Morgunblaðið - 18.02.2000, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Larry læknir (Ingvar E. Sigurðsson) er upp á kvenhöndina og lætur
kynhvötina á köflum hlaupa með sig í gönur. Fatafellan Alice (Brynhild-
ur Guðjónsdóttir) lætur sér þó fátt um fínnast.
Morgunblaðið/Golli
Larry kemst í kynni við afar athyglisverða „konu“ á því merkilega fyr-
irbæri Netinu. Þau kynni draga svo sannarlega dilk á eftir sér.
Hin eðlilega hringrás
ringulreiðarinnar
Komdu nær, nýlegt breskt verðlaunaleikrit
eftir Patrick Marber, verður frumsýnt á
Stóra sviði Þjóðleikhússins í kvöld. Fjallar
það um ástir, afbrýði og aðskilnað á okkar
tímum. Sýningin er ekki fyrir börn og við-
kvæma. Orri Páll Ormarsson leit inn á æf-
ingu, kynnti sér hugmyndir höfundarins og
ræddi við leikstjórann, Guðjón Pedersen.
ÞAU eru fjögur. Tveir karlar og
tvær konur. Osköp venjuleg. Ung.
Lundúnabúar í leit að lífsfyllingu.
Dan er misheppnað skáld sem end-
aði í Síberíu blaðamennskunnar,
minningargreinum. Alice er um-
komulaus fatafella sem veit hvað
karlmenn vilja. Hún lítur aldrei til
hliðar. Larry er læknir, með húð-
sjúkdóma sem sérgrein. Hann er
líka sérfræðingur í að rannsaka fólk
með grímur og finnur fjölina sína á
því merkilega fyrirbæri Netinu.
Anna er ljósmyndari. Prinsessa sem
kyssir stundum froska en vill eigi að
síður engin vandræði. Þau eru í senn
fáguð og frumstæð og forlögin færa
þau nær hvert öðru og fjær - á víxl.
Þau fá ekki rönd við reist. „Holdið
er svo heiftúðugt".
„Komdu nær er ekki sjálfsævi-
sögulegt leikrit en samt sem áður
hefur hvert einasta augnablik leiks-
ins einhver tengsl við líf mitt eða
vina minna, sem hafa sagt mér frá
sorglegum ástarævintýrum sínum,“
segir leikskáldið, Patrick Marber,
35 ára gamall Breti, í viðtali við
Sunday Times. „Ég held að það sé
ekki til heiðarlegt samband við ann-
að fólk. Það eina sem þú getur bund-
ið einhverjar vonir við er heiðarlegt
samband við sjálfan þig.“
Sinnti kvenpersónunum betur
Og Marber heldur áfram: „Ein af
ástæðunum fyrir því að ég skrifaði
Komdu nær er sú að frá því að
Steven Soderbergh gerði kvikmynd-
ina Sex, Lies and Videotape hafði ég
ekkert séð sem af alvöru fjallað um
rómantíska þrá kynslóðar minnar.
Sápuóperur gera það að einhverju
leyti, en þær eru um fólk úr verka-
mannastétt. Textar mínir fjalla um
millistéttarfólk. Ég vildi fjalla um
eitthvað sem vinir mínir og ég, fólk á
þrítugs- og fertugsaldri, er að tala
um. Svo sem hina svonefndu póst-
feminísku karlmennsku og þesshátt-
ar þvætting. Það var alltaf hluti hug-
myndarinnar að verkinu að ég
skrifaði um stórar og ljótar tilfinn-
ingar í - vonandi - fallegu formi og
uppbyggingu, sem gerir þær enn
ljótari, held ég. Ég sé allar pers-
ónurnar í ákveðinni fjarlægð."
Marber er þess sinnis að það eigi
Leikendur
o g listrænir
stjórnendur
KOMDU nær á Stóra sviði
Þjóðleikhússins.
Höfundur: Patrick Marber.
Þýðing: Hávar Sigurjónsson.
Leikendur: Baltasar Kor-
mákur, Brynhildur Guðjóns-
dóttir, Elva Ósk Ólafsdóttir og
Ingvar E. Sigurðsson.
Lýsing: Páll Ragnarsson.
Leikmynd og búningar:
Helga I. Stefánsdóttir.
Dramatúrg: Hafliði Arn-
grímsson.
Leikstjóri: Guðjón Peder-
sen.
við um öll leikrit að setningar pers-
ónanna samsvari ekki endilega sjón-
armiðum leikskáldsins!
„Ég er ekki endilega þeirrar
skoðunar að besta kynlífið sé nafn-
laust og ég er heldur ekki endilega
sammála áliti Önnu á karlmönnum:
„Þú ert karlmaður. Þú fengir það ef
barbídúkka blikkaði þig.“ Hún má
vel segja þetta um karlmenn en ég
er alls ekki viss um að maðurinn
sem hún ávarpar sé einmitt þannig.
Ég held að Larry láti stjórnast ansi
mikið af kynhvöt sinni. Ég býst við
að Dan sé ekki þannig. Það er eitt-
hvað afar undarlegt að gerast í kolli
hans sem er í senn kynferðislegt og
ókynferðislegt. Þetta angrar hann
afar mikið. Hann getur talað sig inn
á kvenfólk uppá ágætasta drátt en
ég held hann sé ekkert endilega fær
um að bjóða upp á tilþrifamikið kyn-
líf. Svona hlutir eru mjög algengir.
Stundum finnst mér ég hafa sinnt
kvenpersónum verksins betur en
körlunum. Þeir fá ekki eins mörg
tækifæri til að lýsa því sem þeir
þarfnast eins og konurnar og nú
vildi ég óska þess að ég hefði komið
því meira á framfæri. Eg hefði átt að
gefa körlunum fleiri tækifæri til að
slá hnefanum í borðið.“
Hvað segir leikstjóri sýningarinn-
Blaðamaðurinn Dan (Baltasar Kormákur) gengur með grasið í skónum
eftir ljósmyndaranum Önnu (Elva Ósk Ólafsdóttir). Skyldi engan undra
- blaðamaður og ljósmyndari eru hið klassíska tvíeyki.
ar í Þjóðleikhúsinu, Guðjón Peder-
sen, um þetta? Er rödd karlanna of
lágvær?
„í raun ekki. Mér finnst hann
sýna mikinn kjark að opinbera karl-
ana með þessum hætti - þora að
sýna þá berrassaða. Það er hins veg-
ar ljóst að hann er argur út í sam-
tímann vegna þess hve fá leik-
ritaskáld hafa tekið þetta þema fyrir
- þorað að taka út sína kynslóð. Við
höfum þörf fyrir að afhjúpa okkur,
óþverrann þar með talinn.“
- Finnst þér hann þá taka á mál-
um með raunsæjum hætti?
„Því meir sem ég hef kynnst verk-
inu verð ég að svara þessari spurn-
ingu játandi. Sumum mun örugg-
lega þykja mikið um klisjur og frasa
- „kjölfræði", eins og maður kallar
það. En er ekki samtíminn einmitt
að verða þannig? Ég er hræddur um
það.“
- Það eru ekki þrjú ár síðan
Komdu nær var frumsýnt í Lundún-
um og verkið hefur farið sem eldur í
sinu um allan heim. Slegið ærlega í
gegn. Hvað veldur þessum vinsæld-
um?
„Ef við vissum það í leikhúsinu!
Þá værum við vel stödd,“ svarar
Guðjón og hlær. „Nei, að öllu gríni
slepptu virðist Marber einfaldlega
hafa rambað inn á verk sem fellur að
tíðarandanum. Hann hefur augljós-
lega reynst sannspár - það vantaði
verk af þessum toga!“
- Hreinskilni er miðlæg í verkinu.
Persónurnar sætta sig ekki við neitt
nema blákaldan sannleikann, jafnvel
þótt þær geri sér grein fyrir því að
hann muni ganga gegnum merg og
bein. Er þetta öðrum þræði
kennslustund í hreinskilni og afleið-
ingum hennar?
„Meira afleiðingunum. Persón-
umar vita ekki hvað þær vilja. Lyk-
ilsetningar, eins og „Ég elska þig“,
eru orðnar að frösum og hafa enga
þýðingu lengur. Persónurnar remb-
ast líka við að vera töff. Vilja engin
böm og láta framann ganga fyrir.
Það er klárlega partur af hreinskilni
þeirra."
- Þetta er eigingjarnt fólk!
„Já, elskan mín góða,“ segir Guð-
jón og skellir upp úr. „Ég verð þvi
miður að segjajá.“
Ást, egó og framagirni
- Marber glímir þarna við stórar
tilfinningar en ástin er að hans mati
„hin eðlilega hringrás ringulreiðar-
innar“. Þarna ríkir ringulreið!
„Já, það má nú segja. Enda óhjá-
kvæmilegt þegar við ástina blandast
Leik-
skáld,
leikstjóri
og leikari
PATRICK Marber fæddist 1964 í
Lundúnum. Hann nam enskar
bókmenntir og starfaði um nokk-
urra ára skeið sem grínisti á sviði
í heimalandi sfnu. Hann hefur
einnig unnið til verðlauna fyrir
þáttagerð í útvarpi og sjónvarpi
og samið nokkur
sjónvarpsmynda-
handrit fyrir
BBC, meðal ann-
ars After Miss
Julie sem byggir
á leikriti Aug-
usts Strind-
bergs, Fröken
JÚIlU.
Fyrsta leikrit
Marbers, Deal-
er’s Choice, var frumsýnt á Cott-
esloe-leiksviðinu í Konunglega
þjóðlcikhúsinu í Lundúnum fyrir
réttum fimm árum í leikstjórn
höfundar. Var það síðar flutt í
Vaudeville-leikhúsið á West End.
Leikritið hlaut Evening Standard-
verðlaunin sem besta gamanleik-
ritið 1995 og Writer’s Guild-
verðlaunin sem besta leikritið á
West End. Verkið hefur nú verið
sett á svið viða um heim.
Annað leikrit Marbers, Komdu
nær, Closer á frummálinu, var
frumsýnt 29. maí 1997 í Cottes-
loe-leikhúsinu og leikstýrði höf-
undur verkinu sjálfur. I október
sama ár var sýningin flutt á
stærra svið Þjóðleikhússins, Lytt-
elton. Að Iokum var verkið sett
upp í Lyric Theatre á West End.
Komdu nær hefur unnið til
fjölda verðlauna. Meðal annars
hlaut verkið Time Out-verðlaunin
sem besta leikritið á West End
1997, Evening Standard-verðlaun-
in sem besta gamanleikrit ársins
1997, Critics Circle-verðlaunin
sem besta leikrit, ársins og Laur-
ence Olivier-verðlaunin sem besta
nýja leikrit ársins. Síðustu tvö ár
hefur Komdu nær verið leikið um
alla Evrópu, allt frá Finnlandi til
Slóveníu, í Ástralíu og New York.
Marber hefur á siðustu árum
starfað töluvert sem leikstjóri í
Lundúnum, og sett upp 1953 eftir
Craig Raine (byggt á Andr-
ómökku Racines) í Almeida-
leikhúsinu, Blue Rcmcmbered
Hills eftir Dennis Potter í Lyttel-
ton og The Old Neighbourhood
eftir David Mamet í Royal Court-
Ieikhúsinu.
Patrick Marber
egó og framagirni. Marber er þarna
að fjalla um fólk í millistétt og það er
svo erfitt að vera alltaf vel til fara,
vera töff og halda sínum standard.
Fólk þarf að hafa fyrir hlutunum!"
- Þið takið skýrt fram að sýningin
sé ekki ætluð börnum og viðkvæmu
fólki. Þar hlýtur orðfærið að ráða
mestu um?
„Já, okkur þótti rétt að koma
þessum skilaboðum til áhorfenda.
Þetta er ekkert sem bömin eiga að
hlusta á. Leyfum börnunum að vera
börn. Þau eiga eftir að heyra þetta
allt og læra í fyllingu tímans."
- Þama er sitthvað látið flakka,
persónurnar klæmast hressilega á
köflum, án þess þó að menn velti sér
upp úr klúryrðunum. Þvert á móti
þjónar orðfærið tilgangi í framvindu
leiksins og liggur til grundvallar
skilningi á eðli persónanna.
„Það er rétt. Ef áhorfendur fá það
á tilfinninguna að við séum að velta
okkur upp úr dónaskapnum hefur
okkur mistekist hrapallega. Það höf-
um við ekki lagt neina áherslu á.“
- Þið eruð þá ekki hrædd um að
særa blygðunarkennd leikhúsgesta?
„Nei, það erum við ekki. Ég held
að sú manneskja sem komin er á
fullorðinsár og hefur ekki heyrt
þessi orð sé vandfundin!"