Morgunblaðið - 26.08.1999, Blaðsíða 30

30 FIMMTUDAGUR 26. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Kvennatónskáld
niM.isr
Listasarn Sigurjnns
Ó lai'ssnnar
ANGELA SPOHR OG ÞÓRA
FRÍÐA SÆMUNDSDÓTTIR
fluttu söngva eftir kventónskáld und-
ir yfirskriftinni „Verk frá tíu öldum“.
Þriðjudaginn 24. ágúst.
Á ÖLLUM tímum hafa konur
verið liðtækar á sviði tónlistar og á
tímabili var tónlistaruppeldi hluti af
menntun kvenna, umfram aðrar
greinar. Það sem þó háði þeim var
þjóðfélagsstaða þeirra, svo að oft-
ast máttu þær í raun ekki hafa at-
vinnu af list sínni, jafnvel ekld á
sviði söngs. Kórar voru skipaðir
drengjaröddum og sópran- og alt-
geldingar voru á fyrstu árum óper-
unnar í kvenhlutverkum. Þessi
íhaldssemi gagnvart listsköpun
kvenna á í raun einnig við um allar
greinar listar, en á síðari árum hef-
ur listsköpun þeirra verið dregin
fram í dagsljósið og margt fróðlegt
og gott komið í ljós.
Tónleikar Angelu Spohr og Þóru
Fríðu Sæmundsdóttur sl. þriðjudag
í Listasafni Sigurjóns Olafssonar
voru helgaðir listakonum á sviði
tónlistar og hófust á tveimur
sléttsálmalögum eftir Hildegard
von Bingen, hinni fjölhæfu og gáf-
uðu abbadís, sem uppi var frá
1098-1179. Sléttsöngvasafn hennar,
Symphonia armonie celestium
revelationum, þykir merkilegt fyrir
sjálfstæðan tónstíl og leikverkið,
Ordo Virtutum, er eins konar sið-
gæðis-ópera, sem inniheldm' um 80
lög. Söngverk hennar voru fyrst
gefin út 1913 í Diisseldorf. Söngvar
hennar voru allir hugsaðir án und-
irleiks en hér voru slegnir liggjandi
hljómar, sem þrátt fyrir að eiga
ekki við féllu vel að ágætum söng
Angelu Spohr. Frá 12. aldar tónlist
var vikið til verks eftir Susanne Er-
ding, sem fædd er 1955 og flutt eft-
ir hana söng- og lesverkið Spuren
im Spiegellicht. Verkið er samið
1984, við kvæði eftir Hans Kromer,
fyrir söngrödd án undirleiks. Text-
inn er bæði sunginn og lesinn og
sumum vísunum slegið saman og
þær í raun sungnar sem ein væri.
Verldð er alls ekki nýstárlegt en að
mörgu leyti áheyrlegt og var flutt
af öryggi.
Þrjár konur frá 16. öld áttu
næstu söngverk að hluta til og er
um að ræða útsetningar, að
minnsta kosti á píanóröddinni.
Fyrsta lagið var 0 Death, rock me
asleep eftir Ann Boleyn, eiginkonu
Hinriks 8., og er þetta lag töluverð
tónsmíð, sem var mjög fallega flutt.
Annað lagið var Per pianto la mia
came, eftir Leonoru Orsina
(1560-80), sem var heldur mikið út-
færð sem tónsmíð til að geta talist
trúverðugt rétt eftir höfð, þótt vel
væri staðið að flutningi lagsins.
Trúlega hefur Maria Stuart samið
lög, auk nokkurra ljóða, sem
Schumann samdi lög við 1852 og
merkt eru op. 135. Þessi lög þykja
ekki „svipur hjá sjón“ hjá því sem
Schumann gerði er allt lék í lyndi,
en á þessum árum ágerðust veik-
indi hans og hann átti einnig í erfið-
leikum sem stjómandi, svo að flest
var honum mótdrægt. Angela
Spohr og Þóra Fríða fluttu lag
Schumanns mjög fallega.
Nokkurt nýnæmi var í að heyra
lagaflokk við japönsk Ijóð eftir
Grete von Zieritz (f. 1899), enda
mjög vel unnin síðrómantísk tón-
list, samin 1919. Zieritz lék að óm-
blíðum mishljómum á sérlega lif-
andi máta og fimmta lagið, Komm
einmal noch, er einstaklega falleg
tónsmíð. í þessum lögum átti Þóra
Fríða oft mjög fallega mótaðar tón-
hendingar. Aríettan Chiamata a
nuovi amori eftir Barböru Strozzi
(fæðingarár á reiki c. 1619-93) er
ágæt tónsmíð og var glæsilega
flutt. Strozzi lærði hjá Cavalli og
var leiðandi söngkona í Feneyjum.
Stjúpfaðir hennar, GuUio, var einn
af fyrstu skáldunum sem gerðu
texta fyrir feneysk óperutónskáld.
Verk Barböru voru aðallega madrí-
galar, kantötur og aríettur og er
Lagrime mie (1659) eitt frægasta
verk hennar.
Lokaverk tónleikanna var laga-
flokkurinn Clairieres dans le ciel
eftir Lili Boulanger (1893-1918),
litlu systir Nadiu, er var frægur
kennari og stjórnandi. LUi þótti
efnUeg og hlaut Rómarverðlaunin
1913. Lagaflokkurinn er sérlega
falleg tónlist, sem var einstaklega
vel fluttur, bæði af söngkonunni og
þá ekki síður af Þóru Fríðu.
Lagaflokkamir eftir Zieritz og
LUi Boulanger og aríettan eftir
Strozzi voru meginverk tónleik-
anna og voru þau mjög vel flutt.
Það var í raun ekki fyrr en í auka-
laginu, eftir Richard Strauss, þar
sem söngkonan fékk verkefni er
sýndi að hér er á ferð ágæt lista-
kona, sem fróðlegt hefði verið
heyra í uppfærslu viðameiri
söngverka en hér gat að heyra, þótt
flutningur hennar og píanistans
væri vissulega vandaður og mús-
íkalskt mótaður í öðrum viðfangs-
efnum tónleikanna.
Jón Ásgeirsson
E/jasióð 7 Reykjavík sími 511 2200
Atriði úr sýningu „Light Nights“. María er leikin af Kristínu G. Magn-
ús og Hlynur Þdrisson er í hlutverki Marbendils.
Sýningum á Björtum
nóttum að ljúka
SÍÐUSTU sýningar Ferðaleik-
hússins á „Light Nights“ á
þessu sumri í Tjarnarbíói
verða í kvöld, fímmtudags-
kvöld, föstudags- og laugar-
dagskvöld kl. 21 öll kvöldin.
Á sýningunni koma draugar,
forynjur og margs konar
kynjaverur við sögu. Einnig
eru á dagská þjóðsögur s.s.
Djákninn á Myrká, Móðir mín í
kví, kví og sögur af Sæmundi
fróða. fslensk tónlist er leikin
og þjóðdansar sýndir. Síðari
hluti sýningarinnar fjallar að
stórum hluta um Vfldnga og ís-
lendingasögur, einnig eru
Ragnarök úr Völuspá sviðsett.
SMÁMYNDIR
ÚR LÍFINU
BÆKUR
Ljóð
INNANVIÐ GLUGGANN
eftir Andrés Guðnason. Höfundur
gefur út. 1999 - 92 bls.
HVERSDAGSRAUNSÆI og
hugleiðingar um lífið og tilveruna
einkenna framar öðru kveðskap
Andrésar Guðnasonar í ljóðabókinni
Innanvið gluggann. Þetta er í eðli
sínu hefðbundinn kveð-
skapur þótt oft sé ort
óbundið eða farið
frjálslega með formið.
Oftlega leggur höfund-
ur út frá orðum manna,
spekiorðum eða Bibl-
íutilvísunum. Ljóðin
eru þá gjaman stakar
myndir og vangaveltur
sem safnast hafa í safn
reynslunnar í gegnum
árin og er nú raðað
saman í bók. Auk þess
er að finna í bókinni
stökur, hestavísur og
önnur tækifæriskvæði.
Andrés er fremur
skáld vorsins en
haustsins. Því er fremur bjart yfir
kvæðum hans. Náttúran setur svip
sinn á þau. En umfram allt eru hér
á ferðinni smámyndir úr lífinu og
viðbrögð við heiminum og lífinu þar.
Kvæðið I Kalkútta er ein slík smá-
mynd, ekki alveg laus við háðskan
tón:
Breski uppgjafarhermaðurinn
hafði verið í Kalkútta í sextíu ár
og þjónað bresku krúnunni
án þess að blanda geði við innfædda,
sagði þegar hann kom heim:
„Mig hefur alltaf lángað að ferðast
og kynnast öðrum þjóðum,
kannski geri ég það þegar ég eldist“.
Ekki er það allt
þungavigtarkveðskap-
ur sem í bókinni birt-
ist. En sjálfsagt hafa
sumar tækifærisvís-
umar og hestavísurnar
persónulegt gildi eins
og vísan um góðhest-
inn:
Gleði mikla gefur mér
garpur fótalipur,
hlífir aldrei sjálfum sér
sannur merkisgripur.
Innanvið gluggann
ber þess nokkur merki
að ljóðin í bókinni era
samtíningur. Innan um er þó að
finna bitastæð ljóð sem taka á ýms-
um málefnum.
Skafti Þ. Halldórsson
Andrés Guðnason