Morgunblaðið - 24.10.1999, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 24. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Michiko Yamaoka. Ljósmyndir/HuJda Þóra
HÚN er svo ósköp vénjuteg
við fyrstu sýn. Það oni háli'-.
gerð vonbrigði hvað hún_ er
venjuleg. Hún er tneii-a að
segja frekar reffileg af næst-
um því sjötugri japanskri
konu að vera, bakið þráðbeint én ekki keng-
bogið eins og á svo mörgum þeirra. En'svo
kemur hún nær, inn í stofuna til okkar, og þá
sér maður örin á höndunum og í andlitinu.
„Þetta var svo fallegur og heiðskír morgunn,"
segir hún þegar hún sest, „eins og í dag
reyndar. Ég man að ég heyrði í flugvél, leit
upp og bar hægri höndina upp að augum mér
til að sjá betur. Þá sá ég bjart Ijós yfir höfði
mér og skæra bláa og gula liti. Ég man ég
hugsaði: „En fallegii' litír“.
Michiko Yamaoka er „hibakusha11. „Hi-
bakusha“ eru þeir sem voru innan við 5 km
v frá miðju kjamorkusprengjunnar sem
sprengd var yfir Hiroshima klukkan 8:15 að
morgni mánudagsins 6. ágúst árið 1945,
komu til Hiroshima innan fjórtán daga frá
þeim degi, komust í snertingu við fórnarlömb
sprengjunnar, eða voru fóstur kvenna í þess-
um flokkum. Michiko var í Hiroshima þegar
Bandaríkjamenn vörpuðu kjanufrkuspi'engiu
á borgina. Það var f fyrsta skipti sénMgarn-
orkuvopn voru notuð í stríði.
„Drengur litli“, kjamorkusprengjan sem
varpað var á Hiroshima var um þriggja
metra langur og um fjögur tonn að þyngd.
Hann bar einhvers staðar á milli 10 og 30
Michiko Yamaoka er ein þeirra íbúa Hiroshima sem
lifðu af kj arnorkusprengjuna sem féll á borgina
að morgni 6. ágúst 1945. Hulda Þóra Sveinsdóttir
og Arnar Arnason hittu hana og hlýddu_____________
á hræðilega lífsreynslusögu.
kflógi'ömm af úraníum-235. Klofningur þess
580 metrum yfir miðborg Hiroshima leysti úr
læðingi orku sem sagt er að jafnist á við um
15.000 tonn af dínamíti. Við sprenginguna
reis hitastigið í miðju sprengjunnar yfii- millj-
ón gráður á celsius og eldhnöttur myndaðist
sem á einni sekúndu náði 280 metra há-
marksþvermáli. Hitastigið á yfirborði jarðar
náði 5.000 gráðum á celsius. Við sprenging-
una myndaðist í miðjunni mikill loftþi-ýsting-
ur sem myndaði vindsprengju. Þrýstingurinn
um 500 metrum frá miðju sprengjunnar var
um 15 tonn á fermetra. Byggingar féllu sam-
an og fólki var feykt burt með höggbylgju-
vindinum.
Nær allar byggingar innan tveggja kíló-
metra radíuss frá sprengjumiðjunni hrundu
eða brunnu. Að kvöldi 5. ágúst 1945 voru íbú-
ar Hiroshima um 350.000, að kvöldi 6. ágúst
1945 voru 80.000 látnir. Þeir sem eftir lifðu
höfðu margir orðið fyrir mikilli geislun.
Stuttu síðar fór fólk að þjást af hita, niður-
gangi og innvortis blæðingum. Margir dóu. í
lok ársins 1945 höfðu um 140.000 manns dáið.
Tveimur árum síðar komu eftirköstin, hvít-
blæði og önnur krabbamein. Japanir telja að
nú séu fórnarlömbin í Hiroshima orðin
180.000.
Þegai' við vorum í Hiroshima í ágústmán-
uði síðastliðnum að hitta þar gamla vini, var
dóttir okkar, sex ára, þá nýbúin að lesa sög-
una um Sadako, litla stúlku sem bjó í Hiros-
hima á stríðstímanum og var aðeins 2ja ára
þegar kjarnorkusprengjan sprakk. Sadako
slasaðist ekki í sprengingunni en veiktist 10
árum síðar af hvítblæði sem rekja mátti til
sprengjunnar. Hún tók til við að búa til litla
pappírsfugla, trönur, í þeirri von að henni
myndi batna. í Japan er sagt að trönur lifi í
1000 ár og því muni hverjum þeim sem tekst
að búa til 1000 pappírströnur batna af veik-
indum sínum. En Sadako varð ekki að ósk
sinni og dó þegar hún hafði búið til 644 fugla.
Þessi saga hafði mikil áhrif á dóttur okkar en
það var ekki fyrr en við fórum í Friðarsafnið í
HirQshima, að henni varð ljóst að Hiroshima
hafði í raun og veru orðið fyrir kjarnorku-
sprengju. Þegar hún var búin að skoða safnið
og sjá þar ljósmyndir af allri eyðileggingunni
og dauðanum, brast hún í grát, og sagði: „Ég
hélt að þetta hefði bara verið saga, eða ljótur
draumur."
Við höfðum náttúrulega heyi't um sprengj-
una áður en við komum til Hiroshima og
lærðum um hana í mannkynssögu í skóla. Við
töldum okkur því vita nokkuð vel hvað það
var sem hafði gerst og vorum ekki í neinum
vafa um að kjarnorkusprengjan var hræði-
legt vopn. En þegar við fórum í safnið rann
upp fyrir okkur að það var margt um kjarn-
orkusprengjuna og eftirköst hennar sem við
vissum ekki. Þetta barst í tal við vini okkar.
„Við skulum hafa samband vid Michiko
Yamaoka, hún lenti í sprengjúnni," sögðu vin-
ir okkar.
Trúðum því að Japan
myndi vinna stríðið
Þannig var það að við hittum Michiko
Yamaoka heima hjá vinum okkar í Hiros-
hima. Við tölum um veðrið, þráhyggja sem
íslendingar og Japanir eiga sameiginlega,
kvörtum undan hitanum og rakanum. Hún
biður okkur að bíða aðeins, sér líði eitthvað
illa. Gæti hún kannski fengið vatn að drekka?
„Ég er orðin 69 ára gömul og þjáist af hjarta-
og nýrnaveikleikum,“ segir hún. „Þá má