Morgunblaðið - 30.01.2000, Blaðsíða 26

26 SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
Mikið annríki hefur verið hjá íslenska sendiherranum í Helsinki
á liðnu ári þar sem íslensk landkynning skipar stóran sess
S
Islensk hagsmuna-
gæsla í Finnlandi
Morgunblaðið/Ami Sæberg
„Þegar litið er á bakgrunn þessara einstaklinga er Ijóst að afar skörp skil eru á milli frambjóðendanna tveggja á nánast öllum sviðum,“ seg-
ir Komelíus Sigmundsson sendiherra um finnsku forsetaframbjóðendurna, Esko Aho og Tarja Halonen.
Um þessar mundir er tæpt ár
liðið frá því að Kornelíus Sig-
mundsson var skipaður sendi-
herra í nýju sendiráði Islands í
Helsinki. Elmar Gíslason hitti
hann að máli og ræddi við hann
um störf hans í Finnlandi,
fínnsku forsetakosningarnar
sem nú standa yfír og fleira.
ÞAÐ var í ágúst 1997 sem íslendingar
opnuðu formlega sendiráð í Finn-
landi. Fyrsti sendiherrann með bú-
setu í Helsinki var skipaður Kornel-
íus Sigmundsson, en hann hefur mikla og
víðtæka reynslu í utanríkisþjónustunni. Kom-
elíus lauk prófi í hag- og félagsfræði frá háskól-
anum í York árið 1971 og réðist tveimur árum
síðar í utanríkisráðuneytið. A 26 ára starfsferli
hefur hann m.a. unnið að verkefnum í ráðu-
neytinu, sinnt stöðu varafastafulltrúa Islands
hjá Sameinuðu þjóðunum, stöðu aðalræðis-
manns í New York og starfað í fastanefnd ís-
lands hjá alþjóðastofnunum í Genf. Þar með er
þó ekki allt upp talið. I ársbyrjun 1987 var
hann skipaður forsetaritari Vigdísar Finn-
bogadóttur og gegndi þeirri stöðu í fimm ár eða
þar til í desember 1991. Þá hélt hann til New
York í annað sinn, starfaði þar í rúm fjögur ár
en var beðinn að taka aftur við stöðu forseta-
ritara í febrúar 1996. Hann átti því samleið
með Vigdísi síðustu sex mánuði hennar í emb-
ætti áður en Ólafur Ragnar Grímsson tók við
lyklunum að Bessastöðum. Kornelíus starfaði
síðan með nýjum forseta í tæplega þrjú ár, allt
þar til í lok mars á síðasta ári er hann tók við
stöðu sendiherra í Helsinki. Skyldur hans ein-
skorðast þó ekki einungis við Finnland, heldur
afhenti hann jafnframt trúnaðarbréf sitt í
Eistlandi, Lettlandi og Úkraínu.
Sóknarfæri í ferðaþjónustu
Með tilliti til sögu, nálægðar og samskipta
íslands og Finnlands, vekur það nokkra at-
hygli að Islendingar skuli ekki hafa ráðist í það
fyrr en raun ber vitni, að setja upp sendiráð
þar ytra. Finnar hafa t.a.m.
haldið úti sendiráði hér á landi frá 1982. Um
árabil hafa íslenskar sendiráðsskrifstofur verið
starfræktar í höfuðborgum allra hinna Norður-
landanna en málefni þau er varða Finnland
voru lengstum í umsjá sendiherra íslands í
Stokkhólmi. Fyrir þremur árum var loks
ákveðið að setja á fót sendiráð í Finnlandi með
bráðabirgðasendifulltrúa í forsvari og sendiráð
með sendiherra búsettum í Helsinki varð að
raunveruleika á síðasta ári. Líklega má tengja
þá ákvörðun að einhverju leyti við þá þróun
sem átt hefur sér stað á Eystrasaltssvæðinu á
síðustu árum og þá staðreynd að íslenskir aðil-
ar stunda orðið umtalsverð viðskipti á svæðinu.
Komelíus lætur vel af vistinni í Finnlandi.
Hann segir Finna einstaklega hugljúft fólk
sem gaman sé að umgangast. Þrátt fyrir marg-
breytileg verkefni segir hann hlutverk sitt í
megindráttum vera tvíþætt. ,A liðnu ári hef ég
annars vegar lagt á það áherslu að gera Island
sýnilegra í Finnlandi. Þessu hef ég m.a. komið
til leiðar í gegnum fjölmiðla sem eru áhuga-
samir um landið okkar og hafa birt mikla um-
fjöllun um ísland. Þetta tengist í raun hinu
verkefninu sem snýr að ferðamálum þar sem
við horfum fram á töluverð sóknarfæri. Því til
staðfestingar má benda á að á síðasta ári fjölg-
aði finnskum ferðamönnum hingað til lands um
56%, eða úr 5.000 í um 8.500. Aukningin er ekki
síst ánægjuleg sökum þess að heimsóknirnar
eru ekki eingöngu bundnar við sumarmánuð-
ina, heldur dreifast ferðirnar nokkuð jafnt yfir
allt árið, sem er afar mikilvægt atriði að ná
fram, eigi ferðaþjónusta á Islandi að dafna í
framtíðinni."
Aðspurður kveðst Komelíus ekki sjá fram á
mjög aukin viðskipti á milli landanna í framtíð-
inni. Hann segir þá hluti í nokkuð föstum
skorðum. Finnar hafi um árabil keypt af okkur
sjávarafurðir, s.s. síld og fiskunjöl, á meðan Is-
lendingar flytji inn pappír, timbur og trjávörur
frá Finnlandi og auðvitað Nokia-vörur í vax-
andi mæli.
Hann segir sóknarfærin fremur felast í
greinum innan ferðaþjónustunnar, líkt og ofan-
greint dæmi sýnir. A liðnu ári hefur hann ferð-
ast til Úkraínu og Eystrasaltsríkjanna Eist-
lands og Lettlands. Þrátt fyrir yfirlýsta stefnu
um að vilja ganga í Evrópusambandið og
NATO, telur Komelíus Úkraínu líklega enn
eiga talsvert langt í land hvað slíkt varðar.
Öðm máli gegni hins vegar um Eystrasalts-
löndin. Þar hafi mikið umbótastarf átt sér stað
sem hafi m.a. leitt til þess að umsvif íslenskra
fyrirtækja og fjárfesta hafa farið þar vaxandi
að undanförnu.
Skörp skil milli forsetaframbjóðenda
Þessa dagana standa yfir forsetakosningar í
Finnlandi sem marka viss tímamót í ljósi þess
að Martti Ahtisaari hefur ákveðið að gefa ekki
kost á sér til endurkjörs. Eins og komið hefur
fram höfnuðu þau Taija Halonen, núverandi
utanríkisráðherra og Esko Aho, þingmaður og
fyrrverandi forsætisráðherra, í tveimur efstu
sætunum að lokinni fyrri umferð kosninganna
þann 16. janúar sl. Halonen hlaut flest atkvæði
eða 40% en Aho hafnaði í öðra sæti með 34%.
Þau munu því mætast að nýju í síðari umferð-
inni þann 6. febrúar.
Að sögn Kornelíusar áttu fæstir von á þess-
um úrslitum, ekki síst í ljósi þess að í byrjun
desember nam fylgi Halonen einungis 18%
samkvæmt skoðanakönnunum og vora því litl-
ar líkur taldar á að hún kæmi til með að blanda
sér í baráttuna fyrir alvöru. Annað átti þó eftir
að koma á daginn. Eftir að toppfundi Evrópu-
sambandsríkjanna lauk í Helsinki þann 11.
desember, hóf Halonen baráttuna fyrir alvöra
með kosningamaskínu jafnaðarmanna á bak
við sig. Árangurinn lét ekki á sér standa og ör-
fáum vikum síðar stóð hún uppi sem sigurveg-
ari í fyrri umferð kosninganna.
Líkt og fyrir fjórum áram stendur lokabar-
áttan nú á milli karls og konu. Þá hafði Ahtisa-
ari betur gegn Elisabet Rehn og kom í veg fyr-
ir að Finnar eignuðust kvenkyns forseta í
Þá birtist skyndilega ís-
lenskt varðskip úti á
sundum sem var kannski
ekki sá táknræni bakgrunn-
ur sem menn höfðu í huga
þegar heimsbyggðin liti
leiðtogana augum á friðar-
fundinum i Reykjavík.
fyrsta sinn. Kornelíus segir einvígi Halonen og
Aho athyglivert fyrir margra hluta sakir: „Þeg-
ar litið er á bakgrann þessara einstaklinga er
ljóst að afar skörp skil skilja frambjóðenduma
tvo að á nánast öllum sviðum. I fyrsta lagi er
Halonen frekar vinstri sinnaður jafnaðarmað-
ur sem á sæti í ríkisstjórn en Aho er fulltrúi
borgaraaflanna og oddviti stjórnar-
andstöðunnar. f öðra lagi má segja að baráttan
standi á milli þéttbýlis og dreifbýlis. Halonen
er fædd og uppalin í Helsinki en Aho á rætur
sínar að rekja til landsbyggðarinnar. í þriðja
lagi er annars vegar um að ræða karlmanninn
Aho, giftan fjögurra bama föður, meðlim í
þjóðkirkjunni og ímynd fjölskyldunnar og hins
vegar konuna Halonen sem er einstæð móðir
og utan þjóðkirkjunnar. Þarna leiða saman
hesta sína tveir mjög reyndir stjómmálamenn
með afar ólíkan bakgrann," að sögn Komelíus-
ar.
Hann kveðst hafa fylgst náið með kosninga-
baráttunni síðustu daga þar sem frambjóðend-
umir hafa ferðast vítt og breitt um landið til að
afla sér fylgis. „Eins og eðlilegt er hefur um-
ræðan að stóram hluta snúist um ólíka hug-
myndafræði jafnaðarstefnunnar og frjáls-
hyggjunnar, hlutverk ríkisvaldsins og
sldptingu þjóðartekna. Jafnframt hefur tölu-
vert verið rætt um heilbrigðis-, mennta- og
skattamál. Annar stór málaflokkur er atvinnu-
leysið í Finnlandi sem er mikið, eða um 10% í
þéttbýli og 20% í sveitum." Að sögn Kornelíus-
ar hafa hin skörpu skil á milli Halonen og Aho
gert kosningabaráttuna mjög áhugaverða.
Samkvæmt skoðanakönnunum að undanfömu
hefur Halonen öllu sterkari stöðu fyrir síðari
umferðina um næstu helgi.
Fylgismunurinn er þó ekki mikill og enn vika
þar til spurt verður að leikslokum. Þrátt fyrir
að lífsháttum og samfélagsgerð í Finnlandi
svipi á margan hátt til hinna Norðurlandanna
era ýmsir þættir sem veita landinu sérstöðu í
þeim hópi, s.s. tungumálið. Á liðnu hausti
ákvað Komelíus að setjast á skólabekk og
hefja finnskunám, sem hlýtur að teljast tals-
verð þrekraun. Hann neitar því ekki að við-
fangsefnið sé erfitt og framfarimar hægar.
Hann bendir á að ekki sé nóg með að tungum-
álið sé ólíkt, heldur er það jafnframt afar flókið.
Til dæmis má benda á að í finnskri tungu era
ein sextán ólík föll sem er umfangsmikið við-
fangsefni að ná tökum á. En lífið í Helsinki er
þó ekki eingöngu vinna og skyldur. Komelíus
segist hafa byijað að iðka golf síðastliðið sum-
ar, sem sé skemmtileg íþrótt og góð hreyfing.
Þess utan eyðir hann frítímanum að mestu
við lestur auk þess sem hann gengur mikið.
Blaðamanni lék forvitni á að vita hvort sendi-
herrann hefði ekki frá einhverjum minnisstæð-
um atvikum að segja eftir 26 ára starfsferil í ut-
anríkisþjónustunni. Komelíus segir að
vissulega hafi margt markvert drifið á sína
daga á þessum tíma en ef hann ætti að nefna
einhvem einn viðburð öðram fremur, þá væri
það leiðtogafundurinn í Höfða. „Ég átti sæti í
undirbúningsnefnd á vegum ríkisstjórnarinnar
fyrir fundinn og var fulltrúi hennar í Höfða
meðan á honum stóð. Þetta vora sérlega minn-
isstæðir dagar. Það var hálf broslegt við upp-
haf fundarins þegar leiðtogamir komu saman
til myndatöku fyrir heimspressuna. Þeir sátu í
stólum við aðalgluggann norðanmegin í húsinu
með merki Reykjavíkurborgar á milli sín.
í því sem myndatakan átti að hefjast birtist
skyndilega íslenskt varðskip úti á sundum sem
var kannski ekki sá táknræni bakgrunnur sem
menn höfðu í huga þegar heimsbyggðin liti
leiðtogana augum á friðarfundinum í Reykja-
vík. Ég hringdi því án tafar í landhelgisgæsl-
una og skipið hvarf snarlega af vettvangi," seg-
ir Komelíus.
Um framtíðina kveðst Kornelíus lítið geta
tjáð sig. Hann segist vera ánægður í Finnlandi,
en hversu lengi hann gegnir stöðu sendiherra
þar sé alls óráðið. I dag hefur hann hugann við
það að stýra starfsemi sendiráðsins og leysa
þau verk sem fyrir liggja, efla samskipti ríkj-
anna og gæta hagsmuna íslands í Finnlandi,
Eistlandi, Lettlandi og Úkraínu.