Morgunblaðið - 30.01.2000, Blaðsíða 33

32 SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2000 33
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf„ Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
HVE LANGT ER
HÆGT AÐ GANGA?
NIÐURSKURÐUR í starf-
semi sjúkrahúsanna í
Reykjavík er enn einu sinni til
umræðu. I samtali við Morg-
unblaðið sl. fimmtudag sagði
Magnús Pétursson, forstjóri
sjúkrahúsanna beggja: „Við
höfum fengið skýr fyrirmæli
frá ráðuneytinu og stjórnar-
nefnd spítalanna um að reka
sjúkrahúsin innan ramma fjár-
laga. Það liggur fyrir, að tekjur
duga ekki fyrir útgjöldum og
við teljum, að það sé ekki eftir
neinu að bíða að taka á vandan-
um. Ef ákvarðanirnar eiga að
leiða til umbóta á þessu ári
verður að taka þær strax.“
Sama dag sagði Jónas Magn-
ússon, prófessor og sviðsstjóri
handlækningasviðs Land-
spítalans, að dregið yrði úr
skurðlækningum um allt að
20%. Það þýðir, að skurðað-
gerðum á spítalanum fækkar
um 700, en þær hafa verið um
5.000 á ári. Um leið og aðgerð-
um er fækkað lengjast biðlist-
ar.
Pálmi V. Jónsson, forstöðu-
læknir öldrunarsviðs Sjúkra-
húss Reykjavíkur, segir í sam-
tali við Morgunblaðið sl.
fimmtudag, að rúmum á öldr-
unarsviði sjúkrahússins hafi
verið fækkað úr 25 í 15 fyrir jól
og jafnframt að spara ætti 20
milljónir í rekstri deildarinnar.
í samtali við Morgunblaðið í
gær segir Halldór Kolbeins-
son, forstöðulæknir geðsviðs
Sjúkrahúss Reykjavíkur, að áf-
orm um niðurskurð til geð-
deildarinnar séu enn á umræð-
ustigi og bætir síðan við:
„Síðustu ár höfum við þurft að
taka ýmislegt á okkur. Heilli
deild hefur verið lokað, við höf-
um þurft að fækka rúmum og
fækka bráðavöktum og er varla
mögulegt að hagræða meira
hér innanhúss. Við erum með
24 rúm og lágmarksmönnun,
þannig að það yrði ekkert hag-
ræði í því að fækka rúmum, því
við yrðum áfram að vera með
sama mannskap.“
Magnús Pétursson talar um
að taka verði ákvarðanir strax
ef koma eigi til „umbóta“ á
þessu ári. Nú er auðvitað ljóst,
að fjárveitingavaldið gerir það
ekki af einhverri óvild til
sjúkrahúsanna að krefjast nið-
urskurðar í rekstri þeirra. En
felst í orðum forstjóra spítal-
anna tveggja, að það sé slík
óhagkvæmni í rekstri þeirra að
þar sé hægt að koma á umbót-
um, sem leiði til umtalsverðs
sparnaðar? Allan þennan ára-
tug hefur staðið yfir niður-
skurður á spítölunum.
Er ekki tímabært að stjórn-
völd upplýsi almenning um
það, hvort rekstur þessara
tveggja stóru sjúkrahúsa hafi
verið kominn svo gersamlega
úr böndum, að þar sé enn
svigrúm til „umbóta“?
Hin hliðin á málinu er þessi:
íslendingar gera kröfu til þess
að heilbrigðisþjónusta hér sé
sú bezta sem völ er á. Fólki
finnst, að þeir sem þurfa á
skurðaðgerð að halda eigi að fá
hana gerða. Væntanlega eru
læknar ekki að leika sér að því
að skera upp fólk - eða hvað?
Umönnun aldraðra er vax-
andi vandamál eins og flestir
landsmenn þekkja úr eigin fjöl-
skyldum. I mörgum tilvikum er
þessi vandi með þeim hætti, að
hann verður ekki leystur nema
á sjúkrastofnun.
Fólk er að vakna til vitundar
um það að því miður eru geð-
ræn vandamál kannski út-
breiddari en margan hefur
grunað. Geðdeildin á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur hefur ekki
bara sérstöðu vegna þess, að
hún er starfrækt inn á stóru
deildaskiptu sjúkrahúsi. Það
má ekki gleyma því að hún hef-
ur skapað valkost fyrir sjúkl-
inga og aðstandendur þeirra,
sem er mikilvægur, ekki sízt á
þessu sviði.
Það er alls ekki fráleitt að
ætla, að ef þjóðin yrði spurð
hvort hún væri tilbúin til að
borga hærri skatta til að
standa undir heilbrigðisþjón-
ustu, sem jafnast á við það
bezta, sem þekkist annars
staðar, mundi hún svara ját-
andi.
En áður en hægt er að svara
spurningu sem þessari verða
að fást skýr svör við því frá
stjórnvöldum hvers vegna þau
telji unnt að efna enn til frekari
niðurskurðar. Er hægt að
fækka skurðaðgerðum um 700
vegna þess að það eru gerðar
700 óþarfa skurðaðgerðir á ári?
Er hægt að fækka rúmum á
öldrunardeildum vegna þess að
fólk er að óþörfu lagt inn á
öldrunardeildir? Er hægt að
skera niður starfsemi geð-
deilda vegna þess að fólk er að
óþörfu lagt þar inn?
OG GUNNLAUGUR
heldur áfram:
Einar Nielsen sagði
einhvem tíma við okk-
ur nemenduma, að
margir listamenn yrðu
fyrir miklum von-
brigðum í líflnu. „Það er ekkert við
þessu að gera,“ bætti hann svo við,
„en það er gott að ekki sé dekrað við
ungt fólk, þá verða menn síðar sterk-
ari og rólegri í andbyri lífsins og þeg-
ar á reynir.“
Það síðasta sem ég hef heyrt af
Einari Nielsen, hef ég eftú' nemanda
hans, en það var listmálari, sem hafði
verið hjá honum á akademíunni fyrir
áratugum. Þessi lærisveinn vildi nú
gera vel til síns gamla meistara, þeg-
ar þeir hittust aftur eftir svo langan
tíma og bauð því upp á smáveizlu
heima hjá sér. Þeir sátu svo saman
að drykkju um kvöldið og fór allt
fram með snilld og prýði og var Ein-
ar Nielsen hinn glaðasti. Þegar á leið
kvöldið, langaði hinn gamla nem-
anda til að veiða einhver hjartnæm
orð upp úr þessum kaldranalega
manni og sagði í hjartnæmum tón á
þeirri stund, sem hann hélt vera hið
rétta augnablik. „Segið mér eitt,
kæri prófessor Einar Nielsen, trúið
þér á eilíft líf?“ Sá gamli meistari
hrökk við eins og hann hefði verið
stunginn með nál, en svaraði svo i
vonzku: „Nei, andskotinn, það mun
ég aldrei gera.“
M: Heldurðu að Einar Nielsen
hafi haft áhrif á þig í eilífðarmálun-
um?
G: Ætli það.
M: Kannski ég mætti spyrja þig
um þau?
G: Ætli það sé ekki bezt að geyma
það þangað til seinna. Ég vil frekar
halda áfram að segja
þér af náminu í Kaup-
mannahöfn, svo getum
við snúið okkur að hin-
um æðri efnum.
Ég var einn vetur
nemandi hjá Einari
Nielsen og svo tvo vetur í viðbót hjá
Aksel Jörgensen, en alls var ég fjóra
vetur í Kaupmannahöfn við nám, því
að ég var, eins og ég hef sagt þér,
einn vetur hjá Viggó Brandt, fyrsta
veturinn minn þar í borg.
Mér fannst Áksel Jörgensen alger
mótsetning Einars Nielsens. Aksel
var ljúfur og kurteis, jafnt við háa
sem lága. Hann hafði ánægju af að
tala við nemendurna, bæði um listir
og önnur mál. Stundum tók hann
einn eða tvo nemendur til sín á litla
vinnustofu, sem hann hafði i akad-
emíunni, og talaði við þá um listir,
fræddi og sýndi þeim myndir og
listabækur. Hann var vinsæll af
nemendum, en hafði lag á að halda
uppi aga, án þess það bæri á því.
Kennslan var ólík hjá þessum tveim-
ur listamönnum. Mér fannst alltaf
skólavistin hjá Einari Nielsen vera
hálfgerður grjótburður, þar sem
hvert pund breyttist í hundrað kíló.
Sumt fólk hefur lag á að gera alla
hluti þúsund sinnum erfiðari en þeir
eru eða þurfa að vera, jafnvel það að
snýta sér kemst upp í jafndramatísk-
ar og stórkostlegar hæðir og hús-
bruni eða járnbrautarslys. Þessir
menn eru oft mikils metnir af venju-
legu fólki, því að þeir eru álitnir
hetjur. Það var germönsk bölsýni og
skandinavískt hugardramb í þeim
ágæta kennara og listamanni Einari
Nielsen og ég kunni hvorugt að
meta. Aksel Jörgensen var aftur á
móti bæði í útliti og framkomu suð-
rænn, kvikur en þéttur, með breitt
andlit og þykkar varir, varð hann
mér gallísk-rómanskur andi inkarn-
eraður. Hann var alltaf upptekinn af
einhverju verki, talaði mikið, ævin-
lega vel upplagður, hafði jafnvel tíma
til að drekka einn bjór, en aðeins
öðrum til samlætis. Hann var snjall-
asti ræðumaður, sem ég hef heyrt,
enda rómaður fyrir það meðal þeirra
sem til þekktu. Það var eitt sinn að
þeir Einar Nielsen og Aksel Jörgen-
sen fóru saman í frí niður til Berlín-
ar. Þegar þeir komu aftur, spurði
einn nemandinn Aksel Jörgensen
frétta af ferðalaginu. Orð hans lýstu
hrifningu: Berlín er fallegur bær; áin
Spree var yndisleg; umferðin í borg-
inni; götulífið; skemmtistaðir; listir í
söfnum; allt þetta ásamt mörgu öðru
varð honum langt umtalsefni. Það
var svo einhver nemandi, sem vogaði
sér að spjuja Einar Nielsen, hvernig
túrinn hefði gengið: „Borgin var leið-
inleg, en listasöfnin góð. - Og hví
skyldu þau ekki hafa verið það?“
bætti hann við.
M: Hvað um verk þessara kennara
þinna, Gunnlaugur?
G: Ég var mjög hrifinn af verkum
þeirra, en þeir voru jafn ólíkir í list
og lífi; báðir að vísu börn síns tima í
listinni, þ.e. þeir voru realistar í 19.
aldar stíl og frábærir kunnáttumenn.
Ég ber djúpa virðingu fyrir minning-
unni um þá. Og þó ég hafi sagt þér
frá ýmsu í fari Einars Nielsens, sem
mér var ekki að skapi, skyggir slíkt á
engan hátt á þá sterku og heil-
steyptu mynd, sem persónuleiki
hans hefur átt í huga mínum. Báðir
þessir menn voru þannig vaxnir, að
þeir skyggja á flesta aðra, sem ég hef
hitt á lífsleiðinni.
M.
HELGI
spjall
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 29. janúar
SNEMMAÁ ÞESSUM ÁRA-
tug var mikil efnahagslægð
í Bandaríkjunum, sem var
m.a. meginástæðan fyrir
því að Bush, þáverandi
Bandaríkjaforseti, náði
ekki endurkjöri en Clinton
var kjörinn í hans stað. Á
þessum árum einkenndist bandarískt þjóðfé-
lag af vaxandi efnamun og var hann þó nógur
fyrir. Það hyldýpi, sem var að skapast á milli
ríkra og fátækra og hafði m.a. þau áhrif að
hallaði undan fæti efnalega hjá millistéttinni,
varð ekki bara til vegna þess, að sumir væru
duglegri og snjallari en aðrir, heldur ekki síð-
ur vegna hins, að það var rangt gefið í upp-
hafi. Lög og reglur gerðu hinum ríku kleift að
borga litla sem enga skatta og auka efni sín
með margvíslegum hætti í skjóli fríðinda, sem
þeim höfðu verið sköpuð m.a. vegna þeirra
áhrifa, sem þeir gátu haft á þá sem settu lög-
in.
Þetta var eitt aðal þema bókar, sem Clinton
veifaði í baráttu sinni fyrir útnefningu Demó-
ki-ataflokksins á árinu 1991, og nefnist „Am-
erica: what went wrong?“ Ameríka: hvað fór
úrskeiðis? þar sem blaðamenn Philadelphia
Inquirer, eins virtasta dagblaðs þar i landi,
lýstu þjóðfélagsþróuninni í Bandaríkjunum
með þeim hætti, að vakti þjóðarathygli.
Á þessum árum var því lýst hvernig hinir
riku hefðu smátt og smátt safnazt saman á
ákveðnum svæðum og látið girða þau af, búið
um sig innan eins konar víggirðingar, sem var
gætt af vopnuðum eftirlitsmönnum. Og jafn-
framt að landamærin á milli fátækrahverf-
anna og hvei'fa þar sem hinir efnameiri
bjuggu væru svo skýr, að með því að ganga
fyrir eitt götuhorn í New York væri hægt að
komast á hættusvæði.
Frá því að þessar umræður fóru fram vest-
an hafs hefur orðið gjörbreyting á efnahags-
ástandinu í Bandaríkjunum. Þar hefur nú ríkt
eitthvert mesta hagvaxtarskeið, sem um get-
ur í sögu landsins. Það hefur svo leitt til þess,
að efnahagur allra Bandaríkjamanna hefur
batnað, millistéttin hefur styrkt stöðu sína
stórlega og engin spurning um, að ávöxtur
þessa velmegunarskeiðs hefur skilað sér með
afgerandi hætti til hins almenna borgara. Það
er auðvitað meginástæðan fyrir því að Clin-
ton náði endurkjöri fyrir tæpum fjórum ár-
um.
Þetta er rifjað hér upp vegna merkilegra
umræðna, sem augljóslega hafa farið fram í
Davos í Sviss, þar sem stór hópur mestu
áhrifamanna heims í stjórnmálum og við-
skiptum er saman kominn og kannski tím-
anna tákn, að þann fund hefur Islendingur
setið, dr. Kári Stefánsson, forstjóri íslenzkr-
ar prfðagreiningar hf.
í frétt í Morgunblaðinu í dag, laugardag
segir m.a.: „Gott ástand er í efnahagsmálum
heimsbyggðarinnar en það hefur ekki skilað
sér jafnt til allra. Var það meðal annars um-
ræðuefnið á Alþjóðaefnahagsráðstefnunni í
Davos í Sviss í gær. Þar var einnig brugðizt
hart til varnar Heimsviðskiptastofnuninni
WTO og fullyrt, að það væru „hrein svik“ við
fátækt fólk að standa í vegi fyrir frjálsum við-
skiptum.
Misskipting auðsins var aðalumræðuefnið
á ráðstefnunni í gær, en hana sitja nærri
2.000 manns, margir þjóðarleiðtogar og
frammámenn í atvinnulífinu. Bulent Ecevit,
forsætisráðherra Tyrklands, sagði að mis-
skiptingin færi vaxandi og fátæktin sums
staðar, t.d. í kommúnistaríkjunum fyrrver-
andi, gæti leitt til þess að fólk hafnaði mark-
aðskerfinu sem lausn á sínum málum. Undir
það tók einnig Adolf Ogi, forseti Sviss, ogvar-
aði við „gífurlegri óánægju“.
Fátæktin í stærstum hluta heims er svo
langt ft’á okkur Vesturlandabúum, að við tök-
um ekki eftir henni og látum, sem við vitum
ekkiafhenni.
Það er ekki fjarri lagi að halda því íram, að
við séum að komast í sömu stöðu og ríka fólk-
ið í Bandaríkjunum snemma á þessum áratug
- og reyndar fyrir hundrað árum líka - að
girða okkur af og koma okkur upp vopnabún-
aði til þess að verja stöðu okkar. Við efnum
reglulega til söfnunarherferða í þágu bág-
staddra þjóða m.a. til þess að friða samvizku
okkar sjálfra en þeir fjármunir, sem við leggj-
um af mörkum til þeirra eru smámunir miðað
við efni okkar og aðstæður.
Og það sem verra er: að sumu leyti nýtum
við okkur fátækt þeirra til þess að auka efni
okkar sjálfra.
Þegar fréttir berast af því, að alþjóðleg
stórfyrirtæki hafi flutt framleiðslu sína til
annarra landa vegna þess að laun og annar
kostnaður sé lægri þar erum við auðvitað að
nýta okkur þá aðstöðu til þess að fá neyzlu-
vörur á lægra verði.
Þegar ferðamenn flykkjast til landa, þar
sem allt er svo ódýrt hugsa þeir sjaldnast út í
það af hverju allt er svo ódýrt. Það er auð-
vitað vegna þess að fólk í þeim löndum býr við
léleg lífskjör.
Þegar Vesturlandaþjóðir reyna með ýms-
um ráðum að takmarka innflutning frá þróun-
arlöndunum eru þau að koma í veg fyrir að
þessar þjóðir geti staðið á eigin fótum. Það er
ekki að ástæðulausu, að Tony Blair, forsætis-
ráðherra Breta, lét í ljósi þá von á fundinum í
Davos, að Bandaríkin, Japan og önnur þróuð
riki færu að dæmi ESB og afnæmu tolla og
aðrar takmarkanir á innflutningi frá fátæk-
ustu þjóðunum. I Bandaríkjunum eru sterk
öfl, sem vilja byggja upp tollmúra til að
vernda bandarísk fyrirtæki fyrir samkeppni
erlendis frá. Þar er nú fremstur í flokki,
blaðamaðurinn Patrick Buchanan, sem stefn-
ir á forsetaframboð fyrir flokk Ross Perots.
Þessi öfl og þröngir pólitiskir hagsmunir Gor-
es, varaforseta Bandai'íkjanna, áttu mestan
þátt í því, að Bandaríkjastjórn hreyfði hvorki
legg né lið til þess að koma í veg fyrir að
Seattle-fundur Heimsviðskiptastofnunarinn-
ar WTO færi út um þúfur á síðasta ári.
Hið hliðin á þessu máli er svo sú, að það er
betra en ekki fyrir fátæku þjóðirnar þegar al-
þjóða fyrirtækin fiytja framleiðslu sína til
þeirra vegna þess, að þar er þá einhverja at-
vinnu að fá í staðinn fyrir enga. Þegar ferða-
menn koma til fátæku landanna af því að þar
er allt svo ódýrt skapa þeir auðvitað atvinnu
og tekjur, sem smátt og smátt koma fótunum
undir þessar þjóðir o.s.frv.
Það breytir ekki því að hinar ríku þjóðir
heims eru eigingjarnar og hugsa fyrst og
fremst um sig. Þess vegna er það fagnaðar-
efni, að hin mikla misskipting auðs í heimin-
um hefur komið til umræðu á fundinum i Dav-
os, þar sem saman eru komnir menn, sem
geta haft mikil áhrif á það að brugðizt verði
við með einhveijum hætti.
Stærsta mál
21. aldarinn-
ar
ÞAÐ ER EKKI
fráleitt að halda því
fram, að hér sé á ferð-
inni eitt stærsta mál
21. aldarinnar.
Síðari hluta þeiiTar
aldar, sem nú er að líða hefur öll orka, athygli
og fjármunir þjóða á norðurhveli jarðar farið í
innbyrðis átök. Kalda striðið heltók hugi
manna og gífurlegum fjármunum var varið í
að koma upp svo miklum vopnabúrum, að
venjulegt fólk hefur ekki hugmyndaflug til
þess að átta sig á hvað hefur gerzt í þeim efn-
um.
Nú er þessum átökum lokið. Þrátt fyrir
margvíslegar sviptingar hafa Vesturlönd tek-
ið þá skynsamlegu ákvörðun að veita Rússum
og öðrum Austur-Evrópuþjóðum mikla fjár-
hagsaðstoð til þess að gera þeim kleift að
byggja upp ný þjóðfélög. Þótt ljóst sé, að æv-
intýramenn í Rússlandi hafi farið ránshendi
um þessa efnahagsaðstoð er hún samt nauð-
synleg og forsenda þess að friður haldist í
okkar heimshluta.
Alveg með sama hætti og það skipti öllu
máli fyrir Þjóðverja að sameina þýzku ríkin
tvö, jafnvel þótt það kostaði vesturhluta
landsins gífurlega fjármuni og þýzku þjóðina
í heild umtalsverða erfiðleika í efnahagsmál-
um.
Á nýrri öld hafa Vesturlandabúar ekki
stærra verkefni að takast á við en að skapa
meira efnahagslegt jafnræði um heimsbyggð-
ina alla. Það á að vera eitt stærsta viðfangs-
efni hinna ríku þjóða heims á nýrri öld.
Til þess liggja margvíslegar ástæður bæði
tilfinningalegar og vegna eigin hagsmuna
þessara þjóða.
Samvizka okkar krefst þess, að þeirri orku,
athygli og fjármunum sem áður var varið í
kalda stríðið verði nú beint að því að hjálpa
fátæka fólkinu í heiminum til þess að standa á
eigin fótum. Við getum ekki horft upp á
hungrið eins og það sé ekki til. Við getum ekki
horft upp á börnin sem alast upp í ólýsanlegri
fátækt án þess að láta til okkar taka.
Við getum ekki horft upp á sjúkdómana,
sem herja á þetta fólk eins og plágur fyrri
alda í Evrópu án þess að beita þeirri þekk-
ingu í lyfjum og læknisfræði, sem við höfum
yfir að ráða til þess að hjálpa þessu fólki.
Þetta eru hinar tilfinningalegu ástæður
WfSStl

Morgunblaðið/RAX
Frá Mývatni,
fyrir þvi að við eigum að láta okkur málefni
hinna fátæku þjóða varða. En af því að Vest-
urlandabúar hafa ríka tilhneigingu til þess að
láta eigin hagsmuni ráða gerðum sínum er
ástæða til að benda á, að það eru beinir fjár-
hagslegir og pólitískir hagsmunir hinna efn-
uðu þjóða heims að rétta fátækum þjóðum
hjálparhönd með þeim hætti, að um muni.
Það skiptir okkur máli, að Rússland og
fyrrverandi leppríki kommúnista í Austur-
Evrópu nái sér á strik vegna þess, að þar
skapast nýir markaðir fyrir framleiðsluvörur
okkar og þjónustu sem gera okkur kleift að
bæta lífskjör okkar enn frá því sem nú er.
Hið sama á við um fátæka fólkið í Afríku,
sumum i'íkjum Asíu og Mið- og Suður-Ame-
ríku. Með því að hjálpa því fólki til þess að
standa á eigin fótum skapast nýir markaðir
fyrir Vesturlandaþjóðir.
Þetta er út af fyrir sig alveg sama sjónar-
mið og að hluta til lá að baki Marshall-aðstoð
Bandaríkjamanna við bæði okkur Islend-
imnga og önnur Evrópuríki eftir lok heims-
styrjaldai-innar síðari. Það var ekki bara af
einskærri góðmennsku, sem Bandaríkja-
menn lögðu fram þá fjármuni. Með því að
gera það sköpuðu þeir möguleika á því fyrir
bandarísk fyrirtæki að selja framleiðsluvörur
sínai' á nýjum mörkuðum.
Hinar eigingjörnu ríku þjóðii' á Vestur-
löndum geta því litið svo á, að það séu beinlín-
is fjárhagslegir hagsmunir þeirra sjálfra að
gera risavaxið átak í því að skapa meira efna-
legt jafnræði á heimsbyggðinni.
Stjórnmálamennirnir og viðskiptajöfrarn-
ir, sem hafa fundað í Davos síðustu daga gera
sér líka áreiðanlega grein fyrir því, að verði
þetta ekki gert, haldi efnamunur áfram að
vaxa á milli ríkra og fátækra þjóða heims, geti
svo farið, að hinai' fátæku þjóðir leggi til at-
lögu við ríku þjóðirnar, að það verði einfald-
lega uppreisn fátæka fólksins á heimsbyggð-
inni alveg með sama hætti og varð á götum
Parísar fyrir rúmum 200 árum. Það yrði að
vísu ójafn leikur vegna þess að annar hópur-
inn er mun betur vopnum búinn en hinn. En
hver vill lifa við slíkar aðstæður? Hver vill lifa
við stöðugan ótta um það, að fátækt fólk leggi
til oiTustu vegna þess, að hinir ríku taka allt
til sín og láta ekkert af hendi? Auðvitað vilja
hinar menntuðu og upplýstu þjóðir Vestur-
landa ekki búa í slíkri veröld. Þess vegna býð-
ur samvizkan okkur að hefjast handa og það
gera hagsmunir okkar líka.
Læknis-
fræðin í
fararbroddi?
ÞAÐ ER SVO UM-
hugsunarefni, hvern-
ig á að takast á við fá-
tæktina í heiminum
og bæta lífskjör fólks.
Við Vesturlandabúar
höfum sennilega tilhneigingu til að ætla, að
það verði gert með peningum og með því að
byggja upp atvinnufyrirtæki. Og auðvitað
þarf mikla peninga til.
En hvað er það, sem hefur bætt lífskjör
okkar á Vesturlöndum í víðum skilningi á
undanförnum áratugum? Er það ekki um-
fram margt annað að framfarir í heilsugæzlu
hafa verið svo stórstígar, að þar hefur orðið
bylting?
I upphafi aldarinnar gat fólk, sem eignaðist
börn ekki verið öruggt um, að þau kæmust á
legg. Fólk missti börn sín unnvörpum vegna
margvíslegra sjúkdóma. Það er ekki lengra
liðið en frá lýðveldisstofnun, að orðið berklar
skapaði óhug í huga fólks. Og þannig mætti
lengi telja.
Framfarir í læknisfræði og lyfjaframleiðslu
hafa valdið byltingu í lífsháttum okkar. Sú
bylting hefur enn ekki orðið nema að mjög
takmörkuðu leyti hjá fátæku þjóðunum.
Risavaxið átak á heimsvísu í heilsugæzlu
mundi valda ótrálegri breytingu í lífskjörum
fátæku þjóðanna, þótt þær hefðu úr litlu að
spila að öðru leyti.
Hið sama á við um menntun. Yfirburðir
Vesturlandabúa og hinna sterkríku þjóða í
Suðaustur-Asíu eru ekki sízt þeir, að þessar
þjóðir hafa menntast svo vel. Ekki eru nema
þrír áratugir síðan fulltráar íslenzkra
háskólastúdenta á alþjóðlegri ráðstefnu
kynntust tveimur stúdentum frá Tansaníu,
sem höfðu þá sérstöðu í sínu heimalandi, að
þeir voru í hópi örfárra menntaðra manna
þar. Stórfellt átak í að mennta hinar fátæku
þjóðir heims mundi smátt og smátt skila þeim
langt fram á veg.
Svo umfangsmiklar aðgerðir á heimsvísu í
heilbrigðismálum og menntamálum fátæku
þjóðanna kosta mikla fjármuni en þeir eru til
á Vesturlöndum og mundu skila sér í vaxandi
arði þeiri'a sjálfra á næstu áratugum vegna
aukinna viðskipta við þessar þjóðir.
Hvar eru
hugsjónir
Yestur-
landabúa?
EFTIR AÐ BAR-
áttunni við einræði og
kúgun kommúnism-
ans lauk hafa þjóðir
Vesturlanda ekki
lengur neinar hug-
sjónir að berjast fyr-
ir. Að vísu blasa merkileg viðfangsefni við,
ekki sízt á sviði umhverfismála og í því að
þróa fulltrúalýðræðið i átt til beinna lýðræðis,
þar sem fólkið sjálft tekur ákvarðanir í stað
kjörinna fulltráa þess.
En vandamál okkar eru ekki mörg, ef þau
eru mæld á mælikvarða fátæku þjóðanna.
Fyrir nokkrum árum var íslendingur, sem
gegnir starfi ræðismanns fyrir fjarlæga þjóð
á fundi með helzta ráðamanni þeirrar þjóðar.
Sá bað ræðismann sinn segja sér frá þeim
vandamálum, sem við væri að etja á íslandi.
Eftir að íslenzki ræðismaðurinn hafði lýst
vandamálum okkar á sviði verðbólgu og fleiri
slíkum sagði hinn erlendi ráðamaður: þér
komið frá landi, þar sem engin vandamál eru.
Þetta er auðvitað kjarni málsins. Vandamál
okkar og annarra Vesturlandabúa eru smá-
munir í samanburði við þau verkefni, sem við
blasa hjá fátæku þjóðunum.
Ef hinar menntuðu og upplýstu þjóðir í
okkar hluta heimsins hafa þörf fyrir að berj-
ast fyrir nýjum hugsjónum er varla hægt að
hugsa sér stærra baráttu- og hugsjónamál en
það að koma þróunarríkjunum frá fátækt til
bjargálna á næstu fimmtíu árum. Það er hægt
ef viljinn er fyrir hendi.
Umræðurnar í Davos vekja vonir um að sá
vilji sé að skapast.
Á nýrri öld hafa
Vesturlandabúar
ekki stærra verk-
efni að takast á við
en að skapa meira
efnahag'slegt jafn-
ræði um heims-
byggðina alla. Það
á að vera eitt
stærsta við-
fangsefni hinna
ríku þjóða heims á
nýrri öld.
111 þess liggja
margvíslegar
ástæður bæði til-
fínningalegar og
vegna eigin hags-
muna þessara
þjóða.
+