Morgunblaðið - 17.02.2000, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Ferill fráfarandi leiðtoga Kristilegra demókrata
Viljasterkur íhalds-
maður á titleið
Bonn. AFP.
WOLFGANG
Schauble, sem til-
kynnti í gær afsögn
sína úr embættum
flokksleiðtoga og
þingflokksformanns
Kristilegra demó-
krata í Þýzkalandi,
CDU, á langan
stjórnmálaferil að
baki, sem lengst af
var farsæll en hefur
nú hlotið heldur
snautlegan endi.
Hann var um árabil
staðgengill Helmuts
Kohls, fyrrverandi
kanzlara, og tók við
flokksformennskunni
af honum eftir kosn-
ingaósigur CDU í þingkosning-
unum haustið 1998. Hann lenti í
því óláni að vera í hlutverki
flokksleiðtoga þegar hneykslið í
kringum leynilega bankareikn-
inga og vafasama fjármálastjórn
flokksins komst í hámæli í lok
nóvember sl., og reyndist eftir
því sem hneykslið vatt upp á sig
og teygðist á langinn ekki unnt
að komast hjá því að flækjast
sjálfur í það.
Lamaðist eftir banatilræði
Scháuble er nú á 58. aldursári.
Hann er sonur skattaráðgjafa í
Freiburg í Suðvestur-Þýzkalandi,
er lögfræðingur að mennt og
gekk í CDU árið 1965. Frami
hans var skjótur. Hann var
yngsti fulltrúinn á þýzka þinginu
þegar hann settist þar fyrst, þrí-
tugur að aldri, og hæfileikar hans
uppgötvuðust fljótt af flokksfor-
ystunni. Árið 1981 gerði Kohl
hann að framkvæmdastjóra þing-
flokks CDU (og
bæverska systur-
flokksins CSU), og
hann tók við for-
mennsku hans árið
1991.
I nóvember 1990,
þegar hann var innan-
ríkisráðherra í ríkis-
stjóm Kohls, sýndi
geðsjúkur maður hon-
um banatilræði á
kosningafundi. Síðan
þá hefur hann verið
lamaður fyrir neðan
mitti og bundinn við
hjólastól. Með hjálp
sterks vilja, harðfylgis
og eljusemi tókst hon-
um að sanna fyrir
þjóð sinni og flokkssystkinum að
hann léti þessi örlög sín ekki slá
sig út af laginu. Sex vikum eftir
tilræðið var hann aftur seztur að
störfum á skrifstofu sinni.
Hann tók fyrst við ráðherra-
embætti árið 1984, þá án ráðu-
neytis en með ýmis viðkvæm mál
á sinni könnu, svo sem að sinna
tengslunum við stjórnvöld í Aust-
ur-Berlín. Það var samdóma álit
þeirra sem til þekktu að hann
hefði innt þessi verkefni af hendi
af stakri snilld og hann var út-
nefndur innanríkisráðherra árið
1989.
Morðtilræðið vakti miklar
vangaveltur um hvort honum yrði
fært framar að nýta hæfileika
sína og starfsorku. En óbilandi
viljastyrkur hans gerði honum
kleift að klífa áfram metorðastig-
ann og hann var óskaarftaki
Kohls þegar hann lét af embætti
eftir 16 ár á kanzlarastólnum og
25 ár sem flokksformaður.
Scháuble var þekktur fyrir
einstaklega gott innsæi í hvern-
ig „kaupin gerðust á Eyrinni“ á
þinginu í Bonn, nú Berlín, sem
og fyrir leiftrandi gott minni og
þekkingu á smáatriðum og ekki
sízt mikla skilvirkni í vinnu-
brögðum.
Gagnrýnendur Scháubles hafa
hins vegar jafnan talið hann
vera kuldalegan og mislíkað
meint óbilgirni hans, einkum við
„ögun“ þingmanna í eigin þing-
flokki.
Scháuble átti tvímælalaust
mikinn þátt í því að Kohl, sem
hafði aðeins mjög nauman þing-
meirihluta eftir þingkosningarn-
ar 1994, tókst að halda völdum
út allt það kjörtímabil.
Hvað eigin pólitískar skoðanir
varðar hefur Scháuble verið álit-
inn allharður íhaldsmaður.
En það var hið „feðraveldis-
lega“ kerfi sem festist í sessi öll
þau ár sem Kohl var við stjórn-
völinn í flokknum, sem á endan-
um varð Scháuble líka að falli.
Það sem mest íþyngdi honum
var að hafa fyrir kosningarnar
1994 tekið við 100.000 marka
greiðslu í reiðufé, ætlaðri sem
gjöf í kosningasjóðinn, frá
vopnakaupmanninum Karlheinz
Schreiber, lykilmanni í fjármála-
hneyksli flokksins. Frásögn
Scháubles af þessu stangast á
við lýsingu þáverandi gjaldkera
CDU, Brigitte Baumeister, sem
og frásögn Schreibers.
Fyrst eftir að hneykslið fór af
stað sagðist Scháuble aldrei hafa
hitt Schreiber, en viðurkenndi
síðar að hafa hitt hann einu sinni
og loks að fundum þeirra hefði
borið saman tvisvar.
Wolfgang
Schauble
Reuters
George Robertson, framkvæmdastjóri NATO, heilsar Vladímír Pútín,
settum forseta Rússlands, fyrir fund þeirra í Moskvu í gær.
Framkvæmdastjóri NATO í Moskvu
Samþykkt að end-
urnýja samstarf
Moskvu. AFP, AP.
LEIÐTOGAR Rússlands og Atlants-
hafsbandalagsins, NATO, samþykktu
á fundi í Moskvu í gær að hefja smám
saman samstarf að nýju en Rússar
slitu því að mestu vegna loftárása
NATO á Júgóslavíu á síðasta ári. ígor
ívanov, utanríkisráðherra Rússlands,
sagði eftir fund Vladímírs Pútíns,
setts forseta Rússlands, og George
Robertsons, framkvæmdastjóra
NATO, að þeir hefðu samþykkt að
„koma að nýju á tvíhliða sambandi
milli Rússlands og NATO“ og það
væri fyrsta skrefið í þá átt að koma
samskiptum þeirra í það horf sem þau
voru áður en deilan um loftárásirnar
hófst.
Þetta er í íyrsta sinn sem fram-
kvæmdastjóri NATO fer til Moskvu
frá því rússneska stjómin rauf
tengslin við bandalagið í mars á síð-
asta ári til að mótmæla loftárásunum
á Júgóslavíu.
Áður höfðu samskiptin kulnað
vegna þeirrar ákvörðunar NATO að
veita Tékklandi, Ungverjalandi og
PóUandi aðild að bandalaginu.
Átökin í Tsjetsjníu hafa einnig
valdið spennu í samskiptum Rúss-
lands og NATO sem hefur skorað á
Rússa að hætta hemaðaraðgerðum
sínum.
Robertson sagði að afstaða banda-
lagsins í því máli hefði ekki breyst
þótt bandalagið viðurkenndi að Rúss-
um stafaði hætta af hermdarverkum
og öðmm vandamálum í Tsjetsjníu.
Hann kvaðst hafa ítrekað viðhorf
NATO til hemaðaraðgerðanna og
Pútin hefði svarað „kröftuglegá* og
skoðanaskiptin hefðu verið „fremur
snörp“.
Forseti Zimbabwe bíður mikinn ósigur í þjóðaratkvæði um nýja stjórnarskrá
Andstæðingar
Mugabes eygja
von um að fella
stiórn hans
Harare. AFP.
AP
Ibúar Harare í Zinibabwe fagna ósigri sfjórnarinnar í þjóðaratkvæða-
greiðslu um stjórnarskrártillögu hennar.
STJÓRNARANDSTAÐAN í
Zimbabwe krafðist þess í gær að
Robert Mugabe, forseti landsins,
segði af sér eftir að hann beið auð-
mýkjandi ósigur í þjóðaratkvæða-
greiðslu um drög stuðningsmanna
hans að nýrri stjórnarskrá sem hefði
styrkt stöðu hans sem forseta.
Stjórnarandstaðan kvaðst stefna að
því að fella stjórnina í þingkosning-
um í apríl en stjórnmálaskýrendur
sögðu að það yrði mjög erfitt. Þeir
spáðu því að ósigurinn í þjóðar-
atkvæðinu yrði til þess að flokkur
Mugabes, ZANU-PF, blési til mikill-
ar sóknar og notfærði sér pólitíska
yfirburði sína til hins ítrasta til að
halda völdunum eftir að hafa haft
bæði tögl og hagldir í stjórnkerfinu í
tuttugu ár.
Tillögunni var hafnað með 55%
greiddra atkvæða og úrslitin em
mikið áfall fyrir Mugabe sem hafði
beitt sér ákaft fyrir stjórnarskrár-
breytingunni og veitt mikið fé í
áróður fyrir tillögunni.
Fyrsti ósigur Mugabes
Þetta er í fyrsta sinn sem kjósend-
ur í Zimbabwe snúast gegn Mugabe
frá því hann vann stórsigur í kosn-
ingum árið 1980 eftir að hafa stjórn-
að skærahernaði gegn stjórn hvíta
minnihlutans í bresku nýlendunni
fyrrverandi sem hét þá Suður-Ród-
esía. Flokkur hans hefur unnið stór-
sigur í öllum þingkosningum lands-
ins frá því það fékk sjálfstæði og er
nú með 147 þingsæti af 150.
Ef tillagan hefði verið samþykkt
hefði Mugabe haldið völdum sínum
að mestu þótt viðhorfskönnun, sem
gerð var út um allt landið, hefði bent
til þess að þorri landsmanna væri
hlynntur því að völd forsetans yrðu
skert veralega. Stjómarskrárbreyt-
ingin hefði einnig gert stjórninni
kleift að taka bújarðir hvítra bænda
eignarnámi án þess að greiða þeim
bætur og úthluta landlausum
blökkumönnum jörðunum. Mugabe
hefur lengi stefnt að því að taka jarð-
irnar eignarnámi en samkvæmt núg-
ildandi stjórnarskrá þarf að greiða
bændunum bætur og stjórnin hefur
ekki efni á að greiða þær.
Litið var á þjóðaratkvæðagreiðsl-
una sem prófstein á styrk stjómar-
flokksins fyrir þingkosningar í apríl
og andstæðingar stjórnarinnar
sögðu að úrslitin sýndu að hún hefði
misst stuðning þjóðarinnar.
Masipula Sithole, prófessor í
stjómmálafræði við háskóla Zimb-
abwe, tók undir þetta og sagði að
kjósendur hefðu sent skýr skilaboð
um að hún vildi brejdingu á yfir-
stjóm landsins.
Stjórnarandstæðingr fögnuðu úr-
slitunum og kröfðust þess að Mug-
abe segði af sér. „Þegar ríkisstjórn
bíðar slíkan ósigur í þjóðaratkvæða-
greiðslu í eðlilegu lýðræðisríki er
henni ekki stætt á öðra en að segja af
sér. En Zimbabwe er ekki lýðræðis-
ríki,“ sagði Morgan Tsvangirai, leið-
togi Hreyfingar fyrir lýðræðislegri
breytingu (MDC), nýs flokks sem
nýtur stuðnings verkalýðshreyfing-
arinnar. Talið er að MDC geti náð
miklu fylgi af stjórnarflokknum í
kosningunum í apríl en margir efast
þó um flokkurinn fái meirihluta á
þinginu í fyrstu atrennu.
Erfíð barátta framundan
Stjómmálaskýrendur telja að
ZANU-PF notfæri sér drottnunar-
vald sitt í stjórnkerfínu til að snúa
vörn í sókn með hjálp öflugra fjöl-
miðla sem eru á bandi stjórnarinnar.
Stjórnarandstaðan eigi því mjög erf-
iða baráttu fyrir höndum.
Nokkrir forystumenn MCD spáðu
því að flokknum tækist að fella
stjórnina í kosningunum í aprfl en
aðrir vöruðu við of mikilli bjartsýni.
David Coltart, sem á sæti í fram-
kvæmdastjóm MDC, sagði að þótt
flokkurinn fengi ekki meirihluta
gæti hann vel við unað ef niðurstaða
kosninganna yrði sú að fram kæmi
„kröftug stjómarandstaða á þing-
inu“ í ljósi þess að hún hefur aðeins
haft 2-3 þingsæti til þessa.
Samkvæmt stjórnarskránni er
framkvæmdavaldið í höndum forset-
ans, sem er kjörinn á þinginu. Næsta
forsetakjör verður árið 2002 þannig
að Mugabe getur haldið völdunum í
tvö ár til viðbótar þótt flokkur hans
missi þingmeirihlutann. Samkvæmt
stjórnarskránni þarf stjórn forset-
ans hins vegar að njóta trausts
þingsins og framkvæmdavaldið gæti
því lamast ef andstæðingar Mugabes
fá meirihluta á þinginu.
„Zimbabwe á heljarþröm“
Andstaðan við Mugabe hefur auk-
ist vegna mestu efnahagskreppu í
landinu frá því það fékk sjálfstæði
fyrir tuttugu árum. Atvinnuleysið er
meira en nokkru sinni fyrr og verð-
bólgan um 60%.
„Mikil óánægja er meðal lands-
manna og ég er ekki hissa á því þar
sem verðbólgan er hömlulaus og
efnahagurinn að hrani kominn vegna
óstjórnar,11 sagði Peter Hain, aðstoð-
arutanríkisráðherra Bretlands.
„Zimbabwe er á heljarþröm og úr-
slitastundin er runnin upp.“
Efnahagurinn snarversnaði eftir
að stjórn Mugabes sendi 11.000 her-
menn til stuðnings Laurent Kabila,
forseta Lýðveldisins Kongó, sem hét
áður Zaire. Alþjóðagjaldeyrissjóður-
inn (IMF) hætti að veita Zimbabwe
fjárhagsaðstoð í fyrra vegna aukinna
útgjalda til hersins á sama tíma og ;
framlögin til heilbrigðis-, mennta- og
félagsmála minnkuðu.