Morgunblaðið - 14.03.2000, Síða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ljósmynd/Halldór Bjöm
Hluti af veggverki Katrínar Sigurðardóttur á gangi Kjarvalsstaða.
Geg’num múrinn
Ljósmynd/Halldór Björn
Verkið Cosmos eftir Jón Gunnar Árnason í Listasafni íslands.
MYNDLIST
Kjarvalsstaðir
VEGGVERK - KATRÍN
SIGURÐARDÓTTIR
Til 16. raars. Opið daglega
frákl. 10-18.
VEG(G)IR halda áfram göngu
sinni sem þemasýning á gangi Kjar-
valsstaða. Þetta er snjöll leið til að
gefa almenningi kost á að sjá verk
verða til, og verða til í merkingunni
að hverfa, eða deyja. Þannig er
hverri sýningu lokið þegar viðkom-
andi listamaður er tilbúinn með
vegginn sinn, í stað hins venjulega,
að sýningin byrji þegar verkið eða
verkin eru komin á sinn stað.
Katrín Sigurðardóttir vinnur nú
á fullu við að klára sína útgáfu af
veggnum sem tengir álmur Kjar-
valsstaða. Með því að taka bókstaf-
lega orðaleikinn Veg(g)ir - sem
bæði má túlka sem veggi og vegi -
brýtur Katrín sér braut gegnum
vegginn yfir í landslagið sem finna
má bakvið hann. Þetta gerir hún
með módelsmíði þar sem hún býr til
allnákvæma götumynd af hverfinu
norðan Kjarvalsstaða og leggur of-
an á þrjár ferningslaga plötur sem
hún sker út úr veggnum og tengir
við hann með hjörum svo úr verða
fellidyr.
Hurðirnar mynda því borðplötur
út úr veggnum, en í sárið er settur
spegill sem endurkastar módels-
míðinni. Smíði Katrínar ofan á
hurðinni er öndverð við raunveru-
leikann, en spegilmyndin í sárinu á
veggnum réttir hana af. Áhorf-
andinn verður að horfa í spegilinn
til að sjá götumyndina rétta.
Með því verður spegilmyndin
sem gat gegnum vegginn út til
þeirrar áttar sem ekki er sýnileg
Oheft
tölvu-
tjáning
MYIVDLIST
Listhusið, Laugardal
MÁLVERK & TÖLVU-
GRAFIK - SISSÚ (SIG-
ÞRÚÐUR PÁLSDÓTTIR)
TIL 16. mars. Opið á
verslunartíma.
SISSÚ hefur lengi fengist við
myndlist, eða frá ofanverðum áttunda
áratugnum. Öðru hvoru dúkkar nafn
hennar upp í tengslum við samsýn-
ingar, en síðast hélt hún einkasýning-
ar í Vestmannaeyjum, vorið 1999, og í
Ráðhúsi Reykjavíkur, í hittiiyrra. Nú
hefur hún lagt undir sig Veislugallerí-
ið og kaffistofuna í Listhúsinu, Laug-
fyrir veggnum. Óneitanlega minnir
slík hugmyndleg lausn á skugg-
sjána í Orfeivi Jean Cocteau, sem
leikendur sluppu gegnum eins og
yfirborð vatns þegar þeir hurfu á
vit Heljar.
Við vestanverðan ganginn er
módelsmíðin í stærðarhlutföllum
sem gefa allskýra mynd af Flóka-
götu, Háteigsvegi, Stórholti, Meðal-
holti, Einholti og Þverholti. Á miðj-
um veggnum eru stærðarhlutföllin
með þeim hætti að bakhýsi Kjar-
valsstaða - bókasafnið - tekur allt
sviðið, en austanmegin eru minnstu
hlutföllin, sem sýna allt hverfið
norðan Flókagötu út að hafi.
Þetta er ekki fyrsta módelsmíð
Katrínar og vonandi ekki hennar
síðasta. Hún hefur um nokkurra
ára skeið unnið smáveraldir sem
lýsa undursamlegum heimum í
hnotskurn. Smáveraldir hennar eru
oftast tengdar raunverulegu um-
hverfi, svo sem sjá má í frábæru
farandverki hennar The Green
Grass of Home, frá 1997. Þar felldi
hún módel af einum sextán lysti-
görðum, á íslandi og í Bandaríkjun-
um, í eina ferðatösku úr krossviði.
Hægt er að fella út hin ýmsu hólf
töskunnar og þá liggja garðarnir
ljósir fyrir í allri sinni dýrð.
í Fyrirmynd/Model, frá 1998,
byggði Katrín hins vegar á ímynd-
uðum þjóðvegum, þó með tilvísun
til taugakerfis mannsheilans.
Hugmyndin er náskyld skriðuls-
kenningu franska heimspekingsins
Jacques Deleuze - rhizome - um
jafngild tengsl ólíkra þráða í flatri
kerfisbyggingu. Þannig leita verk
hennar - hugmyndalega og tækni-
lega - langt út fyrir mörk hins sýni-
lega heims, á vit sértækra miða þótt
þau séu ávallt byggð á fullkomlega
áþreifanlegum forsendum.
ardal, með málverk í stærri salnum,
en tölvugrafísk verk í kaffistofunni.
Það er mikill undirliggjandi frum-
kraftur í verkum Sissú, en hún er
skilgetið afkvæmi Pollock í málai’a-
listinni. Það sem er heillandi í mál-
verkunum er hvernig hún heldur allri
aksjóninni - skyndimálverkinu - al-
gjörlega á yfirborðinu svo að úr verk-
unum verður hlutur sem fremur vísar
TU al-
heimsins
MYIVDLIST
Listasafn íslands
HÖGGMYND-JÓN
GUNNARÁRNASON
Til 9. apríl. Opið þriðjudaga til
sunnudaga frá kl. 11-17.
FÆSTIR gerðu sér grein fyrir
stöðu Jóns Gunnars Árnasonar og
umfangi listar hans þegar hann lést á
vormánuðum 1989, þá enn á besta
aldri. Jón Gunnar var sérkennilega
samsettur, hranalegur og fráhrind-
andi, eða rausnarlegur og nærgæt-
inn, og endurspegluðust þessar þver-
stæður í list hans. Hann var
tilfinningaríkur og afgerandi, og bjó
yfir eldmóði sem nýttist honum til að
hafa varanleg áhrif á nemendur sína.
Þeir smituðust auðveldlega af hug-
sjónaglóð hans og afdráttarleysi, og
fyrir þeim opnuðust nýir heimar með
nýjum víddum og nýjum möguleik-
um. Enginn gat verið hlutlaus gagn-
vart þessum sérkennilega manni.
Tveir heimar sköruðust í list hans;
heimur tækni, vélvæðingar og harð-
soðinnar járnmenningar; og heimur
náttúruafla, goðmagna og sólríkrar
bronsmenningar. Að vísu má segja
að slíks tvískinnungs gæti í verkum
margra myndhöggvara sem risu
hvað hæst á tímum módernismans.
Má þar nefna Constantin Brancusi,
Henry Moore, David Smith og Ás-
mund okkar Sveinsson, en í verkum
allra þessara listamanna fór saman
sérkennilegt næmi fyrir tæknilegum
framfórum, nýjum efniviði og verk-
fræðilegum úrlausnum annars vegar,
og svo áhugi á kosmískum tilvísun-
um, forsögulegum átrúnaði og eðlis-
fræðilegri kraftafræði.
í átt til lágmyndar en málverks með
fjarvíddar-legu rými. Þá er í sumum
verkum hennar ál, plexi, blikk og
bárujárn, sem tengir verk hennar við
svo margt sem snerist á árunum áður
um SÚM og eftirstöðvar þeirrar
hreyfingar.
Ef til vill kemst Sissú næst Ólafi
Lárussyni að eðli og inntaki.
Hins vegar voru það tölvugrafískar
Reyndar héldu þessi sömu gildi
áfram að elta myndhöggvara eftir
mektardaga módernismans. Robert
Smithson, Richard Serra, Eva
Hesse, Walter de Maria og Alice
Aycock voru jafnupptekin af verk-
fræðilegum möguleikum nútímans
og þau voru hugfangin af stórhug
forsögulegra listamanna. Þessum til-
finningum deildu þeir Jóhann Eyfells
og Jón Gunnar með þeim, um leið og
þeir hrifust jafnframt af ómældri
orku náttúruaflanna sem hvarvetna
blasti við þeim á Islandi, í iðrum þess,
veðráttunni og hafinu kringum það.
Það er eins og allar þessar marg-
víslegu tilvísanir sameinist í verkinu
Cosmos, frá 1982. Tuttugu og fjórir
speglar, raðað í fjórar raðir, liggja ei-
lítið upphækkaðh- frá gólffletinum.
Yfir hverjum spegli hangir grjót-
hnullungur í gh’ni, næsta ósýnilegum
þræði, og virðist þar af leiðandi svífa í
lausu lofti. Verkið snýst í senn um
sólarspegla - Jón Gunnar sá sólar-
speglana sem hitagjafa, mögulega til
að endurvarpa geislum hennar til
baka og auka með því enn á hitann -
og þyngdarleysi, krafta sem lista-
manninum voru svo hugleiknir að
þeir áttu hug hans allan frá 1974 til
1987.
Cosmos var fyrst sett upp í
íslandsskálanum í Feneyjum og býr
verkið yfir sterkum launhelgiblæ líkt
smámyndir hennai’ í kaffistofunni
sem báru í sér ftjómagn framtíðar-
innar. Sissú hefur einstaklega næmt
vald á þessari nýju tegund listar og
fer með hana eins og kunnáttusamur
heimspekingur. Sumt minnir á heila-
börkinn, en stundum eru teikning-
amar líkastar hnettinum okkar; reik-
istjörnunni jörðinni. Ef til vill er
jörðin og heilinn það dýrmætasta
sem alheimurinn hefur fætt af sér.
Það verður spennandi að fylgjast
með framhaldinu á tilraunastarfsemi
Sissú við tölvuskjáinn. Hingað til hef-
ur h'tið farið fyrir tölvulistamönnum
hér á landi, þótt úti í hinum stóra
heimi séu málarar í hrönnum að færa
sér þessa fersku tækni í nyt. Hver
man ekki eftir Austurríkismanninum
ágæta, Peter Kogler, og alltumlykj-
andi umhvei’fismálverkum hans. Þau
eru öll unnin á tölvu.
Sissú á hvað þessa stefnu varðar
íramtíðina bjarta fyiár sér. Hún býr
yfír því næmi sem þarf til að stýra
hugbúnaðinum án þess að láta hann
ná tökum á sér. Ef marka má það sem
hangir á skilrúminu ofan við borðin í
kaffistofu Listhússins er spennandi
hluta að vænta úr prentara og pensh
þessarar margslungnu listakonu.
Halldór Björn Runólfsson
og væri það gjömingur um leið og
skipan. Spennan sem „svífandi“
steinamir skapa - ekki þarf að spyrja
að leikslokum ef gimið slitnar og
hnullungur fellur ofan á spegilinn -
er dæmigerð fyrir það hárfína jafn-
vægi sem ríkti í flestum verkum Jóns
Gunnars milli brothættrar fullkomn-
unar ogyfirvofandi hrans og eyðileg-
gingar. I list hans var hvergi að finna
jafnvægi laust við spennu.
Nú þegar við skiljum æ betur
kraftana sem stuðla að mótun og við-
gangi alheimsins - svartholin, súp-
emóvurnar og hvirfillaga stjörnu-
þokurnar - hljótum við að skoða
þetta hárfína, en viðkvæma jafnvægi
sem táknmynd þeirra lögmála sem
stjórna tilveranni. Svo virðist sem
Jón Gunnar hafi skynjað ofurvel hve
brothætt það fjöregg er sem stjómar
gangverki náttúrunnar í stóra og
smáu. Ef til vill náði hann betur að
lýsa þessu dýrmæta fjöreggi í Cosm-
os en nokkra öðra verki, því skipanin
talar til okkar með sinni spenntu
þögn líkt og um völvuspá væri að
ræða.
Með sýningunni fylgir htill ein-
blöðungur með sérlega upplýsandi
texta og lífshlaupi hstamannsins frá
því hann fæddist 1931, og þar til hann
lést tæpum 58 áram síðar.
Island með í
fyrsta sinn
Á MORGUN munu ellefu ballett-
nemendur keppa um réttinn til þátt-
töku í Norræna ballettmótinu sem
haldið verður í Mora í Sviþjóð 1.-3.
júní. Þrír keppendur verða valdir
úr til þátttöku fyrir íslands hönd og
er þetta í fyrsta sinn sem Listdans-
kóli íslands tekur þátt iþessari
keppni sem nú er haldin i 13. sinn.
Að sögn Amar Guðmundssonar,
skólastjóra Listdansskólans, eru
það eingöngu nemendur ríkis-
ballettskólanna á Norðurlöndum
sem taka þátt í þessari keppni, þ.e
Konunglegi danski ballettskólinn,
Norski óperuballettskólinn, Sænski
ballettskólinn sem áður var Ríkis-
óperuskólinn og fínnski ríkis-
ballettskólinn. Aðeins er keppt í
klassiskum ballett og eru ald-
ursmörk keppenda 15-19 ára.
Keppnin um þátttöku verður haldin
í Islensku óperunni á morgun mið-
vikudag og hefst kl. 20 og miðasala
verður við innganginn.
Fimm manna dómnefnd velur á
milli þátttakenda og er enginn
þeirra kennari við Listdansskólann.
Einn dómari kemur erlendis frá en
síðan mun einn islenskur dómari
fylgja islensku keppendunum til
Svíþjóðar og taka sæti í fímm
manna dómnefnd sem skipuð vcrð-
ur einum dómara frá hverju landi.
Að sögn Arnar Guðmundssonar
gefur keppni sem þessi gott tæki-
færi til að sjá hvar islensk ballett-
kennsla er stödd og hvort hún
standist ekki fyllilega samanburð
við það besta á Norðurlöndunum.
Þá gefur þetta einnig islensku
keppendunum tækifæri til að kynna
sig fyrir norrænum ballettsljórum
sem fylgjast vel með keppninni á
hveiju ári.
Verðlaun fyrir þijú efstu sæti í
norrænu keppninni eru 10 þúsund
sænskar krónur fyrir fyrsta sæti, 5
þúsund fyrir annað sæti og 3 þús-
und fyrir þriðja sæti.
Halldór Björn Runólfsson
Halldór B. Runólfsson
Morgunblaðið/Ami Sæberg
Þær keppa um þátttökurétt í Norrænu ballettkeppninni. í aftari röð frá
vinstri eru: Emilia Gísladóttir, Guðbjörg Halla Arnalds, Kristín Una
Friðjónsdóttir, Hjördís Örnólfsdóttir. Fremri röð: Tinna Ágústsdóttir,
Guðrún Óskarsdóttir, Sigrún Huld Gunnarsdóttir, María Lovísa
Ámundadóttir. Á myndina vantar: Sigríði Wikfeldt, Gyðu Bergs og Unni
Elfsabetu Gunnarsdóttur.
Verk eftir Sissú í Listhúsinu í Laugardal.