Morgunblaðið - 18.02.2000, Blaðsíða 38

38 FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
N álægðin
við valdið
Nálœgð fólksins við valdið á íslandi œtti
að vera eittskýrasta birtingarform þess
styrks, sem ísmæðinni erfalinn.
Þetta var ágætlega rið-
vaxinn blökkumaður.
í hægra eyranu var
móttökutæki en upp
úr hálsmálinu á jakk-
anum stóð lítið loftnet. Hann virti
fyrir sér dökkhærða, druslulega
ístrubelginn, sem tekið hafði sér
stöðu við inngang glæsihótelsins í
höfuðborg Bandaríkjanna.
- Með leyfi, hvað ert þú að gera
hér?
- Eg er að bíða eftir íslensku
sendinefndinni. Ég þarf að taka
viðtal við forsætisráðherra Is-
VIÐHORF lands
Eftir Asgeir
Sverrisson
Maðurinn
starði á þenn-
an fulltrúa
fjórða vajds-
ins á Islandi og sagði svo: - Ég
verð að biðja þig að færa þig frá
innganginum ... öryggis-
ráðstafanir.
Sá dökkhærði færði sig örlítið
til hliðar og tók að sjúga í sig síg-
arettu af viðunandi innlifun. Hann
var að ljúka við vindlinginn þegar
nokkrar glæsibifreiðar renndu í
hlað. íslenska sendinefndin var
komin. Fremstur fór forsætis-
ráðherra Islands en einn úr fylgd-
arsveitinni benti sendisveini
Morgunblaðsins að slást í hópinn
og gaf þannig vörpulega blökku-
manninum til kynna að þar færi
hvorki raðmorðingi né hryðju-
verkamaður. Þegar upp á 10. hæð
var komið strunsaði ístrubelgur-
inn með hluta sendinefndarinnar
framhjá öryggisvörðum og inn í
íbúð forsætisráðherra íslands.
Verðirnir stukku til en róuðust
fljótt. Þeir voru sýnilega teknir að
venjast því að þessi sendinefnd
var sérstök og óformleg í fram-
göngu. Og þeir kipptu sér ekki
upp við það þegar menn tóku að
æða inn og út um dyrnar á að
giska 40 mínútum síðar og ógæfu-
legi aðkomumaðurinn hjálpaði til
við að koma föggum sendinefnd-
arinnar niður í móttökuna.
Vafalítið geta flestir þeir, sem
eitthvað hafa sinnt því undarlega
staríl, blaðamennsku, sagt svip-
aða sögu. Enda er það svo að út-
lendir starfsbræður íslenskra
blaða- og fréttamanna fyllast oft
undrun þegar þeir gera sér ljóst
hvað fólkið frá þessari furðulegu
eyju á hjara veraldar á greiðan
aðgang að þeim sem ráða, hvort
sem viðkomandi eru á íslandi eða
erlendis.
Þeir, sem búið hafa utan Norð-
urlanda, þekkja hversu algengt
það er að almenningur líti á ráða-
menn sem framandi verur er eigi
ekkert sameiginlegt með „venju-
legu fólki“. Aðgangur almennings
að fulltrúum þjóðarinnar er enda
takmarkaður í flestum löndum.
Þessi skipan mála hefur vafalaust
átt þátt í því að draga úr áhuga á
stjórnmálum þótt hún sé óhjá-
kvæmileg í velflestum tilfellum.
Almennt þykir mönnum ná-
lægð fólks við valdið í örríkjum á
borð við ísland heldur geðslegt
fyrirbrigði. Útlendingar telja það
gjarnan til marks um hversu opið
stjórnkerfið sé í slíkum löndum
og líta því oft svo á að þessisér-
staða feli í sér heilbrigðisvottorð
fyrir lýðræðið.
Ekki verður því neitað - fá-
menninu fylgja ótvíræðir kostir.
Smæð þjóðarinnar hefur hins
vegar óumdeilanlega einnig
ókosti í för með sér. Hún kallar
fram sérstöðu, sem ekki er að öllu
leyti eftirsóknarverð.
Á íslandi gilda leikreglur kunn-
ingjasamfélagsins. Verðleika-
þjóðfélagið er enn fjarlægur
draumur. í sumum efnum þarf að
leita út fyrir Evrópu til að finna
lönd þar sem iðkaðar eru viðlíka
leikreglur og á íslandi. Auðlindir
eru afhentar útvöldum, valda-
stéttin er óháð hinum efnahags-
lega veruleika og pólitískur klíku-
skapur ræður meiru um upphefð
manna en hæfni og hæfileikar.
Ráðherravald er nánast óhamið
og skattborgarar eru varnarlaus-
ir með öllu gagnvart duttlungum
og gæluverkefnum stjórnmála-
manna. Afar frumstæð flokks-
hyggja getur af sér hags-
munavörslu og mótar framgang
stjórnmála og þjóðfélagsumræðu.
Þótt vitanlega séu til undan-
tekningar verður því vart haldið
fram að íslenskir stjórnmálamenn
séu almennt hrokafullir og sýni af
sér yfirlæti í samskiptum við fólk-
ið í landinu. Hinu verður tæpast
neitað að sumir þeirra, einkum
þeir sem glata öllu jarðsambandi
við að verða ráðherrar, sýna dóm-
greind alþýðunnar oft litla virð-
ingu og leiða skipulega hjá sér al-
menningsálit og siðferðiskröfur.
Og komast á stundum upp með
framgöngu, sem kostað hefði þá
starfið í flestum öðrum löndum.
Spurningin er því þessi: Hvem-
ig má það vera að Island greini
sig frá Norðurlöndum og raunar
flestum ríkjum Vesturlanda í
þessum efnum? Felur nálægð
fólksins við valdið ekki í sér virkt
lýðræði og að ráðamenn sæta að-
haldi? Getur almenningur ekki
krafið valdhafa svara og gagnrýnt
þá á opinberum vettvangi? Eru
fjölmiðlar í slíku örríki ekki í sér-
lega góðum tengslum við lífið í
landinu og hinn eðlilegi farvegur
fyrir óánægju almennings, mis-
noti ráðamenn vald sitt á ein-
hvem veg?
En þessari spurningu má einn-
ig snúa við í leitinni að skýringum
á „hinni íslensku sérstöðu".
Spurnin er þá sú hvort nálægð-
in við valdið verði til þess að al-
menningur allur og fjölmiðlar
veiti ráðamönnum ekki það „að-
hald“, sem ýmsir hafa kallað eftir
í seinni tíð. Leiða leikreglur kunn-
ingjasamfélagsins til þess að þeir
sem ráða komast upp með stjórn-
arhætti, sem aldrei yrðu liðnir á
meðal fjölmennari þjóða? Felur
nálægðin við valdið í sér að
stjórnmálin verða úr hófi fram
persónubundin á kostnað kröf-
unnar um faglega embættis-
færslu og siðleg vinnubrögð? Get-
ur nálægðin af sér fmmstæða
flokkadrætti þar sem persónur
skipta meira máli en gjörðir og sú
siðferðislega afstaða, sem þær af-
hjúpa?
Nýrri hugsun fylgir ný nálgun
og framfarasinnaðs fólks bíður að
knýja fram breytingar á mörgum
sviðum á Islandi. Nálægð fólksins
og valdsins er um margt heillandi
fyrirbæri, án vafa eftirsóknarvert
og þjóðlegt vel. Það ætti að vera
eitt birtingarforma styrks smæð-
arinnar á tímum ásýndar og yfir-
borðs svo ekki sé minnst á ríkja-
samruna og linnulausa „sam-
ræmingu".
Geti nálægðin hins vegar af sér
gagnrýnisleysi, sofandahátt og
undirgefni við valdið hefur ljósi
verið brugðið á „hina íslensku
sérstöðu" og um leið á margt það,
sem farið hefur úrskeiðis í þessu
landi á undanliðnum áratugum.
ELÍNBJÖRG ÓLÖF
GUÐJÓNSDÓTTIR
+ Elínbjörg Ólöf
Guðjónsdóttir
fæddist í Svína-
skógi, Fellsströnd í
Dalasýslu 13. júlí
1924. Hún lést 12.
febrúar siðastliðinn.
Elínbjörg var dóttir
hjónanna Jensínu
Olafsdóttur, f. 26.
ágúst 1889, d. 15.
júlí 1929 og Guðjóns
Jóhannessonar, f.
31. ágúst 1896, d.
28. febrúar 1983.
Eftir andlát móður
sinnar fór hún í fóst-
ur til frænda síns Guðna Jónas-
sonar og konu hans Petrínu
Kristjánsdóttur á Valþúfu í sömu
sveit og var þar fram á unglings-
ár. Systkini hennar voru Ebenes-
er, Reynir Gestur og Nanna, sem
ein lifir þau systkinin.
Elínbjörg gekk í Héraðsskól-
ann að Laugarvatni og var þar í
tvo vetur, þar sem hún kynntist
eftirlifandi eiginmanni sínum,
Hjalta Þórðarsyni
frá Kvíarholti í
Holtum, sem hún
giftist 25 október
1946. Þeim varð sex
barna auðið, sem
eru: Grétar Þórir;
Rúnar Jökull, maki
hans er Elisabet
Jensdóttir; Heimir
Guðni, maki hans
Ingibjörg Gunnars-
dóttir; Arna Krist-
ín, maki _ hennar
Kjartan Ólafsson;
Jónina Sóley, maki
hennar Ólafur H.
Jónsson og Svala Huld, maki
hennar Júlíus Helgi Eyjólfsson.
Einnig ólu þau upp sonardóttur
sína Elínbjörgu Hjaltey Rúnars-
dóttur og er maki hennar Sig-
urður Andrés Ásgeirsson.
Barnabörnin eru sautján og
barnabarnabörnin tvö.
Utför Elínbjargar fer fram frá
Selfosskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Það er skyndilega komið að
kveðjustund, hún mamma mín er
dáin.
Mikið er ég þakklát fyrir allar
þær stundir sem ég hef átt með
þér elsku mamma og sérstaklega
er ég þakklát núna fyrir allar þær
stundir sem ég átti með þér og
pabba þegar ég var að þrífa húsið
fyrir ykkur fyrir síðustu jól. Þið
pabbi hafið alltaf reynst mér og
fjöldskyldu minni sérstaklega vel í
gegnum árin. Það er með miklum
söknuði í huga sem við kveðjum
þig elsku mamma og ég veit að
þegar fram líða stundir munu fal-
legar minningar koma í stað sárs-
aukans, og vona ég að góður Guð
styrki pabba í hans miklu sorg.
Margs er að minnast
Margt er hér að þakka
Guð sé lof fyrir liðna tíð
Margs er að minnast
Margs er að sakna
Guð þerri tregatárin stríð.
(V.Briem)
Fyrir hönd fjölskyldu minnar,
þín dóttir,
Sóley.
Far þú í friði
friður guðs þig blessi
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Elsku mamma mín, þú varst
tekin snögglega frá okkur og mikið
var það sárt að sjá á eftir þér.
Ekki kom mér það til hugar þegar
ég talaði við þig í símann á föstu-
deginum að þú yrðir tekin frá okk-
ur daginn eftir. Þú varst alltaf svo
Ijúf og góð við mig og alltaf til
staðar þegar þurfti á að halda.
Þótt þú værir stundum ströng við
mig met ég það mikils þegar ég
horfi til baka. Það var alltaf svo
gott að koma heim til ykkar pabba.
Og alltaf ef mér leiddist reyndirðu
að hafa ofan af fyrir mér. Þegar
við Hjaltey vorum litlar þótti mér
alltaf gott að koma inn og vita
hvað þú værir að gera, mér fannst
það visst öryggi ef við vorum úti
að leika okkur. Mikið man ég vel
eftir því að þú varst alltaf svo dug-
leg að sauma og prjóna öll föt á
okkur. Hjaltey og ég vorum stund-
um alveg eins og í eitt skiptið vor-
um við svo leiðar á að útskýra
hvernig við værum skyldar því fólk
var alltaf að spyrja okkur hvort við
værum systur að við ákváðum að
segja bara já. Svo þegar ég var
flutt til Reykjavíkur ákvað ég að
hringja í ykkur pabba daglega og
ég vissi að ykkur fannst það gott
að heyra í mér. Svo þegar ég var
nýbyrjuð með Júlíusi og þú varst
búin að sjá hann í fyrsta skipti
man ég að þú skammaðir mig fyrir
að hafa sagt að hann væri ekki
myndarlegur. Þú sagðir að hann
væri mjög myndarlegur og að þú
fyndir það að hann væri góður
strákur og þú hafðir rétt fyrir þér.
Elsku pabbi minn, það er mikill
missir hjá okkur, en ég og Júlíus
munum styðja þig í gegnum sorg-
ina og við hugsum um þig, að þú
verðir ekki einn á Seljaveginum ég
ætla að hringja í þig oft á dag ef
þú vilt.
Svala Huld Hjaltadóttir.
Hinn 12. febrúar síðastliðinn lést
á Sjúkrahúsi Suðurlands tengda-
móðir mín, Elínbjörg Ólöf Guð-
jónsdóttir, og langar mig til að
minnast hennar hér í örfáum orð-
um. Ég kynntist Elínbjörgu, eða
Ellu eins og hún var ávallt kölluð,
um haustið 1981 er ég heimsótti
væntanlega tengdaforeldra mína í
fyrsta sinn. Strax þá fann maður
fyrir þeirri hlýju væntumþykju og
fórnfýsi sem ávallt einkenndi Ellu,
ekki síst fengum við að njóta þess
er við eignuðumst börnin okkar en
þá var hún ávallt reiðubúin að að-
stoða nýbakaða foreldra og dvald-
ist þá jafnan fyrstu dagana á heim-
ili okkar, og eru þessar stundir
okkur hjónum ómetanlegar í minn-
ingunni. Á fallegu heimili þeirra
hjóna, Ellu og Hjalta, sem þau
byggðu sér við Seljaveg 2 hér á
Selfossi voru ég og fjölskylda mín
ávallt aufúsugestir og höfðum við
átt þar margar ánægjustundir,
ekki síst á þeim tíma er við bjugg-
um í Reykjavík og eyddum þá
gjarnan jólum, páskum eða ein-
stökum helgum í góðu yfirlæti á
Seljaveginum. Frá þeim tíma er
margs að minnast en vil ég þó sér-
staklega minnast á giftingardag
okkar, 25. október 1986, sem þau
Ella og Hjalti gerðu okkur svo eft-
irminnilegan, en það var jafnframt
40 ára brúðkaupsafmæli þeirra
hjóna. Það var ákaflega þægilegt
að umgangast Ellu, hún var hlý í
viðmóti og næm á að finna út ef
eitthvað bjátaði á eða eitthvað
skorti, og var jafnan fljót til að
leysa úr. Þessum eiginleikum
hennar kynntist maður ekki síst í
fjölmörgum ferðum sem við fórum
saman með henni og Hjalta um
landið og til dvalar í sumarhúsum
þar sem hún hafði ávallt þarfir og
velferð annarra í fyrirrúmi.
Ég veit að Ellu er sárt saknað af
sinni stóru fjölskyldu, kannski ekki
síst af barnabörnunum sem hún
reyndist svo vel.
Hjalti minn, tengdafaðir og vin-
ur, missir þinn er mikill en minn-
ingin um Éllu og fjölskyldan þín
munu veita þér styrk inn í framtíð-
ina, ég votta þér og börnum þínum
sem og ástvinum mína dýpstu
samúð og Ellu þakka ég samfylgd-
ina og kveð hana með virðingu og
þakklæti.
Ólafur Hafsteinn Jónsson.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri trega tárin stríð.
(V. Briem.)
Það var í október 1997 sem ég
fyrst hitti Elínbjörgu, hafði ég þá
hitt Svölu mína helgina áður þar
sem við kynntumst á Landsþingi
Junior Chamber sem þá var haldið
á Hótel Örk. Man ég eftir því hvað
þau tóku mér vel og hve gott var
að koma til þeirra á Seljaveginn.
Einnig vil ég minnast á sumarið
1998 þegar við, ég, Svala, Hjalti og
Ella, fórum vestur í dali, gistum í
Búðardal og fórum síðan alla leið
inn í Bjarkalund, var þá einnig
stoppað á Valþúfu og farið inn að
Staðarfelli og fann ég hve henni
þótti gott að koma þarna á æsku-
slóðir sínar. Síðan var einnig mjög
gaman að hafa þau hjá okkur um
síðustu verslunarmannahelgi þeg-
ar ég fékk sumarbústaðinn hjá
SÍBS hér í Mosfellsbæ fyrir neðan
Reykjalund. Fannst henni þetta
vera alveg dýrlegur staður þar
sem hann er umkringdur trjá-
gróðri allt um kring og manni
finnst maður ekki vera staddur í
bæ heldur lengst frá allri byggð.
Fórum við síðan í bíltúr á sunnu-
deginum, ég Svala, Hjalti, Ella og
Grétar, sem er elsti sonur þeirra.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
verið þeirrar gæfu aðnjótandi að
hafa átt margar góðar stundir með
þér og fjölskyldunni.
Júlíus Helgi Eyjólfsson.
Elsku amma mín.
Að þú færir svona fljótt frá okk-
ur átti ég alls ekki von á. Þó svo að
þú værir búin að vera frekar slöpp
í nokkur ár er ekkert sem getur
búið mann undir að missa þig. Ég
tók það alltaf sem sjálfsagðan hlut
að þú myndir halda áfram að eld-
ast og deyja mjög gömul en 75 ár
finnst mér ekki hár aldur. Ég og
allir sem eftir eru getum huggað
okkur við að þurfa ekki að horfa á
þig þjást í mörg ár. Minning okkar
um þig er hvernig þú varst alla tíð;
yndisleg, blíð og góð og alltaf til
staðar þegar eitthvað bjátaði á.
Ég hef alltaf verið afar þakklát
fyrir að hafa kynnst ykkur afa
svona vel. Þó svo að mamma og
pabbi skildu þegar ég var barn
held ég að það hafi orðið til þess
að ég hafði fleiri tækifæri til að
umgangast ykkur og tel ég það
mikil forréttindi. Ég var auðvitað
svo mikið hjá ykkur þegar ég var
hjá pabba um helgar, á sumrin og
á jólum. Það var alltaf nóg um að
vera, húsið fullt af fólki og krakkar
vaðandi inn og út allan daginn. Svo
var farið í sunnudagsbíltúr eða í
lengri ferðalög. Það síðasta sem
við fórum saman var sumarið 1992,
þegar við vorum á Akureyri í viku.
Þú, amma mín, hefur alltaf verið
fastur punktur í tilverunni. Það
kom varla fyrir að maður kæmi á
Seljó og þú værir ekki þar. Sterk-
ar hefðir voru á heimilinu, t.d. há-
degismatur kl. 12, kaffi kl. 16 og
kvöldmatur kl. 19. Svo man ég eft-
ir því þegar ég var krakki að alltaf
fékk maður ávexti fyrir svefninn
þegar maður var háttaður og
horfði á sjónvarpið á meðan.
Ávextir þóttu auðvitað lúxusvara á
þeim árum.
Ég hef flutt svo oft á ævinni að
ég er hætt að telja skiptin, bæði
innanlands og svo til Ástralíu og til
baka. En það breyttist ekki á þess-
um árum að þú, afi og Seljavegur 2
voruð alltaf á ykkar stað. Þetta
veitti manni öryggi á flakkinu og
auðvitað hélt ég að það myndi ekki
breytast en ekkert er eilíft.
Það er svo margt sem þú hefur
gert fyrir mig í gegnum tíðina. Ég
gleymi því aldrei þegar þú sendir
mér 20 pönnukökur á sjö ára af-
mælinu mínu, alla leið til Hnífs-
dals, því það var það sem ég hafði
beðið um. Pönnukökurnar þínar
voru auðvitað þær bestu í heimi og
ég borðaði þær allar sjálf, mamma
og Denis fengu ekki eina einustu!
Þú hefur alltaf verið dugleg að
prjóna og á ég tvær ullarpeysur