Morgunblaðið - 19.12.1999, Síða 6

MORGUNBLAÐIÐ
6 SUNNUDAGUR19. DESEMBER 1999
ERLENT
Rússar ganga í dag að kjörborðinu í kosningum til neðri deildar rússneska þingsins, dúmunnar
Lítið tæpt á málefnum
í kosninarabaráttunni
Moskvu. AFP, AP. ^
Reuters
Stuðningsmaður Vladimírs Jakovlevs, borgarstjóra
Pétursborgar, og Föðurlands-Alls Rússlands hrópar
vígorð á kosningafundi.
KOSNINGABARÁTTAN fyrir
þingkosningarnar sem fara fram í
Rússlandi í dag einkenndist af því að
lítið var tekizt á um stefnumið, en at-
ið var þeim mun meiri milli stjóm-
málaleiðtoga sem gera sér vonir um
að geta komizt í forsetaframboð á
næsta ári, þegar valdatími Borís
Jeltsíns tekur enda.
Kosningabaráttan fór fram í
skugga átakanna í Tsjetsjníu og op-
inberaði heiftúðuga togstreitu milli
núverandi valdhafa í Kreml og
valdahungraðra andstæðinga þeirra
innanlands, sem áhrifamiklir hér-
aðaleiðtogar fara fyrir.
Helzti stjórnarandstöðuflokkur-
inn, Föðurland-Ailt Rússland,
reyndi að ná athygli kjósenda á síð-
ustu stundu með því að leiðtogi hans,
Jevgení Prímakov, lýsti því yfir á
föstudag að hann hefði ákveðið að
bjóða sig fram til forseta. Tilkynning
hans var síðasta kosningatengda
fréttin sem rússneskir kjósendur
fengu að heyra, þar sem fjölmiðlum
er meinað að fjalla um kosningamar
yfir kosningahelgina, eða þar til
kjörstaðir loka kl. níu að Moskvu-
tíma í kvöld.
En þvert yfir öll ellefu tímabelti
hins víðfeðma lands verða íbúarnir
að gera upp við sig við hvem hinna
26 framboðslista þeir eiga að merkja,
með duninn frá átökunum í Tsjet-
sjníu í sjónvarpsfréttum í bakgranni.
Yfirlýstur stuðningur hins vinsæla
forsætisráðherra Vladimírs Pútín
við Einingu, kosningabandalag sem
fyrst komst á laggimar í september,
hefur hjálpað til við að auka fylgi
þess upp í allt að því jafn mikið og
kommúnistar njóta og ýtti Föður-
landi-Öllu Rússlandi (OVR) niður í
þriðja sætið í skoðanakönn-
unum.
Mótmæla áróðri
Talsmenn OVR hafa
harðlega mótmælt áróðrin-
um sem gegn flokknum var
rekinn í öflugustu fjölmiðl-
unum, að undirlagi stjórn-
arsinna, en þau andmæli
hafa náð eyrum fárra þar
sem Kremlverjar hafa tögl
og hagldir á báðum
sjónvarpsstöðvunum, sem
nást á öllum heimilum í
Rússlandi, RTR og ORT.
Pað nýjasta í áróðursher-
ferð Kremlverja var að
flytja þá frétt í RTR á
föstudag, að Vladimír Ja-
kovlev, borgarstjóri Pét-
ursborgar og þriðji maður á
lista OVR, hygðist segja
skilið við flokkinn. Ollu
þessar fréttir nokkram titr-
ingi til skamms tíma, þar
sem framboðsreglur kveða
á um að hætti einn þríggja
efstu manna á lista við
framboð þýði það að allur
listinn verði útilokaður frá
listakjöri, en úthlutun þing-
sæta er ákveðin að helm-
ingi með listakjöri og að
helmingi í einmennings-
kjördæmum. Skrifstofa Jakovlevs
var fljót að bera fréttina til baka.
Stjórnendur kosningabaráttu
Föðuriands-Alls Rússlands hugðust
eftir þetta reyna að ná aftur til sín
athyglinni á jákvæðari hátt með því
að tilkynna um forsetaframboð
Prímakovs. En það var ekki einu
sinni sagt frá tiikynningunni á sjón-
varpsstöðvunum tveimur; hennar
var aðeins getið í fréttaskeytum
rússnesku fréttastofanna.
Það má með sanni segja að Kreml-
veijar hafi átt nokkrum stjómmála-
sigram að fagna í vikunni. Forystu-
menn minni flokka bæði til hægri og
vinstri lýstu stuðningi við Pútín-
stjómina, sem gefur tilefni til þess
að ætla, að þingið verði að
loknum kosningunum já-
kvæðar stemmt í garð ríkis-
stjórnarinnar en nú er.
Uppsveifla stjórnarsinna
hefur átt sér stað án nokk-
urra afskipta Jeltsíns for-
seta. Hann hefur forðast að
lýsa stuðningi við nokkra
stjómmálafylkingu, en
sumir stjórnmálaskýrend-
ur telja að slík stuðningsyf-
irlýsing myndi hafa fælandi
áhrif á kjósendur.
Óljós stefna Einingar
Rússneskir stjórnmála-
skýrendur, sem nú eiga
flestir ekki von á öðra en að
þessar þingkosningar fari á
þann veg sem valdhöfunum
er þóknanleg, velta því líka
fyrir sér, hvaða stefnumið
Einingarflokkurinn og
bandamenn hans muni taka
eftir að fulltráar hans hafa
tekið sæti sín í dúmunni.
„Ef til vill er Einingar-
blokkin stærsti óvissuþátt-
urinn. Eina stefnuyfirlýs-
ingin sem frá henni kom var
að hún hygðist gera ná-
kvæmlega það sem Pútín
segði henni að gera,“ hefur
AFP eftir Roland Nash,
stjómmálagreinanda hjá fjárfesting-
arfyrirtækinu Renaissance Capital.
„Þar sem enn er óljóst hvort Pútín
muni reynast vera forsetaframbjóð-
andi sem stendur fyrir skynsamleg-
ar umbætur, eða hvort hann verður
bara handbendi fámenningaklíkunn-
ar, er stefnuskrá Einingar enn óljós-
ari.“
Kosningar i Rússlandi
Samtals 27 flokkar bítast um hin 450
þingsæti í Dúmunni, neðri deild rússneska
þingsins, sem kosið verður til á
sunnudaginn, Hver flokkur verður að ná
5% atkvæða á landsvisu að lágmarki til að
ná fulltrúum inn á þing.
Samkvæmt síðustu skoðanakönnunum hafa
kommúnistar á bilinu 17-25% fylgi, en
Einingarflokkur stjórnarsinna fylgir fast á
eftir. Föðurland-Allt Rússland erspáð þriðja
mestu kjörfylgi.
Eftir kosninaárnar í des. 1995
Kommúnistaflokkur Heimili okkar Aðnr
Rússlands er Rússland flokkar
Frjálslyndi Lýðræðisfl. Yabloko
Rússlands
<5 Kommúnistaflokkur Rússlands
Leiðtogi: Gennadí Sjúganov.
Berst fyrir því að afturkalla eða f 1
hægja á markaðsvæðingu
efnahagslifsins og endurreisn
Sovétrikjanna. Rllr'l'
I Eining (Jedinstvo)
Leiðtogi: Sergei Shoígú. Nýlega myndað
kosningabandalag stjórnmálaafla í kring
um miðju, sem styðja núverandi valdhafa
í Kreml. Getur þakkað gott gengi I
skoðanakönnunum vinsældum Shoígús
og Pútíns forsætisráðherra, sem lýst hefur
stuðningi við flokkinn.

■ Föðurland-Allt Rússland
Leiðtogar: Jevgení Prímakov,'
Júrí Lúzhkov o.fl. Kosninga-
bandalag vinstra megin við
miðju, helzti keppinautur Einingar.
Inniheldur leifar Bændaflokksins, sem
klofnaði frá Kommúnistaflokknum.
/
il Yabloko
Leiðtogi: Grigorí Javiinskí.
Frjálslyndur flokkur, heitir meiri
umbótum, berst gegn spillingu
g segist málsvari miðstéttarinnar. '
Yavlinski hefur hafnað itrekuðu boði
Jeltsíns forseta um setu í ríkisstjórn.
Bandalag hægriafla eowj\
Leiðtogi: Sergei Kíríjenkó. HpjjBlÍ(TM
Flokkur hægra megin við 1——~lr
miðju. Styður aðgerðir ríkis-
stjórnar Pútíns í Tsjetsjníu og í
efnahagsmálum.
. Heimili okkar er Rússland
Leiðtogi: Viktor Tsjernomyrdin.
ihaldssamur flokkur, stofnaður 1995.

Moskvuhöfðing-
inn í eldlínunni
eftir Ninu
Khrúshtsjevu
The Projcct Syndicatc
KOMANDI kosningar til dúmunn-
ar hafa varpað skugga á þá stað-
reynd að hinn 19. desember ganga
Moskvubúar ekki einvörðungu til
þingkosninga, heldur velja þeir
einnig þann sem á að stjóma ráss-
nesku höfuðborginni.
Sergei Kíríjenkó, forsætisráð-
herrann fyrrverandi sem nú fer fyr-
ir Soyuz pravykh sil (Bandalagi
hægriafla) sækist eftir kjöri til
borgarstjóra Moskvu. Þar til fyrir
skömmu vora tilburðir hans í þessa
átt ekki teknir sérstaklega alvar-
lega. En vinsældir Júrís Lúzhkovs
borgarstjóra hafa stórminnkað og
ekki er óhugsandi að úrslitin verði
óvænt.
Snemma í september hóf Kíríjen-
kó svokallaða giasuosfr-herferð sína
gegn borgarstjóranum. Megininn-
takið í henni gengur út á að reglu-
gerðir sem rássneska höfuðborgin
starfar eftir hafi alið af sér sæg
fjárhagslegra sníkjudýra sem nær-
ast á Moskvubúum. Spravki (opin-
bera pappíra) þarf nú fyrir svo til
hverju sem er. Komi gestur utan af
landi í heimsókn eða langi mann að
gera endurbætur á eigin íbúð þarf
heimild fyrir því frá ráðhúsinu.
Ymsar hryllingssögur era á
kreiki í Moskvu. Ein er um aldraða
konu frá Ryazan sem varð að fela
Sergei Júrí
Kírijenkó Lúzhkov
sig inni á baði á heimili dóttur sinn-
ar á meðan smámunasamir full-
tráai' borgaryfirvalda hnusuðu í hí-
býlum hennar. Mátti þakka
nærvera þeirra upplýsingagjöf
hnýsins nágranna. Dóttirin hafði
ekki haft tíma til að stika fram og
aftur um Moskvu til að safna saman
öllum tilskildum pappíram (samtals
fimm), sem krafizt er til að móðirin
megi búa hjá henni; hún átti heldur
ekki 100 Bandaríkjadali (eða 300
dali eins og sumir segja að sé nauð-
synlegt) til að múta embættismönn-
um. Fregnir af svona nokkra rifjar
upp minningar um hrylling fjórða
áratugarins, þegar venjulegt fólk
gerðist uppljóstrarar um nágranna
sína og vini til að vemda eigið líf.
Munurinn sé bara sá að nú til dags
fái uppljóstrararnir hlutdeild í fjár-
gróðanum sem embættismennirnir
raka inn.
Hin svokallaða propiska (skyldu-
bundin íbúðarheimild) - sem var
ein aðferðin sem kommúnistar
beittu til að hafa eftirlit með öllum
íbúum Sovétríkjanna - var afnumin
þegar ný stjórnarskrá Rússlands
var lögtekin árið 1993. Þetta var
álitið stórt skref í átt að frelsi og
lýðræði. En Júrí Lúzhkov leit ekki
svo á. Þrátt fyrir að rússneskir
borgarar þurfi ekki lengur neina
propisku er Moskvubúum uppálagt
að verða sér úti um hana, að skipan
borgarstjórans. Þessari stefnu er,
að því er virðist, ekki í raun ætlað
að takmarka frelsi fólks, heldur
helgast hún af því að borgarstjór-
inn þarf á stöðugri tekjulind að
halda til að fæða, klæða og halda
ánægðum hinu ofvaxna embættis-
mannakerfi sínu. Nýjar reglugerðir
og tilskipanir tryggja flæði nýrra
mútugreiðslna.
En borgarstjómin tjáir íbúunum
að þeir þurfi ekki að hafa áhyggjur
af þessu, propiskan sé þeim fyrir
beztu. Hún hjálpi til við að fylgjast
með öllu því gransamlega fólki sem
steðjar til borgarinnar úr öllum átt-
um. Einkum og sér í lagi gagnist
hún til að hafa auga með þessum
hættulegu Tsjetsjenum, svo að þeir
komist ekki upp með að raska frið-
inum í höfuðborginni. Að Moskvu-
búar ættu ekki að taka propiskuna
nærri sér heldur líta á hana sem
gagnlega öryggisráðstöfun er
blekking, sem flett var ofan af þeg-
ar Salavdi Abdurazakov var hand-
tekinn og ákærður fyrir að hafa átt
Lúzhkov sakar Kíríj-
enkó um að reka
óhróðursáróður gegn
sér, en í raun er það
hans eigin „nýharð-
sfjóra“hegðun sem
hefur dregið vinsæld-
ir hans niður úr þeim
90% sem hann naut
fyrir nokkrum mánuð-
um niður I þau tæpu
50% sem hann hefur
nú síðast mælzt með.
aðild að sprengjutilræðunum í fjöl-
býlishúsum í Moskvu fyrir fáeinum
mánuðum, sem og fyrir mannrán á
fréttamanni NTV-sjónvarpsstöðv-
arinnar í júní 1997. Það sem al-
menningi kom á óvart var að í ljós
kom að hinn meinti glæpamaður
hafði yfir íbúð að ráða í Moskvu
sem var í leigu á nafni annars
manns.
Hvernig hafði hann getað útveg-
að sér dvalarheimild? Það var auð-
velt: Hann borgaði 100 dali, eða 300
eða 500 dali, í vasa réttra aðila og
gat þar með dvalið óáreittur í
Moskvu eins lengi og honum sýnd-
ist.
Stjórnarhættir Lúzhkovs era æ
meir teknir að sníðast að honum
sjálfum. Bandamenn Kíríjenkós
komu nýlega upp kosningaauglýs-
ingum í almenningsvögnum í
Moskvu. Daginn eftir birtist ekki
einn einasti strætisvagn með
auglýsingunum á götum borgarinn-
ar. Daginn þar á eftir vora vagn-
arnir aftur farnir að ganga sínar
vanabundnu leiðir, en án auglýsing-
anna. Þegar Lúzhkov var spurður
út í þetta sagði hann að auglýsingar
á borð við þessar myndu valda upp-
þotum. En gegn hverju? Gegn geð-
þóttastjóm Lúzhkovs, að öllum lík-
indum.
Þrátt fyrir að hafa átt vaxandi
fylgi að fagna er óvíst hvort Kíríj-
enkó nær kjöri til borgarstjóra.
Orðstír hans er alltaf tengdur fjár-
málakollsteypunni í ágúst 1998. Á
hinn bóginn sjá Rússar vísbending-
ar um að Lúzhkov geti verið skil-
virkur stjórnandi; Moskva, rétt
eins og Chicago á mektardögum
borgarstjórans Daleys, er borg sem
virkar. Hún virkar, það er, fyrir þá
sem hafa fjárráð.
Kjósendur í Moskvu hafa hins
vegar líka vísbendingar um, að
Kíríjenkó virðist ekki hafa hagnazt
sjálfur á ágústkreppunni, ólíkt
borgarstjóra höfuðborgarinnar
sem hefur gert hana að féþúfu fyrir
sjálfan sig og þá sem þjóna honum.
Lúzhkov sakar Kíríjenkó um að
reka óhróðursáróður gegn sér en í
raun er það hans eigin „ný-
harðstjóra“hegðun sem hefur dreg-
ið vinsældir hans niður úr þeim 90%
sem hann naut fyrir nokkrum mán-
uðum niður í þau tæpu 50% sem
hann hefur nú síðast mælzt með.
Sigur Lúzhkovs, takist honum að
ná endurkjöri, verður ekki auðveld-
ur í þetta sinn sem vottar það að
ótti um að Rússar kunni að snúa
baki við lýðræðinu til að tryggja lög
og reglu sé ýktur. Moskvubúar eru
byrjaðir að gera sér grein fyrir því
að það þurfi einmitt lýðræðissinna
til að ná tökum á spillingu og
styrkja stoðir sanns borgarafriðar.
Nina Khrúshtsjeva er
forstöðumaður samskiptamála og
sérverkefna við Austur/Vestur-
stofnunina íMoskvu.