Morgunblaðið - 26.08.1999, Blaðsíða 64

FIMMTUDAGUR 26. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Unza unza
, úr deiglunni
Atriði úr kvikmynd Kusturicas, Svartur köttur, hvítur köttur.
Á KOMANDI kvikmyndahátíð verð-
ur meðal mynda Svartur köttur,
hvítur köttur, eftir Emir Kusturica.
í kvikmyndinni skiptir tónlist veru-
legu máli, líkt og reyndar í flestum
myndum Kusturicas, en hún er í
höndum hljómsveitarinnar No
Smoking Band, sem dr. Nelle Kai-a-
jlic stýrir. Kusturica er væntanlegur
hingað til lands í tilefni af sýningu
■■'myndarinnar og tekur með sér
hljómsveitina sem leika mun á mikl-
um tónleikum í Laugardalshöllinni á
laugardaginn auk þess að skora á ís-
lenska kvikmyndagerðarmenn í
knattspyrnuleik sem fram fer íyrr
um daginn.
Þeir félagar Kusturiea og Karajlic
eru báðir frá Júgóslavíu, þar sem
tónlistarhefðir eru venju fremur
fjölskrúðugar. Júgóslavía er á vega-
mótum ólíkra menningarheima og
þar, og reyndar á Balkanskaga öll-
um, er meira um markverða og
skemmtilega þjóðlega tónlist en
nokkurs staðar í heiminum. Ekki er
bara að svæðið hefur verið tónskáld-
um fyrri tíma uppspretta hugmynda
_,og innlegg í verk þeirra, heldur lifir
alþýðleg tónlist góðu lífi, hvort sem
litið er til albanskra fjallasöngva,
búlgarsks kallsöngs og hora-dansa,
grískrar demotiki-tónlistar eða
serbnesks lúðrasveitastuðs.
Úr þessu umhverfi er No Smok-
ing hljómsveit Nelles Karajlics
sprottin og á sér rætur í því sem
Karajlic kallar nýjan prítivisma, þar
sem öllu skiptir að tónlistin sé byggð
á gömlum grunni og daglegu lífi al-
mennings, sem eins konar andsvar
við gáfumannatilgerð í tónlist. Að-
spurður um sögu sveitarinnar segir
Nelle Karajlic að hljómsveitin sé 200
ára, „nei, annars, hún er miklu eldri,
við erum búnir að vera spila saman í
'.iþt'jó hundruð ár. Það hefur svo mik-
ið gengið á að ekki dugir minni
tími,“ segir Karajlic og skellir upp
úr, en bætir svo við alvarlegri í
bragði að tónlistin sem þeir félagar
séu að spila eigi sér rætur langt aft-
ur í tímann. „Balkanskagi er mikil
tónlistardeigla þar sem óteljandi
áhrif hafa komið saman í eitt; tyrk-
nesk tónlist, grísk, rússnesk,
serbnesk, makedónísk, ungversk og
rokktónlist líka því á síðustu þrjátíu
árum hefur rokkið haft mikil áhrif á
ungt fólk á Balkanskaga," segir
Karajlic og bætir við: „Við tengjum
vþetta svo allt saman, bræðum það
saman úr tónlistarstraumum og
reynum að sýna fólki að hægt sé að
flétta þetta allt saman og skapa eitt-
hvað nýtt.“
Hlutar tónlistarinnar sem No
Smoking band eru mjög gamlir eins
og heyra má til að mynda á breið-
skífunni með tónlistinni úr Svörtum
Retti, hvítum ketti, en nútímaleg um
leið. Karajlic segir að tónlistarheim-
Tónlistin skiptir miklu máli í Svörtum ketti, hvítum ketti og sígaunar fara með öll hlutverk utan tveggja.
legir góðir gestir og þar á meðal hljómsveit
sem leikur fjölskrúðuga balkantónlist. Árni
Matthíasson ræddi við leiðtoga sveitarinnar
sem sagði hana 2-300 ára.
bera ekki bara með sér farangur, heldur einnig menningu
sína og tónlist er stærsti hluti þeirrar menningar. Fyrir
vikið er sígaunatónlist mjög áberandi á Balkanskaga og
flutningshefðir sígauna og gildir þá einu hvort þeir eru að
flytja bítlalög eða aldagömul sígaunalög."
Karajlic hefur starfað með Kusturiea að fleiri kvikmynd-
um en þeirri sem sýnd verður á kvikmyndahátíð, en þegar
hann er spurður hvers vegna hann hafi tekið upp á því að
vinna með honum svarar hann að bragði: „vegna þess að
ég er bjáni“ og skellir síðan hressilega upp úr. „Fyrir
fimmtán áram fékk Emir [Kusturica] mig með sér að grafa
skurði við sveitarsetur hans. Síðan spilaði hann á bassa í
No Smoking Band og loks fékk hann mig til að semja tón-
listina við Svartur köttur, hvítur köttur. Auðveldast af
þessu var að grafa skurðina,“ segir Karajlic og hlær að
minningunni. „Emir er mjög ákveðinn þegar hann er að
vinna að einhverju verkefni og eins gott að menn standi
ekki uppi í hárinu á honum, en vissulega er mjög gaman að
starfa með honum.
Kusturica gekk til liðs við No Smoking Band 1986 og lék
meðal annars með henni inn á plötur. Hann hefur loðað við
sveitina upp frá því, þó kvikmyndagerð taki sífellt meiri
hluta af tíma hans, kemur með henni hingað og leikur á
hryngítar á tónleikunum Laugardalshöll. Karajlic segir að
hann geri það framúrskarandi vel, fari létt með flóknar
hi-ynfléttur og leiki mjög hratt. „Hann er besti gítarleikar-
inn í hópi leikstjóra, og besti leikstjórinn í hópi gítarleik-
ara; hann gæti lagt tónlistina fyrir sig ef hann vildi, en
hann þarf þá að æfa sig,“ segir Karajlic.
Tónlistin skipti rniklu máli
Karajlic segir að tónlistin skipti miklu máli í myndum
Kusturica og þeir hafi unnið mjög náið saman á meðan
tökur á Svötum ketti, hvítum ketti stóðu. „Ég var alltaf
viðstaddur tökur og hann kom í hljóðverið á meðan við tók-
um upp, vip kvikmynduðum á daginn og tókum upp tónlist
á kvöldin. I myndinni eru líka atriði sem hann byggir bein-
línis á tónlist, því hann gerði þau eftir lögum sem við vor-
um búnir að taka upp, spilaði tónlistina alla tökuna og hag-
aði atriðinu eftir því.“
Karajlic segist hlakka mikið til að koma til Islands enda
þess fullviss að Island sé einstakt land og Islendingar ekki
síður. Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á jaðarlöndum, enda
held ég að íbúai' þar séu miklu sterkari og ferskari en hér í
miðri Evrópu. Við vorum á ferð fyrir stuttu í Miðjarðar-
hafslöndum og fengum mjög góðar viðtökur. Ég veit aftur
á móti ekkert hvernig Islendingar eiga eftir að bregðast
við tónlistinni og ég er mjög spenntur að upplifa það; sjá
hvort fólk eigi eftir að gráta eða hlæja, dansa eða lyppast
niður.“
urinn sé þreyttur þegar líði að aldar-
lokum og menn horfi um öxl og meta
hvað standi upp úr á öldinni. „Lista-
menn eru að leita að innblæstri í því
sem áður hefur verið gert í öllum
tónlistarstefnum og stílum. Því má
segja að allar gerðir tónlistar séu nú
nútímalegar, techno er nútímalegt,
pönk og þjóðleg tónlist og unza unza
tónlist, eins og við leikum, er nútíma-
leg, fersk og spennandi, þótt í henni
séu aldagamlir þættir.“
No Smoking Band var stofnuð í
Sarajevo fyrir tæpum tuttugu árum,
en skömmu áður en styrjöld braust
út í Bosníu flutti Karajlic sig um set
og settist að í Belgrad og end-
urstofnaði sveitina með yngri mönn-
um. Fyrsta hljómplatan kom út
1984, hét Das ist Walter, en lag á
þeirri plötu, Zenica blús, sem fjallaði
um fangelsisvist, varð geysivinsælt í
Júgóslavíu. Platan seldist og bráðvel
og hljómsveitin hélt í tónleikaferð
um Júgóslavíu. Þeirri ferð lauk
nokkuð skyndilega því gamansaga
sem Karajlic sagði í sjónvarpi í til-
efni af andláti Títós, einræðisherra
Júgóslavíu, féll yfirvöldum illa. Eftir
þetta fékk hljómsveitin harða útreið
í ríkisfjölmiðlum og næsta plata,
Meðan þú beiðst dögunar með Lúsí-
fer seldist mun minna, aukinheldur
sem erfitt var fyrir sveitina að bóka
tónleika. í kjölfar þessara þreng-
inga urðu talsverðar mannabreyt-
ingar á sveitinni og Emir Kusturica
gekk til liðs við hana meðal annarra.
Plata sem tekin var upp í kjölfar
breytinganna sló í gegn og hljóm-
sveitin náði aftur fyrri hylli í breyttu
pólitísku landslagi Júgóslavíu. Síðan
eru plöturnar orðnar fjórar, þar á
meðal plata með tónlistinni úr
Svörtum ketti, hvítum ketti, sem
kom út á síðasta ári og fyrr er getið.
Bréfberar sem bera með
sér tónlistarhugmyndir
Ráuður þráður í gegnum tónlist-
arílóru Balkanskaga er sígaunatón-
list og Karajlie tekur undir að þeir
séu mikilvægasti tónlistarmiðill
Balkanskaga. Hver afkimi
Balkanskaga eigi sína tónlistarhefð
og sinn hljóm, en sígaunarnir sem
búa um allan skagann bera allar
þessar hefðir og hljóma sífellt með
sér, eins konar bréfberar sem bera
með sér tónlistarhugmyndir. „Þeir
Balkanskagi er mik-
il tónlistardeigla
þar sem óteljandi
áhrif hafa komið
saman í eitt.