
raun sé ekkert til sem heitir fall í
grunnskóla. Velta megi iyrir sér hvort
nemendumir þar hafi í raun fengið
viðunandi kennslu þau ár sem þeir
vora í skóla. Til dæmis mætti spyrja
hvort þeir hafi haft réttindakennara.
„Vestfirðingar búa við það að í 10.
bekk eru kennarar sem hafa litlu
meiri menntun en nemendumir sem
þeir eru að kenna og það hlýtur að
vera hæpið að þeim takist að ná sama
árangri og vel menntaður fagmaður
jafnvel þótt viljinn til að gera vel sé
fyrir hendi,“ segir Amalía.
Hún segir að það vilji einnig
gleymast í þessari umræðu að mennt-
unarstig leiðbeinenda er mun hærra
á Reykjavíkursvæðinu en úti á landi.
„Mér finnst þetta farið að snúast um
mannréttindi þessara barna. Þau eru
í skólum þar sem ekki er almennileg
kennsla og við lok grannskóla standa
þau illa og eiga sum litla möguleika á
frekara námi,“ sagði Amalía.
Mikili munur á réttindakennara
og leiðbeinanda
„Við höfum, eins og allir aðrir skól-
ar, góða árganga og slaka. Fyrir
tveimur árum var hér mjög góður ár-
gangur sem var töluvert fyrir ofan
meðaltal á Vestfjörðum en í fyrra var
slakari árgangur,“ segir Vaigarður
Lyngdal Jónsson, aðstoðarskólastjóri
í Patreksskóla á Patreksfirði.
„Svo hendir það okkur núna að
hafa óvenjustóran árgang og innan
hans eru mörg dæmi um krakka sem
eiga í erfiðleikum með nám af ýmsum
orsökum. Þar að auki er þetta ár-
gangur sem hefur lent í ýmsum áföll-
um í gegnum sína skólagöngu."
Valgarður segir að einn réttinda-
kennari hafi kennt ensku og íslensku
og útkoman úr þeim greinum hafi ver-
ið mjög viðunandi. Stærðfræði- og
dönskukennararnir hafi hins vegar
verið leiðbeinendur og útkoman í þeim
greinum hafi alls ekki verið nógu góð.
„Þetta er stórt vandamál sem skólar
um allt land eiga við að etja. Það skipt-
ir öllu máli að hafa réttindakennara og
ég held að þetta sé stór hluti skýring-
arinnar á lakari útkomu almennt úti á
landi en á höfuðborgarsvæðinu. Héma
á Vestfjörðum er líka annað samfé-
lagsmynstur en á höfuðborgarsvæðinu
og það er ekki eins námshvetjandi.
Margir okkar nemenda í tíunda bekk
vora að vinna með skólanum í fisk-
vinnslu og öðra,“ segir Valgarður.
Rótgróið hverfí og
sami kennarahópur
Hæsta meðaleinkunn á landinu var
í Reykholtsskóla í Biskupstungum en
næsthæst var hún í Álftamýrarskóla í
Reykjavík. Steinunn Armannsdóttir,
skólastjóri Álftamýrarskóla, segist
þakka þennan góða árangur góðum
efnivið og góðum kennurum. Meðal-
einkunn í Álftamýrarskóla var 6,28
og segir Steinunn það mjög viðunandi
útkomu. Skólinn hafi oftast verið í
hópi þriggja til fimm efstu frá upp-
hafi og þar hafi áður verið hæsta
meðaleinkunnin meðal skóla í
Reykjavík. Einnig sé það fagnaðar-
efni að útkoman er góð í öllum grein-
um samræmdra prófa.
Steinunn telur misjafnt framboð af
kennurum líklegustu skýringuna á
miklum mun á árangri í samræmdu
prófunum milli landshluta. „Við höf-
um haft hér sama kennarahópinn í
hér um bil tuttugu ár og höfum ekki
haft leiðbeinendur. Það hefur verið
meiri vandi að fá kennaramenntað
fólk til starfa úti á landi og tíð kenn-
araskipti hafa einkennt marga skóla
þar. Við eram hér líka í rótgrónu
hverfi og höfum haft gott samstarf
við foreldra. Ég held að þetta sé '
grandvöllurinn að því að ná góðum
árangri,“ sagði Steinunn.
Hún sagðist meta það mjög mikils
að eiga gott samstarf við foreldra og
mikil samskipti væra milli umsjónar-
kennara og foreldra. Reynt væri að
leggja áherslu á að foreldrar ættu
auðvelt með að ná í kennara og öfugt
ef eitthvað bjátaði á. Steinunn segir
að þessi munur á milli höfuðborgar-
svæðisins og landsbyggðarinnar í ein-
kunnum á samræmdum prófum hafi
alltaf verið. Það hljóti einnig að vera
fylgni á milli lægri einkunna t.d. á
Vestfjörðum og hærra hlutfalls leið-
beinenda þar.
Námshvatning mikilvæg
Orlygur Richter er skólastjóri í
Fellaskóla, þar sem samanlögð með-
aleinkunn samræmdra prófa var
lægst í Reykjavík. Hann segir að út-
koman sé ávallt samspil margra þátta
og erfitt að segja með vissu hvaða
þættir orsaki lága útkomu á sam-
ræmdum lokaprófum.
Hann segir margt koma til þegar
leitað er skýringa á lakari útkomu úti
á landi en á höfuðborgarsvæðinu og
þar ráði stærð skóla eða sveitarfélags
ekki úrslitum eins og útkoman sýni.
Þar megi nefna skort á menntuðum
kennurum og hvaða afstöðu menn
hafa til náms á viðkomandi svæði.
„Námshvatning er mikið atriði í „
þessu sambandi. Sé nám og námsár-
angur til umræðu við morgunverðar-
borðið hefur það áhrif til góðs. Það er
vafalaust misjafnt eftir landshlutum
hvað menn setja í forgangsröð. Sums
staðar er vinnan sett í fyrsta sæti og
námið í annað sæti. I sumum sveitar-
félögum er sauðburðurinn miklu
merkilegri atburður en vorprófin.
Hvatningin skiptir mjög miklu máli,“
segir Örlygur.
Hann segir að það eigi ekki að
sætta sig við niðurstöðu ef hún er
ekki nógu góð. Árgangarnir séu mjög
misjafnir og einnig geti þurft að end- *
ui'skoða áherslur í kennslunni.
Stöðug endurskoðun sé í gangi í flest-
um skólum og reynt að bæta úr því
sem aflaga fer.
Varðandi niðurstöðuna í Fellaskóla
segir Öi'lygur að útkoman hafi oft
verið betri en nú. Það geti stjórnast
bæði af inm-i og ytri aðstæðum.
Stefnt að sem
dreifðastri
eign innan-
lands
íslendingar
njóti ávinnings
sem felst í fyr-
irtækinu