Morgunblaðið - 11.07.1999, Blaðsíða 36

,36 SUNNUDAGUR 11. JÚLÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
VILBERGUR
JÚLÍUSSON
+ Vilbergur fæddist
að Eyrarhrauni
við Hafnarfjörð 20. júlí
1923 og ólst þar upp.
Hann lést 1. júlí síðast-
liðinn. Utför Vilbergs
fór fram 9. júlí.
Þegar Vilbergur
Júlíusson er kvaddur
hljótum við vinir hans
og félagar að velta því
. fyrir okkur hvað hafi
einkennt persónu
þessa manns sem kom
svo víða við á lífsleið-
inni. Fyrir mína parta var ég ekki
lengi að komast að niðurstöðu. Hið
fyrra var óseðjandi forvitni sem
aldrei brást en síðan frumkvæðið
sem hann tók í mörgum málum,
bæði stórum og smáum. Hann var
forvitinn um löndin og höfin hand-
an sjóndeildarhringsins og lét sér
ekki nægja að lesa um þau í bókum
sem tiltækar voru fyrstu árin eftir
stríð. Hann ýtti úr vör þótt ferða-
sjóðurinn væri ekki digur, enda
ungi kennarinn úr Hafnarfirði
hvorki borinn til auðs né valda.
Ekki liðu mörg ár frá því að hann
útskrifaðist úr skóla sínum við
Laufásveginn þangað til hann var
farinn að ferðast um Astralíu, leita
uppi staði sem hann hafði áhuga á
að kynnast og Islendinga sem hann
vissi að höfðu tekið sér bólfestu
hinum megin á hnettinum. Slíkar
ævintýraferðir voru sjaldgæfar um
þessar mundir og þörfnuðust undir-
búnings. Eftir heimkomuna skrif-
aði hann bók: „Austur tii Astralíu"
sem kom út árið 1955. Á ferðum
, sínum um allar jarðir frá Frakk-
landi til Noregs og Svíþjóðar, frá
Bretlandi til Ástralíu, frá íslandi til
Kanada og Bandaríkjanna eignuð-
ust Vilbergur og Pálína kona hans
fjölda vina sem komu hingað og
nutu gestrisni þeirra og leiðsagnar
um land og þjóð.
Viibergur Júlíusson var rithöf-
undur að eðli. Ég get mér þess til
að löngun til slíkra starfa hafí vakn-
að þegar hann fór að gefa út skáta-
blöðin í Reykjavík, Hafnarfírði og
síðar Garðabæ. Ritstjóri skátabiað-
anna var fyrst og fremst fræðari,
en engum gat blandast hugur um
áhuga hans á varðveislu og geymd.
Þetta leiðir hugann að þeirri stað-
T reynd að bókin var honum hjart-
fólgnari en flest annað í daglegu
lífi. I þessu ljósi ber einnig að skoða
brennandi áhuga hans á vexti og
viðgangi almenningsbókasafna.
Þegar frá er tekin fullorðinsbókin
um Ástralíu voru allar bækur hans
skrifaðar handa börnum. Sumar
þeirra urðu geysivinsælar og komu
út í mörgum útgáfum. Sú fyrsta leit
dagsins Ijós 1945 en hin síðasta
1976.
Viðamesti kaflinn í starfssögu
Vilbergs var kennsla hans og skóla-
stjóm við Flataskóla í Garðabæ.
Margir ágætir nemendur stöldruðu
þar við og munu minnast þess
hvernig hlúð var að greinum eins
’ og til að mynda tónlistinni. Áhugi
skólastjórans teygði sig út fyrir
veggi stofnunarinnar áður en lang-
ur tími leið. Hann tók þátt í undir-
búningsstarfínu að byggingu tón-
listarhúss í Reykjavík og lagði á sig
langa og stranga ferð til Ástralíu til
að greiða götu gamals nemanda
sem orðinn var snjall tónlistarmað-
ur. Þetta var ekkert einsdæmi.
Þegar ég fór til Parísar 1948 hafði
ég upp á vasann frá Vilbergi heimil-
isföng tveggja pilta sem höfðu verið
hér á skátamóti um sumarið og
>.buðu mér nú í heimsókn til foreldra
sinna. Aðrir hafa svipaða sögu að
segja af viðleitni Vilbergs til að
knýta saman fólk af ólíku þjóðemi.
Ég minnist Vilbergs Júlíussonar
fyrir vináttu og tryggð í meira en
fimmtíu ár. Alla starfsævina vann
hann að framgangi góðra málefna í
þágu samtíðar og framtíðar.
Hjörleúfur Sigurðsson.

Vilbergur Júlíusson,
fyrrverandi skólastjóri
og forystumaður í Fé-
lagi skólastjóra, er lát-
inn. Með Vilbergi er
genginn sá maður sem
meiri tíma og vinnu
fórnaði fyrir félags-
skap skólastjóra en
nokkur annar. Auk
þess að stýra skóla
sem var í hraðri upp-
byggingu var hann
óþreytandi í störfum
sínum fyrir þennan fé-
lagsskap. Félagið var
stofnað 12. júní 1960
og var hann ritari þess til 1976. En
hann var jafnframt framkvæmda-
stjórinn, ef svo má að orði kveða,
því á hans herðum hvíldi mest af
þeirri vinnu sem fyrir félagið þurfti
að annast. Allt var þetta gert í sjálf-
boðavinnu, engin laun komu fyrir.
Á þessum tíma var Hans Jörgens-
son formaður félagsins og unnu
þeir Vilbergur mjög vel saman. Við
sem vorum félagar frá byrjun
undruðumst oft hve miklu þessir
tveir menn komu í verk.
Á þessum árum voru haldin átta
fræðslumót hér heima og erlendis.
Það kom í hlut Vilbergs að vera
framkvæmdastjóri þessara móta
eða dagskrárstjóri eins og hann
kallaði það. Á öllum þessum mótum
sem stóðu í vikutíma, þar sem
skólastjórar mættu með maka sína
voru fengnir hinir færustu fyrirles-
arar. Alltaf var einhver erlendur
skólamaður sem var þar sem fyrir-
lesari. Vilbergur var góður mála-
maður og hafði sambönd víða um
heim. Hann var því vel upplýstur
um hvað þar var helst á baugi. Þá
voru sérstakar menningarvökur öll
kvöldin og æfður söngkór sem
Hans sá um. AUir sem þessi mót
sóttu eiga um þau góðar minningar
og fátt held ég hafi verið betur til
þess fallið að menn kynntust og
gætu borið saman bækur sínar.
Ekki síst var þetta mikill styrkur
fyrir þá sem störfuðu í dreifbýlinu
þar sem erfitt var um samgöngur
og samskipti. Fyrsta mótið var
haldið á Laugum í Þingeyjarsýslu
1963.
Ég var þá skólastjóri á Húsavík
og það kom því í minn hlut að að-
stoða lítillega við þann undirbún-
ing. Þá kynntist ég vel þeirri mikiu
elju sem einkenndi bæði formann
félagsins og ritara. Ég hafði þá
þekkt Vilberg um nokkur ár því við
kenndum saman í Hafnarfírði frá
1953 til 1958 er hann gerðist skóla-
stjóri Barnaskóla Garðabæjar, síð-
ar Flataskóla í Garðabæ.
Vilbergur var mjög dugleur að
ferðast og kynna sér starfshætti er-
lendis. Hann fór í náms- og kynnis-
ferðir víða um heim. Þá var hann
stofnandi Norræna félagsins í
Garðabæ og formaður þess fyrstu
fimm árin. Það var reyndar ein-
kennandi fyrir framfarahug Vil-
bergs að hann var stofnandi að
flestum framfara- og líknarfélögum
í Garðabæ og ef ekki formaður þá í
stjórn. Hann lét sér sérstaklega
annt um börn og unglinga og í raun
var það grundvöllurinn að öllu hans
starfí. Má þar minna á, fyrir utan
kennslu og skólastjórn, starf hans í
skátahreyfingunni. Þá var hann
stofnfélagi Stjörnunnar í Garðabæ
og stofnfélagi íslandsdeildar Al-
þjóðasumarbúða barna.
Auk allra þeirra miklu félags-
starfa sem hann sinnti þá var hann
afkastamikill þýðandi barnabóka og
auðgaði þannig lestrarheim bama á
íslandi. Hann var um tíma bóka-
vörður bókasafnsins í Garðabæ sem
hann stofnaði ásamt fleirum og
þekkt var skólasafn Flataskóla sem
eitt fullkomnasta skólasafn á sínum
tíma. Þessi maður var alltaf að störf-
um. Á heimili þeirra hjóna var mikill
gestagangur, ekki síst erlendra
kunningja Vilbergs. Flestir stjóm-
arfundir í Skólastjórafélaginu voru
haldnir heima hjá þeim hjónum.
Skólastjórafélagið var á þessum
tíma félag skólastjóra í bamaskól-
um. Eftir breytingamar á gmnn-
skólaögunum 1974 var farið að
hyggja að því að sameina félagið fé-
lagi skólastjóra á gagnfræðastigi.
Árið 1977 var svo félögunum steypt
saman í eitt og þá vom yfirkennarar
(nú aðstoðarskólastjórar) teknir inn
í félagið. Þetta félag hlaut nafnið Fé-
lag skólastjóra og yfirkennara, FSY.
Vilbergur var í fyrstu stjóm þess
enda hafði hann verið kjörinn for-
maður Skólastjórafélagsins árinu
áður, m.a. til að vinna að þessari
breytingu. pamla heitið, Skóla-
stjórafélag Islands, var svo tekið
upp aftur þegar starfsheiti yfirkenn-
ara var breytt í aðstoðarskólastjóra.
Á áram Vilbergs í stjórn félags-
ins var gefið út ársrit sem kallað
var Skólastjórinn. Vilbergur var
ritstjóri þess. Síðasta verk Vilbergs
fyrir félgið innti hann af hendi eftir
að hann hafði látið af störfum sem
skólastjóri. Það var að undirbúa
samnorrænt mót stjórna skóla-
stjórafélaganna á Norðurlöndum
sem hér var haldið 1990. Þá hafði
hann fyrr á því sama ári undirbúið
menningardagskrá aðalfundar fé-
lagsins sem haldinn var í Borgar-
nesi. Hvorutveggja voru þetta róm-
aðar samkomur en það var aðll Vil-
bergs að láta aldrei menningarþátt-
inn vanta í samkomur skólastjóra.
Hér hefur í stuttu máli verið
minnt á það mikla framlag sem Vil-
bergur innti af hendi fyrir sína stétt.
Ekki hefur þó verið minnst á allan
þann tíma sem hann eyddi í sam-
skiptum við ráðuneyti menntamála
og fjármála fyrir skólastjórana né
fjölda þeirra starfa sem hann vann
fyrir sitt bæjarfélag og það risaverk-
efni sem hann vann að ásamt öðrum
sem var Kennaratal á Islandi. Það
munu aðrir væntanlega gera.
Með þessum línum era honum
færðar alúðarþakkir frá Skóla-
stjórafélagi íslands og öllum þeim
mörgu sem nutu starfa hans þar.
Árið 1954 kvæntist Vilbergur Pá-
línu Guðnadóttur og var það mikið
gæfuspor. Hann hafði þá þegar haf-
ið byggingu íbúðarhúss við Sunnu-
veg 8 í Hafnarfirði sem var þeirra
fyrsta heimili. Pálína var ekkja og
átti einn son frá fyrra hjónabandi,
Guðjón Sigurðsson. Guðjóni reynd-
ist Vilbergur sem besti faðir svo og
börnum hans og barnabörnum
elskulegur afi sem nú er sárt sakn-
að. Við hjónin áttum mikil og góð
samskipti lengst af þeim tíma frá
því kynni okkar hófust. Við fráfall
Vilbergs sendum við Pálínu og af-
komendum hennar innilegar sam-
úðarkveðjur um leið og við minn-
umst góðs drengs og mikils vinar.
Kári Amórsson.
Nú er skammt stórra högga á
milli. Það era aðeins þrjár vikur
síðan bekkjarbróðir okkar, Magnús
Guðmundsson, kennari á Norðfirði,
andaðist og nú kveðjum við með
virðingu og söknuði bekkjarbróður
okkar, Vilberg Júlíusson, fyrrver-
andi skólastjóra.
Við höfum ekki hugsað okkur að
rekja æviferil Vilbergs og margvís-
leg störf því aðrir og kunnugri
verða til þess.
Vilbergur var frábær félagi,
prúður, athugull og tillögugóður og
af svona ungum manni fannst okk-
ur hann vera þroskaðri en flestir
jafnaldrar hans.
Eins og gefur að skilja þá lágu
leiðir okkar til ýmissa átta en eftir
því sem árin liðu náðum við aftur
betur saman og það var ekki síst
Vilbergi að þakka. Hann og hans
frábæra kona, Pálína Guðnadóttir,
opnuðu heimili sitt fyrir okkur oft-
ar en einu sinni af mikilli gestrisni
þar sem við áttum notalegar stund-
ir við að rifja upp atburði liðinna
ára eða ræða hvað betur mætti fara
í skólastarfi því á þeim vettvangi
var hann sérstaklega áhugasamur
og hugmyndaríkur. Til marks um
það er t.d. hve mikið hann þýddi og
endursagði eða framsamdi af bók-
um, sem ætlaðar vora yngstu les-
endunum. Þetta era bækur í sér-
flokki, fallega myndskreyttar og
hafa glatt margt barnið. Þetta var
algjört brautryðjendastarf og enn
halda þessar bækur fullu gildi og
era mikið notaðar.
Það var gaman að hitta Vilberg
því í hvert skipti hafði hann gert
eitthvað nýstárlegt og skemmtilegt
sem hann sagði okkur frá. Hann fór
í kynnisferðir til fjölda landa og
flutti heim með sér nýjungar og
ferskar hugmyndir.
Vilbergur var gæfumaður í sínu
persónulega lífi því hann eignaðist
yndislega konu sem annaðist hann í
veikindum hans af stakri alúð, um-
hyggju og ósérhlífni. Þau eignuðust
ekki böm en Pálína átti son, sem nú
er látinn, og VUbergur gekk börn-
um hans og afkomendum þeirra í
afastað. Þannig eignaðist VUbergur
elskulega fjölskyldu sem reyndist
honum vel.
Við kveðjum hann með virðingu
og einlægu þakklæti fyrir allar
góðu samverustundirnar og vottum
Pálínu og fjölskyldu innUega sam-
úð.
Bekkjarsystkini útskrifuð úr
Kennaraskóla Islands 1944.
VUbergur Júlíusson, fv. skóla-
stjóri og rithöfundur, var einn
þeirra skörunga og mannkosta-
manna, sem við minnumst lengi.
Heyrt hef ég fv. nemanda hans
segja: „Hann fyllti hugi okkar
krakkanna eldmóði tU átaka og allt
að því mótaði varanlega viðhorf
okkar. Hann var góður drengur, af-
bragðs félagi og sannur Islending-
ur.“ Það sem mér fannst mest áber-
andi í fari Vilbergs var hin sífrjóa
uppeldishugsjón. Hún kom víða
fram, m.a. í skólamálum, listum,
ritstörfum, félagsstörfum og ferða-
lögum um allan hnöttinn til þess að
heyja sér þekkingu og auka víðsýni
og reynslu. Erlendis var hann af-
bragðs fulltrúi þjóðarinnar. Hann
ferðaðist með fullar töskur af kynn-
ingar- og myndablöðum varðandi
land og fólk. Þessar upplýsingar
rétti hann fjölmörgum sem hann
ræddi við og hvatti þá tU íslands-
ferðar. I vissum tUfellum fylgdi
með heimboð eða loforð um fyrir-
greiðslu, enda era ótaldir þeir er-
lendu gestir, sem heimsóttu þau
Vilberg og Pálínu og nutu alkunnr-
ar gestrisni á því heimUi.
Vilbergur talaði góða ensku,
enda fór hann fljótlega að loknu
kennaraprófi 1944 til náms í
London og lagði stund á rekstur
bókasafna og ensku. Þaðan hélt
hann tU Ástralíu og dvaldi þar um
tíma. Um það ferðalag skrifaði
hann bókina „Austur tU Ástralíu",
sem kom út 1955. Þá þýddi hann og
framsamdi fjölmargar barnabækur
og vann í mörg ár að útgáfu Kenn-
aratals á Islandi, auk ritstjórnar og
útgáfu fjölda sérrita. Hann var
sannur Hafnfirðingur og þeim ötull
liðsmaður í uppeldismálum, bæði
sem fulltrúi í barnaverndarnefnd
og umsjónarmaður með leikskólun-
um. Hann tók einnig mjög virkan
þátt í fjölmörgu öðru tengdu upp-
eldi yngri kynslóðarinnar. Þar má
meðal annars telja langt og merkt
starf með skátunum. Skólinn var þó
sá starfsvettvangur sem naut
krafta hans mest og best. Árið 1958
varð hann skólastjóri Barnaskóla
Gai'ðahrepps, sem síðar fékk nafnið
Flataskóli. Hann var fjölmennur og
í mörg horn að líta við stjórnun og
uppbyggingu. Vilbergur var fastur
fyrir og framsækinn. Við skólann
skilaði hann miklu og góðu starfi
sem ýmsir tóku eftir. Þegar hann
hætti þar 1984 fann ég glöggt að
lengi á eftir átti skólinn og starfið
þar hug hans allan. Oft ræddi hann
um skólasafnið, sem þá var eitt hið
veglegasta á landinu, og fyrir
bókaunnanda eins og Vilberg var
safnið fjöregg skólans. Bækur
handfjatlaði hann eins og þeir einir
gera sem njóta nálægðar þeima og
teyga þekldngu úr nægtabrunni
hins ritaða máls. Vilbergur var
einnig mjög ötull foringi í Skóla-
stjórafélagi Islands og einstaklega
áhugasamur við að stofna til, skipu-
leggja og stjórna ferðum félags-
manna á námskeið erlendis. Hann
var einnig mjög skemmtilegur og
traustur ferðafélagi. Ógleymanleg-
ar era ferðir okkar í Bandaríkjun-
um og móttaka fyrram nemenda
hans, sem þá vora búsettir í
Hollywood. Víða átti hann vini og
kunningja á erlendri grund, sem
hann hélt tengslum við og margir
þeirra heimsóttu hjónin á ferðum
sínum til íslands. Þar gengu þeir að
veisluborði Pálínu, sem allir vinir
þeirra hjóna þekkja. Hún var hon-
um ætíð mikii stoð og styrkur, ekki
síst hin síðari ár eftir að heilsunni
fór að hraka.
Eitt var það í fari Vilbergs, sem
var mjög eftirtektarvert, en það var
aðstoð við ungt listafólk og óbilandi
trú á störf þeirra og framtíð. Ætíð
neitaði hann að trúa því að fjár-
magn í þjóðfélaginu væri ekki fyrir
hendi til þess að styrkja ungt fólk á
listabrautinni. Hann hjálpaði því
við að leita leiða, studdi það og
hvatti, ferðaðist jafnvel með því um
hálfan hnöttinn til þess að koma því
á framfæri.
Með Vilbergi er horfinn á braut
enn einn fulltrúi þeirrar kynslóðar,
sem óx upp við kröpp kjör, en lagði
stóran skerf af mörkum til uppeld-
is- og fræðslumála. Þar verður upp-
skeran aldrei snertanleg, en hún er
hluti af nútíð og framtíð, fjársjóður
tO ávöxtunar á komandi dögum. Við
hjónin sendum Pálínu, svo og öðr-
um ættingjum og vinum innilegar
samúðarkveðjur. Minningin um Vil-
berg verður okkur ætíð mjög kær.
Indriði Ulfsson.
HJÁLMAR HÚNFJÖRÐ
EYÞÓRSSON
+ Hjálmar Húnfjörð Eyþórs-
son fæddist á Blönduósi 4.
desember 1917. Hann lést á
Engimýri í Oxnadal 21. júní síð-
astliðinn og fór útför hans fram
frá Fossvogskirkju 1. júlí.
Elsku afi minn, mig langar að
þakka þér fyrir öll árin sem við átt-
um saman. Alla mína ævi varst þú
nálægur. Þegar mamma og pabbi
vora upptekin vora stutt skrefin
„upp á Brekku“ til þín. Þú varst
alltaf tilbúinn að styðja mig á þann
hátt sem þú einn kunnir.
Eftir að foreldrar mínir fluttust
suður, var ég iðulega hjá ykkur
ömmu og heimili ykkar sem mitt
eigið. Þegar ég fór sjálf að búa og
eignast börn vora þau líka mikið hjá
ykkur. Þar fengu þau þá hljýju og
ástúð sem þið áttuð svo auðvelt með
að gefa í ríkum mæli.
Ég vil sérstaklega koma á fram-
færi saknaðarkveðju frá Óla syni
mínum. Hann var mest minna
barna hjá ykkur ömmu og á erfitt
með að skilja að afi hans, sem hon-
um þótti svo vænt um, sé dáinn.
Þegar hann kom með okkur í heim-
sókn til foreldra minna í Keflavík,
var hann venjulega fljótur að
hlaupa til ykkar, því þar vildi hann
helst vera.
Elsku afi minn, við áttum saman
hér í Engimýi-i yndislega daga sem
ber að þakka fyrir. I langan tíma
hef ég ekki séð þig eins frískan. Þú
röltir með okkur hér um, spjallaðir
og hlóst. Þó að ég sakni þín sárt er
ég samt glöð, þín vegna, að þú
fékkst að yfirgefa þennan heim eins
snögglega og þú gerðir.
Við fjölskylda mín kveðjum þig
nú og munum minnast þess að þú
varst heiðursmaður, bæði í orði og
verki.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V.Briem)
Þín dótturdóttir,
Kristín I. Sigurðardóttir.