Morgunblaðið - 19.12.1999, Síða 10

10 SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Ari Edwald, framkvæmdastjóri SA, segir meginviðfangsefni kjarasamninga að verja kaupmátt
Meira í húfi en
nokkru sinni fyrr
Meginmarkmið
vinnuveitenda í kom-
andi kjarasamning-
um er að tryggja
stöðugt starfsum-
hverfí fyrirtækjanna
og verja kaupmátt-
inn eins og kostur
er, segir Ari
Edwald, fram-
kvæmdastjóri Sam-
taka atvinnulífsins.
Ari segir í samtali
við Ómar Friðriks-
son að framundan
séu erfíðar kjaravið-
ræður, blikur á lofti í
efnahagsmálum og
lítið svigrúm til
launabreytinga.
-Áttu von á að eríiðir kjarasamn-
ingar fari í hönd?
„Já, ég er þeirrar skoðunar að
verkefnið sem við erum að glíma
við núna sé óvenjulega erfitt,“ segir
Ari Edwald, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins. Hann segir
það samdóma álit þeirra sem hafa
langa reynslu af kjaraviðræðum að
aðstæðurnar séu erfiðar. „A sama
tíma er meira í húfi en áður. Við
höfum bent á að á síðustu fimm ár-
um hafi náðst sá einstæði árangur
að kaupmáttur ráðstöfunartekna
hafi aukist um fjórðung við nánast
stöðugt verðlag. Pað hefur ekki
gerst áður. Við höfum jafnframt
talið að þessi árangur gæti verið
varanlegur, en það hefur heldur
ekki gerst áður að viðlíka kaup-
máttaraukning á skömmum tíma
hafi orðið varanleg. Það er því
meira að berjast íyrir en nokkru
sinni fyrr.
Við höfum hins vegar talið að í
Ijósi efnahagsástandsins nú um
stundir og vaxandi verðbólgu sé
ólíklegt að okkur takist að halda
kaupmættinum óbreyttum. Það er
miklu líklegra að kaupmátturinn
muni dala eitthvað á næsta ári en
að hann standi í stað. Meginvið-
fangsefnið er því að verja kaup-
máttinn eins og kostur er fremur
en að misstíga sig og horfa fram á
mikið fall í kjörum, sem við verðum
að viðurkenna að er venjulega ferl-
ið hér á Islandi eftir mikil hagvaxt-
arskeið," segir Ari.
Hann bendir einnig á að launa-
hækkanir hjá hinu opinbera hafi
byggt upp algerlega óraunhæfar
væntingar um mögulegar launa-
breytingar sem ekki eigi sér stoð í
þeim efnahagslega veruleika sem
við blasir.
Slitnað upp úr viðræðum við
VMSÍ um skammtímasamning
Samtök atvinnulífsins hafa geng-
ið frá viðræðuáætlunum við lands-
sambönd og félög innan Alþýðu-
sambandsins vegna endurnýjunar
kjarasamninga, sem renna út um
miðjan febrúar á næsta ári, og
kjaraviðræður eru víðast hvar hafn-
ar eða eru að fara í gang. Ekki er
þó gert ráð fyrir að viðræður um
launaliði samninga hefjist fyrr en
um eða upp úr miðjum janúar.
Síðastliðinn fimmtudag slitnaði
upp úr viðræðum sem fram hafa
farið á milli Verkamannasambands-
ins og atvinnurekenda um gerð
skammtímasamnings til eins árs
þar sem gert var ráð fyrir að kjara-
samningar yrðu framlengdir um
eitt ár gegn ákveðinni krónutölu-
hækkun taxta verkafólks. Samtök
atvinnulífsins hafa sýnt áhuga á að
fara þessa leið en á fundinum sl.
fimmtudag höfnuðu þau kröfu
VMSI um 11 þúsund kr. launa-
hækkun. Ari var spurður af hverju
samtökin hefðu hafnað kröfu VMSÍ
og hvaða breytingar viðræðuslitin
hefðu í för með sér varðandi fram-
hald kjaraviðræðna.
„Við mátum kröfu VMSÍ uppá
um 10% hækkun og það er einfald-
lega of mikil hækkun þótt við vilj-
um hækka lægstu laun meira en
sem nemur meðaltali. Þessi niður-
staða hefði verið ósamrýmanleg
þeim verðstöðugleika sem við stefn-
um að og því orðið til tjóns fyrir
þjóðfélagið og kaupmátt almenn-
ings. Mér þykir það hins vegar
miður að ekki hafi gengið að fara
Afgangur rík-
issjóðs þarf
að vera mun
meiri
þessa leið, sem er að ýmsu leyti
raunsæ við núverandi aðstæður.
Viðræður við VMSÍ fara nú í sama
farveg og gagnvart öðrum samtök-
um og verða teknar upp aftur í jan-
úar.“
Lítið svigrúm til
launahækkana
Samtök atvinnulífsins hafa sett
sér það meginmarkmið í komandi
kjaraviðræðum að launaþróun á ís-
landi verði sambærileg við launa-
þróun í viðskiptalöndunum.
„Við höfum bent á að sú mikla
kaupmáttaraukning sem við höfum
upplifað og sú þensla sem við búum
við hafi verið að grafa undan sam-
keppnisstöðu íslenskra fyrirtækja.
Þó að verðbólgan hafi ekki verið
mikil í heildina á árinu 1998, þá var
hún í raun mun meiri hér innan-
lands, því vegna hagstæðs innflutn-
ingsverðs og sterki-ar stöðu krón-
unnar hefur innflutningurinn greitt
hana niður,“ segir Ari.
Hann bendir einnig á að sam-
kvæmt könnun sem gerð var á veg-
um Samtaka iðnaðarins hafi komið
fram að 97% stjórnenda fyrirtækja
í iðnaði töldu að launaþróunin væri
að veikja samkeppnisstöðu þeirra
og að fyrirtækin hefðu tapað mark-
aðshlutdeild. „Þetta ástand þýðir
með öðrum orðum að sá hluti okkar
efnahagslífs, sem eru fyrirtæki í
samkeppni við erlend íyrirtæki, er
að dragast saman. Ef þessu linnir
ekki þá mun þessum fyrirtækjum
fækka og jafnframt mun störfum
fækka. Þó að vel geti verið að í
þensluástandinu um þessar mundir,
sem er ekki stöðugt ástand, geti
margir þeirra sem missa vinnuna í
samkeppnisgreinunum fengið vinnu
í leikskólum eða öðrum opinberum
stofnunum, þá fær sú þróun ekki
staðist til lengdar. Þá verður erfið-
ara að skapa störf í þessum sam-
keppnisgreinum heldur en að eyða
þeim núna,“ segir Ari.
3% launabreytingar í ná-
grannalöndunum
Hann segir alveg ljóst að miðað
við efnahagsástandið í dag muni sá
launakostnaður sem er umfram það
sem gerist og gengur í nágranna-
löndunum veikja stöðu samkeppnis-
greinanna enn frekar. Heildar-
launabreytingar í nágrannalönd-
unum séu í kringum 3% á ári, en
þar er um að ræða bæði umsamdar
launahækkanir og launabreytingar
vegna aldurstilfærslna, launaskriðs
o.fl.
„Launabreytingar sem hér hafa
orðið umfram gerða samninga hafa
verið metnar í heild nálægt 2%,
þannig í raun bendir það til þess að
umsamdar heildarlaunabreytingar
á íslandi ættu ekki að vera meiri en
um 1% að jafnaði," segir Ari.
„Við búum hins vegar við það að
hér eru kjarasamningar í gildi á
næsta ári, sumir samningar gilda
fram í október og aðrir til ársloka,
sem fela í sér 3,5% almennar launa-
hækkanir. Enda þótt atvinnulífið
telji að sú hækkun sé óþægilega há
þá höfum við ekki gert okkur vonir
um að við getum náð samningum
sem séu mikið lægri en það. Sam-
tök atvinnulífsins munu því hafa
það sem meginmarkmið að halda
sig réttu megin við þessa breytingu
og fara ekki út fyrir hana,“ segir
Ari.
Hann segir ennfremur að ljóst sé
að þegar laun hækki um 2% til við-
bótar 3,5% umsömdum hækkunum
séu launabreytingar hér á landi
orðnar nálega tvöfalt meiri á næsta
|