Morgunblaðið - 19.12.1999, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
Tölvurnar hafa opnað
áður óþekkta möguleika
fyrir blint fólk. Guðrún
Guðlaugsdóttir ræddi
við Sólveigu Bessadótt-
ur sem er einn starfs-
manna við rannsóknir á
íslenskum tónlistararfí.
Hún slær inn texta sem
lesinn er fyrir hana.
Starfi sínu sinnir hún í
Þjóðarbókhlöðu en
heimili sitt á hún í
Hamrahlíð 17.
HÚN situr við langan,
mjóan glugga og
snýr bakinu í mig
þegar ég kem inn.
Út um gluggann sér
yfir gamla kirkjugarðinn við Suður-
götu, þar er nú snjór á gráum
legsteinum og kræklótt trén sveigj-
ast fyrir vindinum. En stúlkan við
gluggann horfir ekki út, hún er
önnum kafin við að skrifa á tölvu
texta sem hún hlustar á af segul-
bandi. Það myndi heldur ekki þýða
fyrir hana að horfa út - því hún er
blind.
„Ég fékk of mikið súrefni eftir að
ég fæddist," segir hún þegar ég
spyr hana hvenær hún hafi misst
sjónina. Er hægt að fá of mikið
súrefni? spyr ég. „Já, þegar maður
er fyrirburi og er bara eitt kíló, eða
fjórar merkur, að þyngd,“ svarar
hún og brosir lítillega.
Enn í dag er Sólveig Bessadóttir
ekki stórvaxin. Fingurnir sem þjóta
yfir leturborð tölvunnar eru afar
fínlegir og skólausir fæturnir smá-
ir. Karlmannsrödd les hægt gamalt
kvæði á bandinu og hún lætur tæk-
ið endurtaka lesturinn aftur og aft-
ur. Orðin birtast á stórum skjá
jafnóðum og hún slær inn. Hún
skrifar bæði rétt og vel - er greini-
lega góð í réttritun, enda hefur
stúlkan stúdentspróf í íslensku.
„Ég er góð í málum en léleg í
raungreinum, það tengist einhverju
þroskafráviki sem ég greindist
fyrst með í sumar,“ segir hún þeg-
ar ég hef orð á hve rétt hún skrifi,
blind manneskjan. Sólveig er
starfsmaður samtakanna Collegium
Musicum sem rannsaka um þessar
mundir íslenska tónlistararfinn í
samvinnu við Reykjavík - menn-
ingarborg Evrópu 2000, Kristnihá-
tíðarnefnd og Landsbókasafn Is-
lands - Háskólabókasafn. Það er
rödd Kára Bjarnasonar, formanns
Collegium Musicum, sem ég heyri í
Morgunblaðið/Kristinn
Sólveig Bessadóttir
Starfíð veitir
lífínu tilgang
tækinu. „Þetta starf skiptir mig
óskaplega miklu máli,“ segir Sól-
veig. Hún hættir eftir nokkra stund
að skrifa, vistar textann og biður
mig að finna spólu númer ellefu til
að hafa tilbúna næst þegar hún
tekur til starfa. Svo slekkur hún á
tölvunni, beygir sig undir borðið til
þess að finna skóna sína og stendur
svo á fætur. Á ég ekki að leiða þig
út, spyr ég. Hún þakkar mér fyrir,
fer í grænan jakka, brýtur sundur
blindrastafinn sinn og við yfirgef-
um herbergið númer 11 á þriðju
hæð Þjóðarbókhlöðu þar sem er
aðstaða fyrir blinda til þess að
vinna. Við göngum samhliða eftir
löngum göngum þar til við komum
að stiganum niður.
Nú kemur stiginn, segi ég. Sól-
veig virðist þekkja hann nokkuð
vel, hún telur greinilega tröppurn-
ar og gerir það líka við næsta stiga.
„Ég er ekki mjög örugg hérna, að-
gengið hér er ekki gott fyrir
blinda," segir hún þegar hún við
erum á leið niður bogadreginn
marmarastiga í forstofu safnsins.
Það er hálka úti og ég gef Sólveigu
áhyggjufull gætur - en hún fótar
sig á svellbunkunum. Við komumst
klakklaust inn í bílinn minn og ök-
um að Hamrahlíð 17 þar sem Sól-
veig leigir íbúð á fjórðu hæð. „Lyft-
an hérna talar,“ segir Sólveig
þegar við förum inn í lyftuna - það
eru orð að sönnu. „Þetta er fjórða
hæð,“ segir lyftan í virðulegum tón
og við göngum út á ganginn.
úshjálpin hennar Sólveigar
hefur nýlega lokið störfum
við tiltektir og allt inn-
stokks í litlu íbúðinni er fjarskalega
snyrtilegt. „Hér er hreinlætisleg
lykt, finnst þér það ekki?“ segir
Sólveig um leið og hún hengir jakk-
ann sinn inn í skáp. Ég hengi minn
jakka við hlið hennar og kinka kolli
samþykkjandi við spurningu henn-
ar. Tek mig svo á og svara upphátt
játandi. Svona fljótur er maður að
hætta að taka eftir að samfylgdar-
manneskjan sé blind. „Viltu kaffi?“
segir Sólveig og við förum fram í
eldhús. Þar sest ég við hringlaga
borð en Sólveig tekur fram kaffi og
bolla. „Viltu köku - vinur minn
einn gaf mér bæði köku og konfekt
í jólagjöf," segir hún. Með pínulítilli
sektarkennd þigg ég hvort tveggja,
líf nútímakvenna er hvort sem er
markað endalausri sektarkennd,
hugsa ég og bít nokkuð stóran bita
af brúnni randalínu.
„Ég fæ mér sjaldan eftir-
miðdagskaffi en ég ætla samt að fá
mér bita með þér,“ segir Sólveig.
Ég tek eftir hvað hún er miklu
frjálslegri og öruggari í fasi í sínu
eigin umhverfi en í stórum geimi
Þjóðarbókhlöðunnar. Sitjandi
þarna saman við eldhúsborðið höld-
um við áfram að spjalla.
„Ég fæddist 1977 í Kaupmanna-
höfn, pabbi minn var að læra þar
lyfjafræði," segir Sólveig. Hún kom
ekki fylgdarlaus í heiminn. Á hæla
hennar fylgdi tvíburasystir hennar,
Sigrún. Fyrir áttu foreldrar henn-
ar, Bessi Gíslason og Una Þóra
Steinþórsdóttir kennari, einn dreng
og eina dóttur eignuðust þau
nokkrum árum eftir að tvíburadæt-
urnar fæddust.
Við fæddumst tveimur og hálf-
um mánuði fyrir tímann.
Við höfðum sjón við fæð-
ingu, ég missti hana og systir mín
er sjónskert. Ég er blind nema
hvað ég sé óljóst móta fyrir ljósi,
mér finnst óþægilegt að horfa í ljós
og hef þess vegna oftast slökkt
þegar ég er ein,“ segir Sólveig.
Hún var tveggja ára þegar hún
flutti með foreldrum sínum heim til
Islands. „Ég fór í blindradeild
Álftamýrarskóla og eitthvað lærði
ég líka í leikskóla þótt ég muni lítið
þaðan,“ segir hún. „Við Sigrún vor-
um samrýmdar þegar við vorum að
alast upp en ekki þó svo að við
þyrftum alltaf að gera sömu hlut-
ina. Sumum þykir við vera mjög
líkar en öðrum ekki - mamma er
ekki einu sinni viss um hvort við
erum eineggja tvíburar eða ekki,“
segir hún.
Eftir skyldunám fór Sólveig í
Furðu mikið til
af nótum í göml-
um handritum
ÁRIÐ 1995 birtist í Morgunblaðinu
viðtal við Kára Bjarnason ís-
ienskufræðing. Þar sagði hann
m.a. að í fögru handriti af Kvæða-
bók Ólafs Jónssonar á Söndum í
Dýrafirði væri að finna nótur.
Þetta las Helga Ingólfsdóttir sem-
balleikari og heimsótti Kára
Bjarnason nokkru síðar á vinnu-
stað hans á Landsbókasafni. Hún
viidi fá að sjá umrædda kvæðabók
sem varðveitt er í uppskrift Hjalta
Þorsteinssonar í Vatnsfirði frá
1693. Kári sýndi henni handritið
og gat þess jafnframt að hann
hefði rekist á fleiri gömul handrit
með nótum. I framhaldi af þessu
var efnt til ráðstefnu í Skálholti
þar sem fjaliað var um þann menn-
ingararf sem varðveittur er í
handritadeild Landsbókasafnsins.
Efnið var því næst kynnt fyrir tón-
skáidum og undruðust menn hve
mikið væri til órannsakað af göml-
um handritum með nótum í.
I ljósi þess hve dýrt yrði að ieita
uppi og rannsaka slík handrit
gengu þau Kári og Helga á fund
menntamáiaráðherra og biskups
og iögðu máiið einnig fyrir
Kristnihátíðarnefnd. Niðurstaðan
varð að Kristnihátfðarnefnd ákvað
að styrkja þetta framtak og
nokkru sfðar veitti Alþingi milljón
króna styrk tii verkefnisins.
Landsbókasafn gerðist aðili að
verkefninu sem reyndist ærið að
umfangi. Að sögn Kára Bjarnason-
ar, sem ofangreindar upplýsingar
eru hafðar eftir, hefur þegar verið
lögð mikil vinna í þetta verk og
mun hann hafa fengið vilyrði
landsbókavarðar fyrir því að hann
geti sinnt því eingöngu fram til 1.
ágúst á næsta ári.
Margt fólk kemur að þessari
rannsókn sem gerð er að tilhlutan
Collegium Musicum, Reykjavíkur
Titilsfða Kvæðabókar
Ólafs á Söndum sem
uppi var 1560 til 1627.
Kári Bjarnason með Kvæðabók Ólafs á Söndum.
- menningarborgar Evrópu 2000,
Kristnihátíðarnefndar og Lands-
bókasafns Islands - Háskólabóka-
safns. Rannsóknin beinist að því að
lcita uppi allan fslenskan tónlistar-
legan menningararf í handritum
frá fyrri öldum og þarf að fara yf-
ir tíu þúsund handrit í því skyni.
Verið er að slá inn sálma og kvæði
sem nótunum fylgja svo hægt
verði að syngja lögin við texta.
Unnið er'að því að rannsaka um-
ræddan menningararf og loks þarf
að miðla honum til þjóðarinnar
með hjálp tónlistarfólks. Að sögn
Kára Bjarnasonar er furðu mikið
til varðveitt af nótum frá liðnum
öldum sem löngu eru gleymdar.
Allt þetta efni er nú verið að draga
fram f dagsljósið og skoða.