Morgunblaðið - 02.02.2000, Qupperneq 32

32 MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
RÉTT VIÐBRÖGÐ
VALGERÐUR Sverrisdóttir viðskiptaráðherra og
Fjármálaeftirlitið undir forystu Páls Gunnars Páls-
sonar hafa brugðizt rétt og af röggsemi við þeim upp-
lýsingum, sem fram hafa komið að undanförnu um undan-
þágur, sem nokkrar fjármálastofnanir hafa veitt ein-
hverjum starfsmönnum sínum til viðskipta með hlutabréf í
óskráðum félögum.
Þessar upplýsingar, sem staðfestar hafa verið af for-
ráðamönnum fjármálafyrirtækjanna sjálfra, hafa vakið
upp spurningar um vinnubrögð og starfshætti á fjármála-
markaðnum.
Viðskiptaráðherra og Fjármálaeftirlitið hafa nú tekið af
skarið. í samtali við Morgunblaðið í gær, sagði Valgerður
Sverrisdóttir m.a.: „Þar sem ég fer með eignarhlut ríkis-
ins í Landsbanka og Búnaðarbanka kallaði ég á minn fund
formenn bankaráða og bankastjóra og fór yfir þessi mál
með þeim, en þetta snýst um það, að verklagsreglur, sem
fyrirtækin hafa sjálf sett, hafa verið brotnar í ákveðnum
tilfellum og misalvarlega og einnig það, að það hafa verið
veitt frávik frá reglunum í sumum tilfellum. Mér finnst, að
markaðurinn hafi á vissan hátt ekki staðið undir því
trausti, sem við hann var bundið.“
í greinargerð, sem Fjármálaeftirlitið sendi frá sér í
fyrradag, segir m.a.: „Að því er varðar frávik frá regl-
unum leggur Fjármálaeftirlitið áherzlu á, að viðkomandi
fyrirtæki sé ekki heimilt að veita undanþágur frá reglum
sínum nema skýrar heimildir sé að finna til þess í regl-
unum. Brot á verklagsreglunum eru því litin alvarlegum
augum.“
I kjölfarið á þessum aðgerðum viðskiptaráðherra og at-
hugasemdum Fjármálaeftirlits má gera ráð fyrir, að
strangara eftirlit verði með þeim reglum, sem samkomu-
lag verður um. Fjármálamarkaðurinn á Islandi hefur ver-
ið í mikilli gerjun. Það var varla við öðru að búast en að
eitthvað færi úrskeiðis í þeim mikla hraða, sem einkennir
þennan markað. Þegar hlutabréfamarkaðurinn tók að
þróast að ráði fyrir áratug ríkti lögmál frumskógarins á
honum. Smátt og smátt tókst að þróa eðlilegar starfsregl-
ur á þeim markaði.
Nú þarf að gera nýtt átak á fjármálamarkaðnum. Ganga
verður út frá því, að viðskiptaráðherra og Fjármálaeftir-
litið hafi talað með þeim hætti að dugi til þess að rétta af
það sem úrskeiðis hefur farið. Af samtölum, sem Morgun-
blaðið átti við forráðamenn fjármálafyrirtækja í gær, má
ráða, að þeir hafi ríkan vilja til þess.
ÁLVER OG ÁLVER
^'1)^0 Aluminium, sem er hugsanlegur samstarfsaðili
okkar íslendinga við byggingu álvers á Reyðarfírði,
efndi til kynningarfundar í fyrradag, þar sem sjónarmið fyr-
irtækisins varðandi þetta verkefni voru kynnt. Þar kom fram,
að markmið fyrirtækisins væri að stækka álverið úr 120 þús-
und tonnum í 480 þúsund tonn. Síðarnefnda stærðin væri sú,
sem skynsamlegast væri að stefna að og sem gæfí mestan
arð. Fyrsti hlutinn einn og sér mundi bera sig en væri vart
hagkvæmur þegar til lengri tíma væri litið. Síðan sagði tals-
maður norska fyrirtækisins orðrétt: „Því er ljóst, að ákveði
Hydro Aluminium að vera með í byggingu álvers á Reyðar-
fírði verður stefnt að því að reisa þar 480 þúsund tonna verk-
smiðju.“
Þetta era athyglisverðar yfirlýsingar. Staða málsins er
svona: Alþingi hefur með þingsályktun ítrekað heimild til
Landsvirkjunar til þess að byggja Fljótsdalsvirkjun af tiltek-
inni stærð. Sú virkjun dugar ekki til þess að sjá 480 þúsund
tonna álveri fyrir orku. Frekari virkjanaframkvæmdir norð-
an Vatnajökuls verða að fara í umhverfismat, samkvæmt lög-
um þar um. Enginn, hvorki ríkisstjórn né aðrir, geta sagt
nokkuð um hver niðurstaða slíks mats yrði. Þess vegna er
ekki hægt að gefa nein fyrirheit um að hægt verði að stækka
fyrirhugað álver á Reyðarfirði. Ef forsenda þess, að byggt
verði 120 þúsund tonna álver er sú, að leyfi fáist til að stækka
það í 480 þúsund tonn er spurning, hvaða vit er í þessari
framkvæmd fyrir fjárfesta. Þessi staða hlýtur að verða mikið
umhugsunarefni fyrir þá íslenzku fjárfesta, sem menn vænta
að leggi fram fjármuni í álverið.
Norska álfyrirtækið ætlar ekki að leggja mikla fjármuni í
þessa framkvæmd. Það ætlar að leggja fram m.a. tækniþekk-
ingu, sem verður metin til fjár. Gert er ráð fyrir, að íslenzkir
fjárfestar og þá væntanlega ekki sízt lífeyrissjóðir leggi fram
þá peninga, sem þarf til að byggja álverið. Ef álverið er hins
vegar ekki hagkvæm eining nema það verði stækkað og eng-
inn getur gefið fyrirheit um hvort hægt verður að fara í þá
stækkun hljóta menn að spyrja hvað sé eiginlega um að vera?
Forkosningar í New Hampshire marka n
IBÚAR New Hampshire eru að-
eins rám milljón, nær allir
hvítir og kristnir og lýst sem
frjálslyndum íhaldsmönnum.
Því fer fjarri að ríkið endurspegli
fjölbreytileika bandarískra kjósenda,
en þjóðin bíður samt spennt eftir úr-
slitum forkosninganna í New Hamp-
shire, enda eru kjósendur þar naskir
á að finna rétta frambjóðandann. Frá
því að núverandi fyrirkomulag for-
kosninganna var tekið upp árið 1952
hefur forseti Bandaríkjanna ávallt
sigrað í forkosningum síns flokks í
New Hampshire. Á þessari reglu er
aðeins ein undantekning. Árið 1992
fékk demókratinn Paul E. Tsongas
fleiri atkvæði en flokksfélagi hans,
Bill Clinton, en Clinton náði tilnefn-
ingu flokks síns og sigraði í for-
setakjörinu sama ár.
Eftir alla þá athygli, sem hefur
beinst að forkosningunum í New
Hampshire, kemur á óvart að ferðast
þar um og sjá hvað allt er smátt í
sniðum. Meira að segja syðst í fylk-
inu, þar sem byggðin er þéttust, er
hún lítið annað en hver smábærinn á
fætur öðrum. Bæirnir kúra inni á
milli skógi vaxinna og snævi þakinna
hæða og það eina sem kemur í veg
fyrir að hægt verði að nota ljós-
myndir frá New Hampshire á næstu
jólakort eru öll auglýsingaspjöldin:
Kjósið Bush, Kjósið Bradley, Kjósið
McCain, Kjósið Gore.
Á mánudag voru frambjóðendur á
lokasprettinum. George W. Bush,
ríkisstjóri Texas, ætlaði að koma við
á veitingahúsinu Brauðhleifnum og
ausunni í Exeter á hádegi, en hætti
við. Kannski hefur dagskrá hans ver-
ið komin úr skorðum, eða þá að hann
hefur ekki séð ástæðu til að eyða
tímanum í heimsókn á veitingahús,
þar sem nokkrir blaðamenn og enn
færri gestir sátu innan dyra og um
þrjátíu manna hópur stuðnings-
manna stóð úti á gangstétt og veifaði
spjöldum. Þarna var litla stemmn-
ingu að hafa og fá atkvæði, en fram-
bjóðendurnir lögðu mesta áherslu á
það á lokasprettinum að ná í þá kjós-
endur, sem enn áttu eftir að gera
upp hug sinn.
Eftirgrennslan leiddi í ljós að
Bush var á öðru veitingahúsi, Madd-
en’s í Derry. Þar sat hann innst í sal
og veitti sjónvarpsviðtöl. Hann hafði
lagt jakkafötin til hliðar, var í peysu
og virtist óþreyttur og afslappaður.
Nú er að <
eða drep
Fyrstu almennu forkosningarnar vegna væntanli
Bandaríki’unum voru í New Hampshire í gær. Ragr
þangað og leitaði uppi þá fjóra frambjóðendur sem ]
ast fyrir embættinu í kosningunum ns
v ' IJ

A1 Gore, varaforseti Bandaríkjanna og frambjóðandi í forkosningum demókra
við Beech St.-grunnskólann í Manchester, New Har
„Lýðræðið að verki“
Bush hélt enga almenna, stóra
kosningafundi þennan dag. Raunar
hefur hann ekki verið frambjóðenda
iðnastur við slíkt, heldur kosið að
fara á milli minni staða. Um síðustu
helgi fékk hann góðan stuðning, þeg-
ar foreldrar hans, George Bush,
fyrrverandi forseti, og Barbara Bush
komu til New Hampshire.
Á Madden’s beið hópur fólks eftir
að hitta frambjóðandann, en aðrir
sátu og borðuðu hamborgara og
kipptu sér lítið upp við pólitíkina. Á
milli viðtala stökk Bush til og gaf sér
tíma til að grípa í nokkrar hendur.
Hann veitti þó ekkert færi á spjalli,
heldur varpaði fram nokkrum setn-
ingum: „Hérna í New Hampshire
sjáið þið lýðræðið að verki. Eg hef
tekið í höndina á fleira fólki en nokk-
ur annar frambjóðandi og hef vakið
meiri von með kjósendum en nokkur
annar. Hérna í New Hampshire vel-
ur fólkið sjálft sinn frambjóðanda og
ég mun sigra.“
Það er raunar hæpin fullyrðing
hjá George W. Bush að hann hafi
hitt fleira fólk en nokkur annar
frambjóðenda. Hann lagði til dæmis
mikla áherslu á kosningabaráttu í
Iowa, enda vann hann glæsilegan
sigur í forkosningum repúblikana
þar í síðustu viku. Þær kosningar
fara allt öðru vísi fram en kosning-
arnar í New Hampshire,
því hópar flokksfélaga
flykkja sér þar hver um
sinn frambjóðanda, en í
New Hampshire velja al-
mennir kjósendur. Á
meðan Bush, sem er óumdeilanlega
krónprins flokksmaskínu repúblik-
ana, lagði grunninn að sigrinum í
Iowa var helsti keppinautur hans,
John McCain, á fleygiferð um New
Hampshire þvert og endilangt og
hélt þar 115 borgarafundi áður en
yfir lauk. McCain er enda spáð sigri
í forkosningunum þar. En ekki má
gleyma að taka með í reikninginn
að íbúar New Hampshire eru í raun
óútreiknanlegir. Þeir gantast með
að þeir geti ekki ákveðið hvaða
frambjóðanda þeir ætli sér að kjósa
af því að þeir hafi bara hitt þá
þrisvar sinnum, en stundum kjósa
þeir frambjóðendur sem hafa aldrei
látið sjá sig. Eisenhower var til
dæmis í Evrópu að stjórna herjum
NATO árið 1952 þegar vinir hans
tóku sig til og settu nafn hans á
lista frambjóðenda. Hann vann góð-
an sigur í New Hampshire og end-
aði á forsetastóli.
Þreyttur og rólegur Bradley
Frá Bush var haldið til demókrat-
ans Bills Bradleys. Bradley hélt um
þúsund manna útifund í Hollis fyrr
um daginn, en nú var komið að
Adams Memorial Opera House í
Derry. Það er til marks um smæð
bæjarins, að húsið með þessu vold-
uga nafni tekur um 200 manns í sæti,
en að auki stóðu um 100 meðfram
veggjum. Fólkið sýndi stökustu þol-
inmæði og kippti sér ekkert upp við
þótt það drægist um klukkutíma að
fundurinn hæfist.
Loks kom fyrrverandi öldunga-
deildarþingmaðurinn og
körfuboltakappinn Brad-
ley. Hljóðnemi fyrir ræðu-
menn var á gólfinu fyrir
framan fremstu sætaröð,
ekki uppi á sviði. Tveir
stuðningsmenn hans, Harvard-pró-
fessorinn Cornel West og kvik-
myndaleikarinn Ron Silver, hvöttu
áheyrendur ákaft til að kjósa þeirra
mann. Bradley sjálfur virtist ekki
jafn upprifinn. Hann er hæglátur,
flytur ræður sínar eins og prófessor
fyrirlestra og leggur litla áherslu á
Frambjóðandinn George W. Bush re
brekku í New Hampshire, ásamt tvíb
grípandi setningar, sem kalla á lófa-
tak salarins. Þetta síðdegi í Derry
var frambjóðandinn augljóslega
þreyttur. Hann var með bauga undir
augum og virtist eiga erfitt með að
einbeita sér að ræðunni, endurtók
sig og ruglaðist einu sinni svo í rím-
inu að blaðamaður var farinn að ótt-
ast að hann myndi aldrei ná þræði á
ný. Ræðan hans var engin hvatning-
arræða, fremur bón um stuðning.
Hann talaði sem fyrr um gæsku
bandarísku þjóðarinnar. „Þetta land
Hvergi í Banda-
ríkjunum er
meiri kjörsókn