Morgunblaðið - 18.02.2000, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
-
FRÉTTIR
Fátækt á fslandi rædd í utandagskrárumræðu á Alþingi að frumkvæði Samfylkingar
Deilt um hvort góð-
ærið hafi náð til allra
Morgunblaðið/Ásdís
Guðrún Ögmundsdóttir, þingmaður Samfylkingarinnar, átti frumkvæði
að því að ræða um fátækt á Islandi á Alþingi í gær. Hér ræðir hún við
Friðrik Ólafsson, skrifstofustjóra Alþingis.
DAVÍÐ Oddsson forsætisráðherra
lagði áherslu á það við utandag-
skrárumræðu um fátækt á Islandi,
sem fram fór á Alþingi í gær, að
kaupmáttur bóta til bótaþega hefði á
síðasta kjörtímabili hækkað um
22,5%, eða jafn mikið og kaupmáttur
launa í landinu. Sagði hann að kaup-
máttur þessara bóta hefði hins veg-
ar lækkað þegar Samfylkingar-
flokkamir voru síðast saman við
stjórn. Benti hann einnig á að van-
skil í húsnæðiskerfmu og víðar
hefðu farið minnkandi. Pessum stað-
reyndum yrði að beita sem mæli-
kvarða á hvernig stjórnvöld hefðu
staðið að málum.
Guðrún Ögmundsdóttir, þingmað-
ur Samfylkingar, var málshefjandi
umræðunnar en hún gerði að um-
talsefni nýja skýrslu Rauða krossins
sem nýlega var kynnt í fjölmiðlum.
Guðrún sagði greinilegt af skýrsl-
unni að góðærið í landinu hefði ekki
náð til öryrkja, hluta af ellilífeyris-
þegum, ungra ómenntaðra ein-
stæðra mæðra og ungmenna sem
byggju við fjárhagslega og félags-
lega erfiðleika, bæði á landsbyggð-
inni og höfuðborgarsvæðinu, né
heldur tekjulítilla barnafjölskyldna.
Guðrún sagði m.a. að það hefði
sýnt sig að bætt atvinnuástand hefði
ekki auðveldað öryrkjum að fá
vinnu, auk þess sem stór hópur
þeirra gæti ekki unnið og þyrfti því
að lifa af þeim smánarbótum sem
þeim væri úthlutað. Ekki væri
ástandið skárra hjá þeim sem væru í
hjónabandi eða sambúð og með böm
á framfæri.
„Við vitum hér öll að til þess að
bæta þarna úr væri einföld aðgerð
að afnema tekjutengingu við tekjur
maka. Slíkt myndi hjálpa stómm
hópi. Jafnframt er nauðsynlegt að
tryggja þessum hópi sömu kjara-
bætur og almennt gerist á vinnu-
markaði," sagði Guðrún.
Hún sagði að í skýrslu Rauða
krossins kæmi einnig fram að 4%
aldraðra byggju við sérstaklega bág
kjör. „Þetta er sá hópur sem einung-
is er með ellilífeyri, hefur engan eða
lítinn lífeyrissjóð og þetta er sá hóp-
ur aldraðra sem ekki á eignir. Stétt-
skipting virðist því vera staðreynd
meðal aldraðra og er biýnt að skoða
ALÞINGI
sérstaklega málefni þessa hóps. Svo
virðist sem þessi hópur hafi gleymst
í kjarabaráttu aldraðra því þetta er
hópur sem ekki lætur í sér heyra.“
Staða ungra ómenntaðra ein-
stæðra mæðra væri einnig afar bág-
borin, sem og staða barnafjöl-
skyldna með lágar tekjur. „Ekki er
óeðlilegt," sagði Guðrún, „að spyrja
í þessu samhengi hvenær tillagna er
að vænta um afnám á tekjutengingu
barnabóta og hvort samstaða sé um
það í ríkisstjórninni að koma á
bamakortum.“
Skýrslan skoðanakönnun en
ekki vísindaleg rannsókn
Davíð Oddsson forsætisráðherra
var til andsvara í utandagskrárum-
ræðunni í gær og sagði hann að
skýrsla Rauða krossins væri byggð
á skoðanakönnun en ekki vísinda-
legri rannsókn, skoðanakönnun sem
út af fyrir sig bætti ekki neinu nýju
við, þar kæmi ekkert nýtt fram sem
ekki hefði komið fram áður.
Davíð sagði að í ljósi þess að máls-
hefjandi hefði spurt sérstaklega út í
kjör bótaþega væri hins vegar rétt
að rifja upp hver þróunin hefði verið
í velferðarmálum og almannatrygg-
ingum hér á landi á undanförnum
árum.
Sagði hann að fyrir það fyrsta
hefði kaupmáttur grunnlífeyris al-
mannatrygginga hækkað um 20% á
síðasta kjörtímabili en þegar flokkar
Samfylkingar hefðu verið síðast við
stjóm hefði hann lækkað um 16%.
„Kaupmáttur tekjutryggingar
hækkaði um 21%,“ sagði Davíð enn-
fremur, „en lækkaði um 6% síðast
þegar Samfylkingarflokkarnir vora
saman við stjórn." Sagði hann að
kaupmáttur heimilisuppbótar hefði
auk þess hækkað um 60% á síðasta
kjörtímabili þótt að vísu yrði að taka
tillit til þess að sími og útvarp hefðu
verið tekin inn í þann bótaflokk.
Pessi bótaflokkm- hefði hins vegar
lækkað um 11% síðast þegar Sam-
fylkingarflokkarnir voru saman í
ríkisstjórn.
Loks sagði Davíð að kaupmáttur
sérstakrar heimilisuppbótar hefði
hækkað um 13% á síðasta kjörtíma-
bili en lækkað um 9% 1987-1991.
,Aflir þessir fjórir bótaflokkar
samanlagðir, sem mynda þá svokall-
aðar lágmarksbætur, hækkuðu um
22,5% á síðasta kjörtímabili í kaup-
mætti talið, eða sama og launavísi-
talan,“ sagði Davíð.
Vandfundið stéttlausara
þjóðfélag en það íslenska
Forsætisráðherra sagði það enn-
fremur hafa gerst að vanskil í
bankakerfinu og húsnæðiskerfinu
hefðu minnkað, sem gæfi góða vís-
bendingu um það að staða hinna
tekjulægstu hefði batnað á þessu
tímabili. Kaupmáttur lífeyris al-
mennra lífeyrissjóða hefði haldist í
hendur við verðlagsþróun á síðasta
kjörtímabili og kaupmáttur atvinnu-
leysisbóta hefði hækkað um 11,4% á
sama tíma. Sem betur fer, og það
skipti meira máli, væri atvinnuleysi
hins vegar afar lítið.
„Þetta era þættir sem menn verða
að horfa á og sjá þegar þeir spyrja
um stefnu ríkisstjórnarinnar," sagði
Davíð, „vegna þess að stefnan er
ekki bara það sem kemur út úr
munni manna á hverjum tíma, held-
ur verkin, það era verkin sem tala,
verkin era vísbendingin og leiðsögn-
in um það hvert menn halda. Ekki
þegar þeir berja sér á brjóst og
þykjast vera bestu vinir smælingj-
anna.“
Hitt sagði forsætisráðherra
reyndar alveg rétt að hagur ýmissa
annarra í þjóðfélaginu hefði vænk-
ast mun hraðar en þeirra sem
minnst hefðu. Það væri hins vegar
einmitt einkenni uppsveiflu í frjálsu
hagkerfi og þegar og ef bakslag
kæmi yrði það nýeignafólkið sem
líklega myndi missa hvað mest.
„Það er hins vegar grandvallar-
atriði, sem menn eiga að hafa í huga,
að þótt sumir beri mun meira úr být-
um um þessar mundir en almennt
gerist þýðir það ekki, eins og oft er
gefið í skyn, að það veiki aðra. Kaup-
máttaraukning hinna lægri tekna
verður ekkert lakari fyrir vikið, eins
og sumir virðast halda,“ sagði
Davíð. Þvert á móti mætti segja að
framtíðartækifæram hinna lægst
launuðu fjölgaði við það að verðmæti
væra sköpuð á öðram sviðum í þjóð-
félaginu. Lauk Davíð ræðu sinni á
því að segja að vandfundið væri
stéttlausara samfélag en einmitt hið
íslenska.
Brauðmolahagfræði Reagans
og Thatchers ekki sæmandi
Fjölmargir þingmenn tóku þátt í
umræðunum í gær og sögðu full-
trúar stjórnarandstöðunnar m.a. að
forsætisráðherra lokaði augunum
fyrir því að ákveðnir hópar hefðu
ekki notið góðærisins. M.a. sagði
Margrét Sverrisdóttir, varaþing-
maður Frjálslynda flokksins, að bil-
ið milli ríkra og fátækra væri
augsýnilega að stækka. Nú væri svo
komið að þjóðinni ofbyði þetta svo
mjög að hún lýsti sig jafnvel tilbúna
til að axla meiri skattbyrðar.
Hjálmar Jónsson, Sjálfstæðis-
flokki, lagði hins vegar áherslu á að
ekki mætti gera eymd fólks að póli-
tísku bitbeini. Stakk hann upp á því
að skipuð yrði samstarfsnefnd
stjórnmálaflokka og samtaka eins
og Rauða krossins sem síðan myndi
skila aðgerðaáætlun um hvernig
lækna mætti vandann. „Með öllum
tiltækum ráðum þarf að sprengja
fólki leið út úr þeim vítahring erfiðra
aðstæðna, hvemig svo sem þær era
tilkomnar. Það er hlutverk okkar og
það er skylda okkar,“ sagði hann.
Ögmundur Jónasson, þingmaður
Vinstri grænna, taldi hins vegar
ekki nóg að skipa slíka nefnd, ganga
ætti til formlegra samninga við þá
hópa sem minna mættu sín til að
ráða bót á meinsemdinni. Sagði Ög-
mundur að í málflutningi forsætis-
ráðherra væri komin holdi klædd
brauðmolahagfræði þeirra Reagans
og Thatchers þar sem gert væri ráð
fyrir að hinir fátæku nytu molanna
sem féllu af borðum hinna ríku.
„Þetta er málflutningur sem er ekki
sæmandi á íslandi," sagði Ögmun-
dur.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
herra viðurkenndi að nýjar kannan-
ir sýndu að víða væri þröngt í búi en
sagði ýmislegt gert á vegum félags-
málaráðuneytisins til að aðstoða
fólk. Pétur H. Blöndal, Sjálfstæðis-
flokki, lýsti hins vegar þeirri skoðun
sinni að skýrsla Rauða krossins væri
illa unnin, aðferðafræðin á bak við
hana væri röng. Hún væri hluti af
velferðarútgerð sem beinlínis væri
hættuleg velferðarkerfínu.

Margir tdku til máls á Alþingi í umræðum um vegaáætlun fyrir árin 2000-2004
Jarðgangaáætlun og
tvöföldun Reykjanes-
brautar efst í huga manna
JARÐGANGAÁÆTLUN Vega-
gerðarinnar, sem kynnt var í gær,
setti svip sinn á fyrri umræðu um til-
lögu til þingsályktunar um vega-
áætlun fyrir árin 2000-2004, sem
fram fór á Alþingi í gær. Tvöföldun
Reykjanesbrautar var þó einnig of-
arlega í huga sumra þingmanna,
einkum þeirra af suðvesturhorninu.
Sturla Böðvarsson samgönguráð-
herra mælti í upphafi fyrir tillögunni
en hún er til fimm ára og að mestu
með hefðbundnu sniði, þ.e. í henni er
að finna áætlun um fjáröflun, svo og
skiptingu útgjalda á helstu liði. Þá er
í tillögunni að finna skrá um þjóð-
vegi og flokkun þeirra.
Fram kom m.a. í máli Sturlu að á
árinu 2000 yrði frestað nýfram-
kvæmdum fyrir 585 milljónir króna
vegna þenslu í efnahagslífinu en þær
kæmu hins vegar inn árið eftir. Auk
þess væri reiknað með því að á þessu
ári yrðu 126 milljónir króna af mörk-
uðum tekjum til vegagerðar geymd-
ar í ríkissjóði til síðari nota.
Fjölmargir þingmenn kvöddu sér
hljóðs við umræðu um vegaáætlun-
ina og mátti heyra á þeim að flestir
teldu hana bæði vel unnið og mikil-
vægt plagg. Var það útbreidd skoð-
un að fátt væri eins mikið innlegg í
byggðamál og umbætur í samgöng-
um. Sumir töldu þó að ýmis brýn
verkefni væra óunnin í vegamálum á
íslandi og að fjárveitingar til mála-
flokksins hefðu ekki verið í samræmi
við þarfir.
Heiðursmannasamkomulag
um að Austurland væri næst?
Þingmenn töldu það vel til fundið
hjá ráðherra að leggja til að göng
milli Siglufjarðar og Ólafsfjarðar
annars vegar og Reyðarfjarðar og
Fáskrúðsfjarðar hins vegar verði
boðin út sameiginlega í fyrstu.
Jón Kristjánsson, þingmaður
Framsóknarflokks á Austurlandi,
taldi hins vegar hlut Austurlands í
fyrirhugaðri jarðgangagerð á land-
inu nokkuð hafa rýmað frá þeim
áætlunum sem verið hefðu uppi
1991. Sagði Jón að þingmenn kjör-
dæmisins væra sammála um að
halda áfram á lofti sjónarmiðum sín-
um þótt hann tæki fram að hann
hefði enga löngun til að bítast við
aðra landshluta um jarðgöng.
Einar Már Sigurðarson, þingmað-
ur Samfylkingar í sama kjördæmi,
tók undir orð Jóns en benti á að fyrir
margt löngu hefði verið rætt um að
ráðast þyrfti í jarðgangagerð á
Austurlandi. Enn hefðu fram-
kvæmdir hins vegar ekki hafist.
Sagði hann að margir þingmenn
hefðu litið svo á að heiðursmanna-
samkomulag væri í gildi um að næst
skyldi byggja jarðgöng á Austur-
landi.
Tvöföldun Reykjanesbrautar
ekki einkamál Reyknesinga
Halldór Blöndal, þingmaður Sjálf-
stæðisflokks og fyrrverandi sam-
gönguráðherra, vildi hins vegar ekki
fallast á að hlutur Austurlands hefði
verið rýr. Sagði hann að víða um
land vildi fólk fá jarðgöng, og oft á
ólíkum forsendum. Hann benti m.a.
á að með jarðgöngum milli Siglu-
fjarðar og Eyjafjarðar yrði lagður
grannur að fimm þúsund manna
kaupstað á Eyjafjarðarsvæðinu. Tók
Kristján L. Möller, þingmaður Sam-
fylkingar, undir þetta og sagpi að
leiðin milli Siglufjarðar og Ólafs-
fjarðar myndi styttast úr 250 km í 15
km með jarðgöngum, sem m.a.
myndi styrkja mjög atvinnulíf á
þessum stöðum.
Jarðgöng milli meginlands og
Vestmannaeyja komu einnig til tals
og sagði Árni Johnsen, þingmaður
Sjálfstæðisflokks á Suðurlandi, það
á miklum misskilningi byggt ef
menn héldu að hugmyndir um veg-
tengingu milli lands og Vestmanna-
eyja væra nú úr sögunni, í kjölfar
ályktana í jarðgangaskýrslu Vega-
gerðarinnar. Slíkt verkefni væri vel
framkvæmanlegt og sagði Árni að
samgönguráðherra hefði staðfest að
farið yrði í nauðsynlegar rannsóknir.
Tvöföldun Reykjanesbrautar
reyndist hins vegar efst í huga
margra þingmanna af suðvestur-
horninu. Kvaðst Kristján Pálsson,
Sjálfstæðisflokki, líta svo á að tvö-
földun brautarinnar væri jafn stórt
mál og gerð Hvalfjarðarganganna
hefði verið á sínum tíma. Sigríður
Jóhannesdóttir, Samfylkingu, lýsti
sig sammála þessu eins og reyndar
fleiri en í máli Sigríðar kom m.a.
fram að þingmenn Reykjaneskjör-
dæmis væra samtaka í að gera allt
til að tryggja tvöföldun brautarinn-
ai'. W
Ásta Möller og Guðmundur Hall-
varðsson, þingmenn Sjálfstæðis-
flokks í Reykjavík, og Ásta Ragn-
heiður Jóhannesdóttir, Samfylk-
ingu, bentu hins vegar á að stækkun
Reykjanesbrautar væri ekkert
einkamál Reyknesinga, hún væri
ekki síður mikilvæg Reykvíkingum
og reyndar landsmönnum öllum
enda væri hún þjóðbraut þeirra til
útlanda. Sögðu þær nöfnur jafn- j|
framt að ýmsar mikilvægar sam- W
göngubætur þyrfti nauðsynlega að
vinna í höfuðborginni sjálfri.
Sturla Böðvarsson samgönguráð-
herra sagði hins vegar að sveitar-
stjórnamenn á höfuðborgarsvæðinu
hefðu ekki unnið heimavinnuna sína
sem skyldi, ekki lægju fyrir tillögur
frá þeirra hendi um forgangsröðun
og það ylli samgönguráðherra
nokkrum vandkvæðum hvað varða
ákvarðanir um samgöngubætur á ■
þessu svæði.