Morgunblaðið - 19.12.1999, Síða 14

14 SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Aldamóta-
kynslóðin við
aldatugalok
MYNDLIST
Listasafn ísIands
MÁLVERK
20. ALDAR MÁLARAR
FÆDDIR FYRIR 1900
Til 16.janúar. Opið þriðjudagatil
sunnudaga frá kl. 11-17. Aðgangur
300 kr. Miðvikudaga ókeypis.
ALDAMOTASYNINGU var hleypt
af stokkunum í efri sölum Lista-
safns íslands um síðustu helgi. Sú
sýning er helguð kynslóðinni sem nú
er á fertugsaldri. Þeirri sýningu er
ætlað að kallast á við aðra sýningu
sem nú verður opnuð í neðri sölum
Listasafnsins. Sú fjallar um kyn-
slóðina sem fæddist fyrir síðustu
aldamót og fór að láta til sín taka á
fyrsta aldarfjórðungi tuttugustu
aldarinnar.
Báðar sýningamar - „Við alda-
mót“ I og II - eru því nokkurs konar
þögul heimild um íslenska list
tveggja tíma. Þótt alltaf megi velta
fyrir sér hversu nærfærinn spegill
sýningarnar séu - og vissulega eru
þær of takmarkaðar til að ná til allra
listamanna beggja tíma - gefa þær
þokkalega mynd af tveim kynslóð-
um, þó með nokkrum fyrirvara, því
varla verður sagt að Þórarinn B.
Þorláksson - fæddur 1867 - eða Ás-
grímur Jónsson - fæddur 1876 - séu
af sömu kynslóð og Júlíana Sveins-
dóttir - fædd 1889 - eða Gunnlaugur
Blöndal, en hann var fæddur 1893.
En það er önnur saga, og stóra
spurningin hlýtur að vera: Eiga þær
eitthvað sameiginlegt þessar sýn-
ingar á efri hæðum og neðri?
Vissulega slær mann munaðar-
leysið í hvert sinn sem maður skoðar
íslenska list. Það er varla að það sjá-
ist fólk í myndum listamanna okkar.
Þetta eiga kynslóðir fæddar á ofan-
verðri tuttugustu öldinni vissulega
sameiginlegt með kynslóðunum frá
öldinni sem leið. Lögun úmhverfis-
ins og hlutanna er þeim snöggtum
hugstæðari en lögun mannlegs sam-
félags. Hvað skyldi það segja okkur
um upplag okkar sem þjóðar?
Það virðist liggja í augum uppi að
við erum einstæðingar í orðsins
fyllstu merkingu. Af bændum - ein-
yrkjum - erum við komnir og bænd-
ur munum við halda áfram að vera
þótt flestir okkar séu fyrir löngu
komnir á mölina. Við höldum áfram
að gá til veðurs, horfa til fjalla og
reyna að gleyma að við séum ekki
einir með okkur sjálfum. Að búa í
samfélagi virkar ætíð íþyngjandi á
okkur. Við reynum að mæta því með
eins stuttum setningum og eins
mörgum eins atkvæðisorðum og við
getum. Samræður við aðra hefur
aldrei verið okkar sterka hlið.
Samtalið við fjöllin gegnir öðru
máli. Sýningin í neðri sölunum snýst
um fjöll og aftur fjöll, eins og væru
þau persónur af holdi og blóði. Ef
frá eru taldar tvær myndir eftir Ás-
grím, nokkrar eftir Gunnlaug
Blöndal og jafnfáar eftir Finn Jóns-
son, Jón Þorleifsson og Júlíönu
Sveinsdóttur örlar ekki á hreyfingu
Af aldamótasýningunni í Listasafni Islands.
Morgunblaðið/Þorkell
í myndlist aldamótakynslóðarinnar
gömlu. Það er á slíkum stundum
sem maður saknar Ásmundar
Sveinssonar og Nínu Sæm., því
myndhöggvararnir gátu ekki auð-
sýnt slíka mannfælni.
En hversu merkilegt sem þetta
kann að virðast frammi fyrir verk-
um „gömlu meistaranna“ þá er það
þráfalt furðulegra að finna jafn lítil
samfélagstengsl meðal núlifandi
aldamótakynslóðar listamanna og
raun ber vitni. Það er því vissulega
freistandi að bera saman verk Akur-
eyringanna okkar á efri hæðinni -
þeirra Þorvaldar Þorsteinssonar og
Kristínar Gunnlaugsdóttur - við
verk þeirra Finns Jónssonar og
Gunnlaugs Blöndal. Ef til vill eiga
þessir fjórmenningar töluvert meira
sameiginlegt en hvert þeirra með
samferðarmönnum sínum.
Mikið væri það lofsvert ef sýning-
Valdir kaflar úr ræðum
séra Haralds Níelssonar prófessors
með inngangi eftir dr. Pétur Pétursson
Það er
oss
vakað
íaraidur Nídsson
Það er
0SS vakað
HASKÖLAUTGÁFAN

Séra Haraldur Nielsson hafði
mikil áhrif á trúarlíf landsins
á fyrri hluta þessarar aldar.
í þessari nýju bók er að finna
kafla úr tuttugu og fimm
predikunum hans. Fela þeir
í sér meginatriði boðskapar
sem enn á jafnt erindi og
hann átti fyrr á öldinni.
amar tvær, „Við aldamót" I og II,
kenndu okkur að sjá sameiginleg
einkenni á ólíkum kynslóðum. Þá
mundum við ef til vill losna við það
leiðinlega skrúfstykki sem bindur
sjón okkar við ákveðin tímabil í
listasögunni, og meinar okkur að
flögra um aldirnar frjálst og óþving-
að. Því ef við reynum að skoða seinni
sýninguna með fersku auga - til
þess þarf að gleyma um stund hve
hjartfólgnir þessir „gömlu meistar-
ar“ eru orðnir okkur - hljótum við
að sjá hve ólíkir þeir eru, jafnvel
þegar þeir eru að fást við svipuð
yrkisefni, svo sem fjallstoppa okkar
ástsælustu fjalla.
Það er nefnilega algjör óþarfi að
spyrða alltaf saman svokallaða
fmmherja eins og hrognkelsi í hand-
vagni og gefa í skyn með því að þeir
eigi svo ótal margt sameiginlegt. En
bíðum við; ég get ekki séð að Kjarv-
al eigi margt sameiginlegt. með þeim
Jóni Stefánssyni eða Ásgrími Jóns-
syni. Ef frá er talið myndefnið - hál-
asta sérkenni þessara ágætu málara
- virðist mér ekkert sameina þá.
Það má til dæmis benda á það að
Hrafnkell Sigurðsson á efri hæðinni
er töluvert nær Jóni Stefánssyni
hvað varðar anda og inntak en
Kjarval var, þótt einungis þrjú ár
skildu að frumherjana tvo. Eins er
Húbert Nói töluvert nær Þórarni B.
Þorlákssyni að stíl og hjartalagi en
kollegum sínum á efri hæðinni.
Reynum því að skoða Skógarhöil-
ina hans Kjarvals, frá 1918, eða Ör-
lagateninginn hans Finns Jónsson-
ar, frá 1925, með öðrum augum en
venjulega. Takist það, er ekkert því
til fyrirstöðu að njóta verkanna á
efri hæðum. Sá sem vill læra að
skoða list fordómalaust verður að
gleyma um stund við hvaða aldamót
hann er staddur. Góð verk bera
ávallt með sér aldalanga möguleika
og gildir þá einu í hvora áttina er
talið, aftur í aldir eða fram á veg.
Halldór Björn Runólfsson
SKÓIAVÖRÐUSTÍGUR5 tat
•> I ICTUl'lC DCIflM I miiá
3 LISTHUS REKIN AF
15 LISTAMÖNNUM
INGA ELIN
ÓFEIGUR
MEISTARIJAKOB
TÆKNIBYLTING fyrir þá sem vilja léttast án töframeðala
Prófaöu nýju POLAR M21/22 púlsmælana.
• klukka • dagatal • púlsmælir • skeiðklukka
• sjálfstillanleg þjálfunarmörk
• kaloríumælir (orkueyðslumælir)
• sýnir hlutfall fitubrennslu í %
Verð aðeins kr. 8.990.-
ENN MEIRITÆKNINÝJUNG fyrir alla
þá sem er annt um heilsuna
POLAR M51/52 púlsmælana.
• klukka • dagatal • púlsmælir • skeiöklukka
• sjálfstillanleg þjálfunarmörk
• kaloríumælir (orkueyðslumælir)
• sýnir hlutfall fitubrennslu í %
• þolmælir (02 upptaka ml/kg/min)
Verð aðeins kr. 10.960.-
P. OLAFSSON ehi
Trönuhrauni 6 • 220 Hafnarfirði • Sími 565 1533
HlustaAu á áá þitt