Morgunblaðið - 29.10.1999, Qupperneq 42

MORGÚNBLÁÐIÐ
42 FÖSTUDAfciUR 29. OKTÓBER 1999
Verslun
og lífsrými
Fólk sem komið hefur til Grindavíkur
segiraðþarsé að finna fleiri tískuversl-
anir en í flestum horgum Þýskalands.
S
Ynsum þykir undar-
legt ef ekki beinlín-
is með ólíkindum
hvernig jafn fá-
menn þjóð og ís-
lendingar virðist sífellt geta
fyllt nýtt þjónustu- og verslun-
arhúsnæði. Sigldir menn og
margreyndir fullyrða að versl-
unarhúsnæði á Islandi myndi
duga ágætlega til að svala þörf-
um milljónaþjóða. Heyrst hefur
að komum erlendra sérfræð-
inga í hvers kyns markaðsfræð-
um og kaupskap til Islands hafí
á seinustu árum fjölgað meira
en ferðalöngum, sem halda til
landsins til að njóta þeirrar
einstöku menningar, sem hér
er að finna. Munu útlendir
menn telja það verðugt rann-
sóknarefni hvernig 275.000 ein-
staklingar geti haldið uppi
verslun á
VIÐHORF
Eftir Ásgeir
Sverrisson
borð við þá,
sem einungis
þekkist í
mun stærri
„einingum" eins og það mun
kallast á máli innvígðra.
Þessar spurningar hafa öðl-
ast nýtt vægi í góðærinu, sem
riðið hefur yfir Islendinga á
undanliðnum árum. Stórar
verslunarmiðstöðvar stækka og
nýjar eru reistar á undra-
skömmum tíma. Og allar fyllast
þær af fólki, óendanlegum
breiðum af Islendingum.
Fréttir herma að enn sé að
fínnast fólk í Kringlunni í
Reykjavík, sem villtist þar inn-
an dyra eftir að hafa orðið vitni
að miklum undrum er 10.000
fermetra nýbygging var tekin í
notkun á dögunum. Mun það
leitarstarf hafa verið fjármagn-
að með sölu flugelda, sem skot-
ið var upp til að^minnast þess-
ara tímamóta í Islandssögunni.
Risastórar matvöruverslanir
er að finna á hverju horni og
skyndibitastaðir skipta þúsund-
um. Ætla mætti að milljónir
manna þyrftu að leita til fyrir-
tækja þessara í því skyni að fá
meðtekið daglega næringu
Útlendingar, sem æskja upp-
lýsinga um íslenskan fjölmiðla-
markað, reka upp undrunaróp
þegar þeim er gerð grein fyrir
þeim fjölda dagblaða og tíma-
rita og útvarps- og sjónvar-
psstöðva, sem er að fínna í lýð-
veldinu. Þeir átta sig að vísu
flestir á mikilvægi veðurfrétta
en lýsa síðan jafnan yfír hrifn-
ingu sinni á því að heil þjóð
geti verið svo gjörsamlega upp-
tekin af sjálfri sér.
Líkamsræktarstöðvar fyllast
margoft dag hvern af Islend-
ingum, sem ættu ekki að vera
til.
Fólk, sem komið hefur til
Grindavíkur, segir að þar sé að
fínna fleiri tískuverslanir en í
flestum borgum Þýskalands.
Lögmál markaðsfræðanna
kveða á um að framboð og eft-
irspurn haldist í hendur. Gerist
það ekki hverfur „rekstrar-
grundvöllurinn" á ljóshraða.
Þannig sýnist óhætt að ætla að
gríðarlega umfangsmikil versl-
un og þjónusta fái þrifíst á Is-
landi vegna þess að eftirspurn
sé fyrir hendi.
Eðlilegt er því að næst sé
spurt hvernig 275.000 manns
geti skapað eftirspurn sem að-
eins þekkist í samfélögum þar
sem milljónir manna búa. Get-
ur verið að þeir 12.000 Islend-
ingar, sem jafnan sækja bíla-
sýningar og vörukynningar um
helgar og bíða þess á milli í
röðum eftir því að fá keypt
heimilistæki, séu ekki alltaf
sama fólkið heldur bætist sífellt
nýir hópar í skörðin?
Svarið sýnist blasa við: á ís-
landi býr mun fjölmennari þjóð
en hingað til hefur verið talið.
Huldufólkið hefur kredit-
kortavæðst.
Auk þess að vera sönnun fyr-
ir tilveru huldufólks hefur
verslunarrýmið ásamt illseðj-
andi þjónustuþörf valdið djúp-
stæðri lífsháttabreytingu á Is-
landi. Er það enn ein sönnun
þess hvernig frjáls markaður
kallar í senn fram mannúðlegra
og kröftugra samfélag.
Islendingar hafa löngum ver-
ið sannfærðir um að líf sé eftir
dauðann. Um líf eftir vinnu hef-
ur þjóðin hins vegar upp til
hópa efast. Verslanahallirnar
og þjónustumiðstöðvarnar eru
til marks um að þjóðin sé að
gerast fráhverf þessari hugsun
og að vissan um líf eftir vinnu
hafi náð viðlíka fótfestu í huga
almennings og sannfæringin
um framhaldstilveru í hand-
anheimum.
Hin lögmálsbundna samvist,
sem einkennt hefur líf þjóðar-
innar pllOO ár, er á undan-
haldi. íslendingar eru ekki
lengur dæmdir til að vera sam-
an í yfirþyrmandi nálægð
sjónvarpssófans, áður baðstofu-
loftsins, á meðan vetrarstormar
geisa og úti frjósa menn og fer-
fætlingar.
Þórðargleðin, þjóðlegasta
dægrastyttingin, víkur fyrir
ánægju neyslunnar. Leitin
endalausa að umræðuefnum er
á enda. Ættmenni gerast næst-
um því þolanleg. Verslanahall-
irnar og þjónustumiðstöðvarn-
ar hafa gefíð íslendingum áður
óþekkt rými, lífsrými, sem
náttúruöflin hafa tregast við að
veita þessum einstaka þjóð-
flokki í gegnum aldirnar.
Hin yfirbyggða tilvera einka-
framtaksins hefur frelsað þjóð-
ina.
Það er ekki aðeins hægt að
fara eitthvað, það er líka hægt
að gera eitthvað.
Tíðindi af þessum umskipt-
um berast til fólks, sem býr á
landsbyggðinni. Það ákveður,
þrátt fyrir fyrirheit um ríkis-
rekin menningarhús, skatta-
lækkanir og opinberar heim-
sóknir mikilvægustu manna
landsins, að bætast í hóp hinna
heppnu, er fá notið dásemda
verslanamiðstöðva og hins und-
ursamlega óendanleika þjón-
ustustigsins. Meira að segja
huldufólkið hefur brotið af sér
hlekki hinnar steinrunnu til-
vistar og runnið saman við
breiðurnar endalausu, sem
standa upp úr sjónvarpssófum
þessa lands, yfírgefa heimilin
og halda út til að kaupa sér
þjónustu.
Mestu dásemdir lífsins
kunna að vera ókeypis en ís-
lendingar hafa komist að þeirri
niðurstöðu að viturlegast sé nú
samt að taka enga áhættu.
UMRÆÐAN
Listaháskólinn
í Hafnarfjörð!
FJÖLSKYLDA,
skóli og nánasta um-
hverfí eru sterkustu
áhrifavaldar í mótun
einstaklings. Bæjarfé-
lag sem byggir á
sterkri hefð skólasam-
félags er ríkara í öllum
skilningi þess orðs og
til þess líldegra að hafa
jákvæð áhrif á mótun
einstaklings í uppvexti
sínum.
Hafnarfjörður á að
baki sterka hefð í
menntamálum þjóðar-
innar. Árið 1877 gáfu
prófastshjónin að
Görðum jörðina Hva-
leyri og húsnæðið Flensborg til
skólahalds til minningar um son
sinn, Böðvar Þórarinsson. 1877
hefst reglulegt skólahald í Hafnar-
firði, þegar stofnaður er barnaskóli.
Árið 1882 tók gagnfræðaskóli til
starfa og hefur hann starfað alla tíð
síðan með allmiklum breytingum.
1892 hefst íyrsta kennaramenntun-
in á Islandi, og er hún staðsett í
Flensborg í Hafnarfirði. Alls út-
skrifaðist 121 kennari úr Flens-
borgarskóla, þar til kennaradeildin
var lögð niður og flutt til Reykjavík-
ur. 1927 er reistur nýr bamaskóli
sem í dag er nefndur Lækjarskóli.
1929 er Hafnarfjörður iýrsta bæj-
arfélagið á landinu sem nýtir sér
nýtilkomna lagaheimild til að færa
skólaskyldu niður í 7 ára aldur.
Ný aðalnámskrá
Þann 1. júní 1999 tók ný aðalnám-
skrá grunnskóla gildi. Nýr kafli
hefst í íslenskri skólasögu þegar í
íyrsta sinn er unnið samhliða að
námskrárgerð fyrir leikskóla,
grunnskóla og framhaldsskóla, þar
sem stefnt er að eðlilegri samfellu
og stígandi á námsleiðinni. I aðal-
námskrá gi-unnskóla er á listasviði
gert ráð íyrir fímm listgreinum.
Sviðið skiptist í dans, leikræna
tjáningu, myndlist, textílmennt og
tónmennt. I listnámi reynir á marga
þætti mannlegrar
hæfni, bæði til hugar
og handa, þar sem
nemendur þurfa að
beita rökhyggju sinni
jafnt sem ímyndunar-
afli til að ná árangri.
Listnám eflir sköpun-
argáfu, þar sem listir
reyna jafnt á ímyndun-
arafl og rökhyggju og
sköpunargáfan er ein-
staldingnum nauðsyn-
leg til þess að mæta sí-
breytilegum kröfum í
nútímaþjóðfélagi.
Fyrir ári síðan var
boðið uppá forskólan-
ám Tónlistarskóla
Hafnarfjarðar í Engidalsskóla í
Hafnarfírði og í ár bættist Öldu-
túnsskóli við. Æskilegt er að færa
Skólamál
Tel ég, segir Steinunn
Guðnadóttir, að sú
staðsetning fyrir Lista-
háskóla sem Hafnar-
fjarðarbær býður upp
á sé ein sú allra
glæsilegasta.
forskólakennslu Tónlistarskólans
út í alla grunnskólana því þannig fá
fleiri nemendur tækifæri til að
kynnast tónlistamámi. Um leið
kallar þetta á aukna hljóðfæra-
kennslu í Tónlistarskóla Hafnar-
fjarðar, sem skila mun fleiri tónlist-
arnemendum upp á
framhaldsskólastigið.
Myndlistarkennsla hefur verið
sterkur þáttur í námi grunnskólan-
ema í Hafnarfirði, enda Hafnfirð-
ingar svo lánsamir að hafa mjög
hæfileikaríka kennara á sínum veg-
um. Myndmennt hefur verið
skyldunámsgrein upp að 10. bekk,
en verður valgrein í 9. og 10. bekk,
samkvæmt nýrri námskrá. Til gam-
ans má geta þess að afmælisár
Hvaleyrarskóla í ár er tileinkað list
og verkgreinum.
Leikræn tjáning og framsögn er
fastur þáttur skólastarfsins og geta
má þess að leikfélagið Hermóður og
Háðvör, sem staðsett er þar sem
Listaháskóla Islands er huguð stað-
setning, hefur verið mikil hvatning
og lyftistöng í menningarlífi Hafn-
firðinga.
Námsgreinin hönnun og smíði
inniheldur samkvæmt nýi-ri nám-
skrá ferlið frá hugmynd til veru-
leika, þar sem handverkshefðin er
tengd við hátækni nútímans. Síðast-
liðið ár fengu nemendur úr Öldu-
túnsskóla, er þátt tóku í nýsköpun
grunnskóla, fjölda viðurkenninga
fyrir verk sín.
Tveir framhaldsskólar eru í
Hafnarfirði með námsbrautir sem
tengjast listasviði: Flensborgar-
skóli sem er með tónlistarbraut í
samvinnu við Tónlistarskóla Hafn-
arfjarðar og Iðnskóli Hafnarfjarðar
sem stofnaði árið 1990 fyrstu náms-
brautina í hönnun á Islandi.
Háskólastigið eftirsóknarvert
Er nokkuð eftirsóknarverðara
fyrir bæjarfélag, en að fá til sín há-
skólastofnun þar sem nemendur
eiga þess kost að halda áfram og
ljúka námi á háskólastigi? Fyrir
skólastofnun eins og Listaháskóla
Islands hlýtur að vera eftirsóknar-
vert að umhverfi skólans sé skap-
andi og í tengslum við menningarlíf
bæjarins.
Án þess að hallað sé á önnur bæj-
arfélög, tel ég að sú staðsetning fyr-
ir Listaháskóla sem Hafnarfjarðar-
bær býður upp á sé ein sú allra
glæsilegasta og gefi alla þá mögu-
leika sem þarf til að tryggja að listir
haldist sem áhrifavaldur samfélags-
ins.
Höfundur er bæjarfulltrúi og for-
maður skólanefndar Hafnarfjarðar.
Steinunn
Guðnadóttir
Ertu búinn að gleyma
því, Steingrímur?
ÉG SÉ það í Morg-
unblaðinu laugardag-
inn 23. okt. að þú hefur
gert Framsóknar-
flokkinn að höfuðand-
stæðingi nýja flokksins
þíns. Óðruvísi mér áð-
ur brá, þegar íhaldið
var andstæðingurinn.
Þú segir að ráðherrar
Framsóknarflokksins
hafl misst nokkra ára-
tugi úr í umræðunni
um umhverfismál og að
fomeskjan sé holdgerð
í þeim. Gagmýni þín
beinist fyrst og fremst
að Fljótsdalsvirkjun og
álveri í Reyðarfirði.
Ertu búinn að gleyma því, Stein-
grímur, að leyfið fyrir
Fljótsdalsvirkjun var gefið út í apríl
1991? Þá varst þú samgönguráð-
herra í ríkisstjóm Framsóknar-
flokks, Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags og ég minnist þess ekki
að þú hafir mótmælt því opinber-
lega. Leyfið gaf út Jón Sigurðsson,
ráðhema Alþýðuflokksins. Ertu
búinn að gleyma því, Steingrímur,
að einmitt þessa daga var Alþýðu-
flokkurinn að semja við Sjálfstæðis-
flokkinn um nýja ríkisstjóm og að
við vildum báðir að gamla ríkis-
stjórnin héldi áfram? Þú vildir
áfram vera ráðherra með Alþýðu-
flokknum og Fljótsdalsvirkjunin
var ekki ásteytingar-
steinn.
Ertu búinn að
gleyma því, Stein-
grímur, að þegar nú-
verandi lög um um-
hverfismat vora sett
árið 1993 voru allir
sammála því að nýju
lögin giltu ekki um
þegar útgefin leyfi, þú
líka? Nú kallar þú það
fomeslgu sem þú áður
varst sammála, að
virkja og að Fljóts-
dalsvirkjun fari ekki í
umhverfismat skv.
nýju lögunum. Og þú
segir að ráðherrar
Framsóknarflokksíns hafi misst úr
nokkra áratugi í umræðunni. Hefur
þú nokkuð misst úr þín eigin viðhorf
árin 1991 og 1993?
Ertu búinn að gleyma því að árin
1991 og 1993 átti rafmagnið frá
Fljótsdalsvirkjun að renna í álver á
Keilisnesi í Reykjaneskjördæmi en
nú á álverið að vera í Reyðarfirði í
Austurlandskjördæmi? Ertu búinn
að gleyma því að árið 1993 var mikið
atvinnuleysi, einkum á höfuðborg-
arsvæðinu, en nú er því nánast öfugt
farið? Uppbygging á stóriðju hefur
skipt sköpum, stækkun álvers í
Straumsvík, nýtt álver í Hvalfirði og
stækkun á Grandartanga hafa skap-
að mörg vellaunuð og eftirsótt störf.
Gagnrýni
Aí’hverju ræðst þú,
Steingrímur, pers-
ónulega á umhverfís-
ráðherra, segir Kristinn
H. Gunnarsson, fyrir
að framfylgja sömu
stefnu og þú varst til-
búinn að standa að?
Á iðnaðarappbygging bara að vera
á höfuðborgarsvæðinu, Steingrím-
ur?
Að lokum, af hverju ræðst þú
persónulega á umhverfisráðherra
fyrir að framfylgja sömu stefnu og
þú varst tilbúinn að standa að? Þú
segir það þitt hlutverk að ryðja
braut nýjum viðhorfum, breyta
hugsunarhætti og gildismati. Það er
göfugt hlutverk, en finnst þér per-
sónulegar árásh’ á pólitískan and-
stæðing vera til vitnis um það? Er
það ekki einmitt fomeskjan holdi
klædd?
Höfundur er formaður þingflokks
Framsóknarflokksins og var í
Alþýðubandalaginu.
Kristinn H.
Gunnarsson