Morgunblaðið - 18.02.2000, Blaðsíða 48

48 FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 2000
jT
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
m
Neytendur eru
herrar markaðarins
í UMRÆÐU síðast-
liðinna vikna um sam-
anburð á matvöruverði
á íslandi annars vegar
og í Evrópu hins vegar
hafa menn gert ítrekað-
ar tilraunir til að finna
sökudólg í ímynduðum
„glæp“.
Meginástæðan íyrir
lækkun matvöruverðs í
Evrópulöndum er að
þar ríkir verðstríð með
tilkomu bandarísku
Wall Mart-verslunar-
keðjunnar inn á mark-
aðinn, sem hefur tapað
hundruðum milljóna
dollara í viðleitni sinni
til að hasla sér völl á markaðnum. A
íslandi hafa hins vegar orðið nokkrar
verðhækkanir á matvörumarkaði,
þótt rétt sé að benda á að þær eru
ekki nærri eins miklar og ýmis opin-
ber þjónusta og skattar s.s. fasteigna-
skattar og bílastæðagjöld. Staðan á
íslenska matvörusmásölumarkaðn-
Haukur Þór
Hauksson
um er sú að of fáir aðilar
keppa á markaðnum til
að samkeppnin sé nægi-
lega skörp. Fulltrúi
bresku Samkeppnis-
stofnunarinnar, The
Office of Fair Trade,
var gestur á fundi Sam-
taka verslunarinnar á
síðasta ári. Þar lýsti
hann m.a. þeirri skoðun
sinni að til að sam-
keppni á matvörumark-
aði virkaði yrðu að lág-
marki að vera íyrir
hendi fimm eða sex
verslunarkeðjur. Ef
þær væru færri sæju
aðilar sér hag í auknu
samráði, færu í auknum mæli að taka
tillit hver tii annars og jafnvel semja
um yfirráð og markaðshlutföll.
Forstjóri Baugs nefnir réttilega í
grein sinni í Morgunblaðinu nýlega
að nauðsynlegt sé að reikna út heild-
söluvísitölu til jafns við neysluvöru-
vísitölu, til að geta betur rakið þróun
Markaðsmál
Neytendur eru herrar
markaðarins, segir
Haukur Þór Hauksson.
Þeir eru og eiga að vera
harðir húsbóndar.
Peningarnir eru at-
kvæðaseðlar neyt-
andans og það er kosið
á hverjum degi.
markaðsverðs á því sölustigi. Hins
vegar breyta orð hans engu um þær
markaðsaðstæður sem ríkja á Is-
iandi. A íslenska matvörumarkaðin-
um ríkir fákeppni stórra smásala sem
hafa mikla og góða markaðshlutdeild
og eru að nýta sér þá stöðu sem þeir
hafa náð.
Það er eðli markaðarins og góðra
kaupsýslumanna að fá sem best verð
fyrir afurðir sínar. Það er enginn eðl-
ismunur á íslenskum fiskútflytjanda,
sem selur fisk á erlendum markaði og
reynh- að fá sem hæst verð fyrir
framleiðslu þjóðarinnar, og íslensk-
um matvörukaupmanni, sem selur ís-
lenskum neytendum nauðsynjavörur.
Eini munurinn er að útflytjandan-
um er hrósað fyrir að fá gott verð, en
matvörukaupmaðurinn fær skammir.
Viðbrögð hans eru að fela sig bakvið
búðarborðið og ef hann er dreginn
fram fyrir reynir hann að benda á alla
hugsanlega aðila aðra en sjálfan sig
sem sökudólg í glæp, sem er í raun
enginn glæpur. Menn verða að gera
sér grein fyrir því að við lifum í sam-
keppnisþjóðfélagi, en ekki miðstýrðu
eftirlitsþjóðfélagi, og það er hlutverk
neytenda að velja og hafna og veita
hinum mismunandi aðilum á markað-
inum aðhald.
Fijáls samkeppni er öruggasta
trygging neytenda fyrir góðu vöru-
vali og hagstæðu verði á markaði.
Markaðurinn og samkeppnin sem
knýr hann áfram er hins vegar ekki
fullkominn og verður það aldrei og er
það endalaust verkefni neytenda og
ýmissa aðila á markaðinum að veita
aðhald - að velja og hafna. Hins vegar
geta myndast þær aðstæður á mark-
aðnum að neytandinn hefur takmark-
að val og eðlileg samkeppni viðhelst
ekki. Þar kemur að hlutverki sam-
keppnisyfirvalda sem ætlað er að
sporna gegn slíkri þróun. í flestum
vestrænum ríkjum er lögð síaukin
áhersla á vandaða samkeppnislöggjöf
sem er fylgt fast eftir. Hvergi er sú
löggjöf viðameiri og viðurlög harðari
en í Bandaríkjunum, þar sem sam-
keppni er jafnframt hörðust í verslun
og framleiðni verslunar með því
mesta sem þekkist.
A nokkrum sviðum samfélagsins er
ástæða tU að óttast viðgang virkrar
samkeppni á íslandi. Þar er fyrst að
telja sjóflutninga, þar sem einn aðili
hefur drottnunarstöðu á markaðnum
og matvörusmásölu, þar sem þrjár
stórar verslunarkeðjur ráða yfir um
80% af markaðnum. Þá ber að nefna
greiðslukortamiðlun, þar sem ástand
samkeppnismála er sýnu verst. Ein-
ungis tveir aðUar annast greiðslu-
kortamiðlun hér á landi og stefna þeir
að „peningalausu" landi innan fárra
ára. Það sem gerir ástandið verra á
þeim markaði en öðrum er að megin-
kostnaði við greiðslukortakerfið er
ýtt yfir á aðila, sem eiga ekki nema
takmarkaða aðild að viðskiptunum,
þ.e. kaupmenn og aðra greiðslu-
móttakendur sem eru ekki í neinni
samningsstöðu gagnvart greiðslu-
kortaiyrirtækjunum. Með núverandi
samkeppnislögum hafa íslensk sam-
keppnisyfivöld ekki neina burði tU að
taka á ofangreindum aðstæðum og
ryðja heilbrigðri samkeppni braut.
Neytendur eru herrar markaðar-
ins. Þeir eru og eiga að vera harðir
húsbóndar. Peningamir eru at-
kvæðaseðlar neytandans og það er
kosið á hverjum degi. Forsendan fyr-
ir áframhaldandi hagvexti og velmeg-
un hér á landi er að samkeppnin virki
og það eru neytendur sem ráða því
hvort hún gerir það.
Það er hins vegar hlutverk stjórn-
málamanna að innleiða samkeppnis-
löggjöf sem hefur burði til að grípa
inn í markaðinn þar sem hann fer út
af sporinu.
Höfundur erformaður Samtaka
verslunarinnar, FIS.
15 milljarðar
FJÁRMÁLASTJÓRN og fjár-
hagsstaða borgarsjóðs og fyrirtækja
og stofnana Reykjavíkurborgar er
sífellt til umræðu. Ym-
ist er rætt um stöðu
borgarsjóðs eða sam-
eiginlega stöðu borgar-
sjóðs og fyrirtækja
borgarinnar. Borgar-
fulltrúar R-listans með
borgarstjóra í farar-
broddi hreykja sér af
góðri fjármálastjóm og
góðri stöðu borgar-
sjóðs. Gott ef svo væri.
Því miður er stað-
reyndin önnur. Til að
ná tímabundinni góðri
stöðu borgarsjóðs hef-
ur R-listinn flutt fjár-
magn frá fyrirtækjum
borgarinnar í borgar-
hver em að öðm leyti afrek R-listans
í fjármálastjórn?
Nýtt holræsagjald frá og með ár-
inu 1995 sem hefur
fært borgarsjóði 3,4
milljarða króna, hækk-
un á arðgreiðslum veit-
ustofnana í borgarsjóð
frá og með árinu 1995
sem færir borgarsjóði
3,2 milljarða króna,
hækkun á útsvari frá
og með 1999 sem færir
borgarsjóði 2,1 milljarð
króna og sala borgar-
sjóðs á leiguíbúðum til
Félagsbústaða hf. sem
er 100% í eign borgar-
sjóðs sem færði borg-
arsjóði 2,4 milljarða
króna en skuldsetti Fé-
lagsbústaði um sömu
Skattheimta
R-listinn hefur, segir
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson, flutt
fjármagn frá fyrir-
tækjum borgarinnar
í borgarsjóð.
Vilhjálmur Þ.
Vilhjálmsson
sjóð. Þessi vinnubrögð ,era ígildi upphæð. Síðasta afrek R-listans í
góðra sjónhverfinga en eiga ekkert fjármálastjórninni var færsla á 4
skylt við trausta fjármálastjóm. En milljörðum króna frá Orkuveitu
Reykjavíkur í borgarsjóð, sem sam-
tímis jók skuldir Orkuveitunnar um
sömu upphæð.
Með ofangreindum hætti hefur
borgarsjóður fengið nýjar viðbótar-
tekjur á 6 árum sem nema 15 mil-
ljörðum króna. Þrátt fyrir það hafa
skuldir borgarsjóðs aukist töluvert á
þessum árum. Þetta kalla borgar-
fulltrúar R-listans trausta og örugga
fjármálastjórn. Dæmi nú hver fyrir
sig.
Höfundur er borgarfulltrúi.
Nýjctr vörur fro
La Strada og aria.
La Strada® er nýtt hjá okkur og
framleiðir léttan fatnað á frábæru
verði, m.a. stretch-gallabuxur
í mörgum litum á aðeins
kr. á.900, blússur,
pils og buxur frá kr. 4.900.
clNcL blá og græn gallalína,
m.a. jakkar, buxur, pils og síð vesti
Opið laugardag kl. 10-16.
otfíanon
Reykjavíkurvegi 64 • Hafnarfírði ■ Sími 565 1147