Morgunblaðið - 11.07.1999, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FBI er að fínna afbrotamann út frá
þeim vísbendingum sem finnast á
vettvangi glæps. I Kosovo erum við
hins vegar að vinna eftir ákæru sem
Stríðsglæpadómstóllinn hefur gefíð
út á hendur ákveðinna leiðtoga í Jú-
góslavíu, s.s. Milosevic.
Við erum því ekki á höttunum eftir
sönnunargögnum, eins og líkamsleif-
um, sem gefa myndu vísbendingar
um að Milosevic hefði sjálfur verið á
staðnum. Það eina sem við munum
finna eru sönnunargögn um að fólk
undir hans stjóm hafi framið stríðs-
glæpi.“
Nú kemur heilt hérað við sögu þar
sem þúsundir hafa fallið eða þurft að
þola pyndingar af hálfu fjölda glæpa-
manna. Ohjákvæmilega vakna
spumingar um það hvort ekki sé tor-
velt að rekja glæpi til einstaklinga,
þrátt fyrir fyrirliggjandi sönnunar-
gögn eins og lík og byssukúlur.
Kerr sagði það ekki á sínu valdi að
svara slíkri spurningu þar sem henni
ætti frekar að beina til „dómstólsins,
saksóknara hans og rannsakenda".
Hins vegar sagðist hann telja líklegt
að svar þeirra yrði á þann veg að þar
sem „afbrotamennimir vom í flest-
um tilfellum hermenn, meðlimir sér-
sveita eða lögreglu, sé hægt að sýna
fram á að þeir vom að fylgja fyrir-
mælum stjómmálaleiðtoga sem
raunvemlega bera ábyrgð á glæpun-
um“.
Islendingar til Kosovo
Rannsóknarhópar frá öðmm lönd-
um, eins og Bretlandi, Frakklandi,
Skandinavíu og Kanada, hafa einnig
verið að vinna við rannsóknir á
meintum stríðsglæpum í Kosovo, að
sögn Kerrs.
Island hefur ákveðið að senda til
Kosovo þrjá sérfræðinga til að vinna
við rannsóknir á stríðsglæpum fyrir
Stríðsglæpadómstólinn. Þeir em
Bjarni J. Bogason, aðstoðaryfiriög-
regluþjónn hjá ríkislögreglustjóra,
Svend Richter, réttartannlæknir og
Gunnlaugur Geirsson, prófessor í
réttarlæknisfræði.
í samtali við Morgunblaðið sagði
Bjarai að enn ætti eftir að leggja
endanleg drög að ferð þeirra. Hann
sagðist ekki vita hvenær þeir fæm til
Kosovo eða hvernig starfí þeirra yrði
háttað. „Það er hugsanlegt að við
föram bara þrír, en við vildum gjam-
an vera í nánu samstarfi við Norð-
menn því þeir eiga ýmsan búnað sem
okkur skortir," sagði Bjarni.
Ekki hefur verið tekin lokaákvörð-
un um það hvort umrædd kennsla-
nefnd verði send frá Noregi, en það
mun koma í ljós á næstu dögum, að
sögn Bjama. Á föstudag héldu þrír
rannsóknarlögreglumenn frá Dan-
mörku og fimm frá Svíþjóð til
Kosovo í sömu erindagjörðum.
Um hlutdeild ríkja eins og íslands
í rannsóknarstarfi tengdu stríðs-
glæpum í Kosovo sagði Kerr:
„I ljósi þeirra aðstæðna sem
starfshópurinn á vegum FBI vann
við í héraðinu myndi ég ráðleggja
hverju því ríki sem leggja vildi slíku
rannsóknarstarfi lið, að gera ráðstaf-
anir um bíla, mat, vatn og önnur
föng með góðum fyrirvara.
Hópurinn þarf að vera frekar
sjálfbjarga hvað þetta varðar og að
mínu mati væri best fyrir þau ríki
sem hefðu í huga að senda lítinn hóp
rannsóknarmanna, að starfa í sam-
vinnu við hópa frá öðmm löndum.
Nægilegur mannskapur þarf að vera
til staðar til að vemda hópinn og sjá
honum fyrir birgðum."
Kerr sagði mikið starf framundan
í héraðinu, bæði við rannsóknir á
stríðsglæpum sem leitt gætu til
ákæm á hendur stríðsglæpamönnum
og sakfellingar á þeim, en einnig ætti
eftir að bera kennsl á lík sem finnast.
„Enn á eftir að bera kennsl á öll
líkin sem finnast í héraðinu. I mörg-
um ríkjum er það starf aðskilið lög-
gæslu og rannsóknarvinnu a.m.k. á
það við um Bandaríkin. FBI hefur
tekið þátt í rannsóknum til að mynda
á flugslysum, en séu dauðsföllinn
mörg er FBI ekki hæft til að bera
kennsl á öll líkin.“
Kerr sagðist ekki telja það ógem-
ing að bera kennsl á öll hkin. „Það
kann að hljóma kuldalega, en sem
stendur er það forgangsatriði að
koma upp vatnsbirgðum og annarri
aðstöðu fyrir það fólk sem býr í
Kosovo. Eg myndi halda að þetta
kennslastarf hefjist á næstu mánuð-
um, en áður en það hefst tel ég það
nauðsynlegt að opinberri stjómsýslu
verði komið á í héraðinu."
Reuters
LÍK hermanna Eþiópíuhers liggja eins og hráviði á vígstöðvunum á Badme-svæðinu á vesturlandamærum Erítreu og Eþíópíu.
Eitt hinna
„gleymdu"
stríða
Fjarri kastljósi fjölmiðla og athygli al-
mennings geisar miskunnarlaust stríð
tveggja afrískra grannríkja, Eþíópíu og
Erítreu. Barist er um landamæri - urð og
grjót - og kynnti Andri Lúthersson sér til-
drög átakanna.
ANDAMÆRASTRÍÐ Eþíóp-
íu og Erítreu, sem kostað hef-
ur tugþúsundir hermanna líf-
ið, er helst hægt að líkja við
mannskæð landvinningastríð mið-
alda. Tilgangslaust í augum þeirra
er lítið til mála þekkja, dýrkeypt
fyrir almenning og fiestu mikil-
vægara í augum stríðsherranna.
Sérfræðingar telja að herfræði
stríðandi fylkinga sé líkust her-
fræði heimsstyrjaldarinnar fyrri;
skotgraflr, jarðsprengjur og
gaddavír. Eini munurinn er sá að á
vesturlandamærum Erítreu og
Eþíópíu, blóðugum vígvelli, er
barist með hátæknivopnum. Bæði
ríkin em afar vígvædd og hafa
stjómir þeirra eytt andvirði tug-
milljarða króna í flugskeyti, orr-
ustuþotur og önnur hátæknivopn
sem keypt hafa verið frá Kína,
Búlgaríu, Rúmeníu og Rússlandi.
í maímánuði árið 1991 féll As-
mara, höfuðborg Erítreu, í hendur
Frelsishreyfingar Erítreu (EPLF)
sem hafði barist með skærahemaði
fyrir sjálfstæði Erítreu undangeng-
in þijátíu ár. Á sama tíma náðu liðs-
menn Þjóðfrelsishreyfingar Tígr-
anna (TPLF), skæraliða úr norður-
hluta Eþíópíu sem barist höfðu
lengi gegn herstjóm Mengistu
Haile Mariams, tangarhaldi á Addis
Ababa, höfuðborg Eþíópíu. Á þeim
tíma virtist allt benda til að blóði
drifinni sögu Eþíópíu og Erítreu
væri lokið.
Tveimur ámm síðar hlaut Erítr-
ea sjálfstæði og var viðurkennd
sem fullvalda ríki af Sameinuðu
þjóðunum, Einingarsamtökum Af-
ríkuríkja og síðast en ekki síst nýj-
um valdhöfum í Eþíópíu. Samskipti
grannríkjanna virtust velviljuð og
einlæg. En nú, sjö ámm síðar, ríkir
djúpstæður ágreiningur þeirra í
milli og síðan 1998 hafa hersveitir
ríkjanna barist hat-
rammlega með hléum.
Leiðtogar þeirra, Isaias
Afewerki, forseti Erít-
reu, og Meles Zenawi,
forsætisráðherra Eþíóp-
íu, góðvinir til margra
ára, ræðast nú ekki lengur við.
Tugþúsundir hermanna hafa fallið
og lík þeirra liggja rotnandi á víg-
stöðvunum á Badme-svæðinu. Þús-
undir gamalmenna, bama og
kvenna hafa verið fluttar nauðung-
arflutningum frá landamærasvæð-
um og fjölmiðlar hvors ríkis fyrir
sig básúna þjóðemisofstæki harð-
línuafía.
Stríðandi fylkingar hafa
þverskallast við að framfylgja frið-
artillögum Sameinuðu þjóðanna og
Einingarsamtaka Afríkurílqa og
segja talsmenn þeirra að ekki komi
til greina að leggja niður vopn fyrr
en mótaðilinn uppfylli viss skilyrði.
Ofan á það bætist að útgáfumar á
því hver beri ábyrgð á upphafi
átaka em í það minnsta tvær.
Blikur á lofti
Er vopnaðar sveitir Frelsishreyf-
ingar Erítreu og Þjóðfrelsishreyf-
ingar Tígranna héldu inn í Addis
Ababa árið 1991 og steyptu stjóm
Mengistus af stóli höfðu sterk
tengsl myndast milli hreyfinganna.
Liðsmenn þeirra höfðu
barist gegn ofurefli
stjómarhersins og staðið
uppi sem sigurvegarar
og leiðtogar þeirra,
þ.á m. Zenawi, núverandi
forseti Eþíópíu, treystu
hver öðmm.
Eftir að stjómarskiptin í Addis
Ababa höfðu gengið í garð og sjálf-
stæði Erítreu var orðið að vem-
leika, sáu glöggir menn hins vegar
að óveðursský vom að hrannast
upp.
Á ámnum 1991-92 vora um
150.000 Eþíópíumönnum, konum og
bömum þar á meðal, sem um ára-
tuga skeið höfðu búið í Erítreu,
skipað að yfirgefa landið. Eþíópíu-
stjóm lét málið kyrrt liggja í fyrstu
og hróflaði ekki við þeirri hálfu
milljón Erítreumanna sem í Eþíóp-
íu bjó. í kjölfarið var forseti Eþíóp-
íu vændur um mikla undanlátssemi
við stjómvöld í Asmara, höfuðborg
Erítreu, og gagnrýndur fyrir að
reka of væga þjóðemisstefnu.
Þá varð nafkan, nýr gjaldmiðill
Erítreu, sem tekin var upp árið
1997 tilefni til versnandi samskipta
ríkjanna sem áður höfðu deilt sam-
eiginlegum gjaldmiðli, eþíópískum
birr. Erítreumenn stofnuðu til eigin
gjaldmiðils með það fyrir augum að
efla sjálfstæða efnahagsstjóm en
um sama leyti áttu
stjórnvöld í Asmara í við-
ræðum við Alþjóðabank-
ann og Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn um efnahagsað-
stoð og aukinn markaðs-
búskap. Hin ástæðan,
sem ekki er talin veigaminni, er að
Erítreumenn vildu þannig treysta
sjálfstæði sitt.
Vopnabúrin fyllt
Alger óeining ríkir um það
hvemig stríðsátök hersveita Erít-
reu og Eþíópíu hófust. Vitað er að
átökin hófust 6. maí sl. ár á Badme-
svæðinu á vesturlandamæram ríkj-
anna en þau gera bæði tilkall til
svæðisins, sem er lítið annað en
urð og grjót. Talsmenn ríkisstjórna
landanna hafa sagt að mótaðilinn
hafi hleypt af fyrsta skotinu og ‘
stuðlað þannig að landflótta tug-
þúsunda manna er nærri svæðinu
bjuggu.
Eftir blóðuga tveggja mánaða
baráttu þar sem þúsundir her-
manna lágu í valnum varð hlé á
bardögum eftir íhlutun Banda-
ríkjastjórnar og Einingarsamtaka
Afríkuríkja. Ríkisstjórnir land-
anna nýttu vel hið óopinbera
vopnahlé og fylltu vopnabúr sín
með hátæknivopnum. Erítreu-
stjórn keypti nokkrar MiG-29 orr-
ustuvélar frá Rússlandi og vopna-
búnað frá Búlgaríu og öðrum
Austur-Evrópuríkjum. Hermálayf-
irvöld í Eþíópíu skiptu við sömu
birgja og festu kaup á Sukhoi 27
herþotum, Mi 24 árásarþyrlum og
kínverskum skriðdrekum. Hefur
kostnaðurinn sligað bágan efnahag
þjóðanna sem eru á meðal þeirra
fátækustu í heimi. Skattar hafa
verið hækkaðir um mörg prósentu-
stig og hlutar iðnaðarframleiðslu
þjóðnýttir.
I ársbyrjun braust stríðið út á ný
og í þetta sinn voru átökin mun
vægðarlausari en áður. Tugþús-
undir hermanna hafa farist á víg-
vellinum og hafa erlendir frétta-
menn sem fengu að ferðast um
Badme-svæðið nýlega greint frá
því að lík hermanna liggi eins og
hráviði og rotni í eyðimerkurhitan-
um.
Framundan er regntímabilið í
norð-austurhluta Afríku og em her-
ir ríkjanna að koma sér í góða stöðu
fyrir komandi átök. Þá hafa sér-
fræðingar í málefnum Eþíópíu og
Erítreu bent á hættuna sem kann
að skapast ef átökin breiðast út.
Nokkrar líkur eru á því þar eð Erít-
reustjóm styður skæm- j
liðasveitir innan Eþíópíu
og Kenýastjóm er í við-
bragðsstöðu þeirra f
vegna. Eþíópía styður
hins vegar við bakið á
skæraliðum í vesturhér-
uðum Erítreu.
Landamærastríð Erítreu og
Eþíópíu hefur fallið í skuggann af
átökunum á Balkanskaga undan-
fama mánuði. Telja fréttaskýrend-
ur að á meðan lítÚl vilji ríki meðal |
ráðamanna í Erítreu og Eþíópíu um
að koma á vopnahléi og athygli al-
þjóðasamfélagsins beinist annað, sé '
lítil von til þess að einu mannskæð-
asta stríði samtímans linni.
Fólk flutt
nauðungar-
flutningum
Átökin vægð-
arlausari
en áður