Morgunblaðið - 14.03.2000, Síða 39

Morgunblaðið - 14.03.2000, Síða 39
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2000 39 UMRÆÐAN ÞESS má víða finna stað í stjórnmálaum- ræðu undanfarinna missera, að forystu- menn ríkisstjórnar- flokkanna réttlæta stefnu sína í kvóta- málinu með því að það besta, sem hægt sé að gera fyrir íslenskan almenning, sé að af- henda útgerðarmönn- um fiskistofnana var- anlega til endur- gjaldslausra afnota. Ef svo er ekki brýtur gjafakvótinn líka klár- lega gegn stjórnar- skránni, því atvinnu- frelsi má því aðeins takmarka að almannahagsmunir krefji. Mönnum er vorkunn að setja samasemmerki milli velgengni at- vinnuvega og velferðar þjóða. Adam Smith og fylgismenn hans hér staðhæfa líka að velgengni í atvinnurekstri smiti út frá sér og bæti lífskjör. Samkvæmt seinni tíma hagfræði er raunar svo í flestum tilvikum. Venjulega trygg- ir samkeppnin að ekki verður ofsa- gróði í atvinnurekstri, þótt sér- stakur dugnaður gefí oftast prýðilega afkomu. Ef einhver rekstur gengur mjög vel hjá fólki án fáséðra verðleika fjölgar fyrir- tækjum og menn undirbjóða hver annan, lækka verð, slást um vinnu- afl og bæta þjónustu. Þá græðir al- menningur. Gallinn er sá að þessi röksemda- færsla á ekki við ef aðgangur ný- liða er takmarkaður með náttúru- legum eða tilbúnum aðgöngumiðum á borð við kvóta. Við slíkar aðstæður er ólíklegt að almenningur njóti góðs af velgengni þeirra sem eiga að- göngumiðana. Dæmi til skýringar Eftirfarandi dæmi er tilraun til að sýna hvernig dreifing ábata af uppgötvunum eða framförum getur al- farið ráðist af því hvort öllum er frjálst að nýta sér framfar- irnar í samkeppni. Hugsum okkur að árlegur lyfjaskammtur til að halda niðri alvarlegum og út- breiddum sjúkdómi kosti í fram- leiðslu eina milljón króna. Hugsum okkur að íimmtíu milljónir sjúk- lingar með næga kaupgetu séu í heiminum. Setjum sem svo að Þingvallaprestur uppgötvi að sama gagn sé að því að nota bláberin úr lautinni þar sem hann er vanur að drekka morgunsopann sinn, en önnur ber dugi ekki. Setjum auk þess sem svo að vanur berjatínari geti tínt í hundrað skammta á hausti. Ríkisstjórnin ákveður í visku sinni að eðlilegt sé að presturinn á Þingvöllum, sem uppgötvaði lækn- ingamáttinn, fái einkarétt á að nýta lautina, enda hafi kona hans sultað úr henni í aldarfjórðung og með frjálsu aðgengi yrði lautin út- spörkuð og eyðilögð á svipstundu. Kvótinn Markús Möller heldur því fram að leiða megi að því rök og vitni, að réttlæting ríkisstj órnarinnar fyrir gjafakvótastefn- unni sé byggð á misskilningi. Augljóst er að uppgötvun prestsins og skynsamleg nýting hennar skapa mikil verðmæti, rétt eins og innleiðing skynsamlegrar fiskveiði- stjórnunar skapar mikil verðmæti. En hver nýtur ábatans? Það fer eftir aðstæðum, eins og eftirfar- andi þrjú dæmi sýna. 1) Ef hver sem er getur ræktað lækningaberin hvar sem er í heim- inum og engir vankantar eru á að framleiða hundruð milljóna skammta á ári, þá verða berin ræktuð þar sem vinnuafl er ódýrt. Þá er næsta víst að kostnaður sjúklinga lækki niður í það sem kostar að rækta berin á Indlandi og koma þeim á markað. Hagur sjúklinganna batnar gríðarlega, en það verður enginn sérstakur gróði í ræktun eða tínslu bláberja. Það stenst einfaldlega ekki, því ef um verulegan gróða væri að ræða myndu nýir aðilar hefja ræktun og reyna að ná sér í hlut með undir- boðum. Niðurstaða: Ef frjáls og galopin samkeppni er um að nýta framfarir fá neytendur ábatann. 2) Ef ræktun er auðveld og öll- um leyfileg á Islandi en hvergi annars staðar og ef landrými er hér yfrið, þá hefur íslenskt verka- fólk í raun einkarétt á að vinna við ræktun lækningaberja. Jafnvel landsmenn flykktust á haustin og hver tíndi þá 100 skammta sem þeir réðu við, yrðu ekki úr nema 10-20 milljón skammtar. Þorri sjúklinga yrði áfram að nota dýr lyf. Lögmál markaðarins kenna að skammtur af berjum myndi kosta um milljón rétt eins og dýru lyfin, því ef berjaverðið væri lægra myndu fímmtíu milljónir sjúklinga sækjast eftir berjum og yfirbjóða hver annan. Fyrirtæki í berjatínslu myndu ekki græða sérstaklega. Það stæðist ekki, vegna þess að ef ábatasamara væri að ráða fólk en tína ber myndu fleiri gerast at- vinnurekendur. Því hlytu haust- vertíðarlaun venjulegra Islendinga að nálgast 100 milljónir á mann. Niðurstaða: Ef opin samkeppni er um að nýta framfarir, en vinnu- aflsskortur takmarkar framleiðslu- magnið og kemur í veg fyrir verð- fall, þá fær verkafólkið ábatann. 3) Ef ekki væri hægt að rækta meira en í þessa þúsund skammta í kaffilautinni myndi skammturinn kosta áfram milljón og ekki þyrfti nema 10 manns til að tína. Svo lítil vinnuaflsþörf hefði engin áhrif á almenn laun og enn frekar en áður myndu svo fáir skammtar seljast á milljón hver, því annars yrði sleg- ist um þá. Þess vegna myndi Þing- vallaprestur fá lungann af berja- verðinu sem arð af einkarétti sínum. Niðurstaða: Ef vinnuafl er nægt en einhvers konar einkarétt- ur takmarkar framleiðslumagn og kemur í veg fyrir verðfall fær eig- andi einkaréttarins ábatann. Almenn rök hagfræðinga fyrir því að velgengni fyrirtækja smiti út frá sér byggjast oftast á tilviki 1) en stundum á tilviki 2). Verkur- •. inn er sá að gjafakvótafiskirí við^' Island er augljóslega eins og tilvik 3). Aðgangur er takmarkaður með einkarétti og fiskveiðar þurfa ekki nema 2-4% af vinnuaflinu. Höfundur þessara lína er hreint ekki fyrstur til að benda á að í til- vikum af gerð 3 sé ástæðulaust að halda að almenningur græði. Það hafa áður gert nóbelsverðlaunahaf- ar á borð við Paul Samuelson og James Buchanan sem og Martin Weitzman, prófessor við Harvard- háskóla. Eins má vitna í viðtal Morgunblaðsins við nóbelsverð-. launahafann Gary Becker 5. okt. 1995, en hann sagði m.a: „Mér sýn- ist að í núverandi kerfi ykkar fái þeir tekjurnar sem hafa verið svo heppnir að fá veiðikvóta.“ Þannig má leiða að því fleiri vitni en þenn- an skrifara að réttlæting ríkis- stjórnarinnar fyrir gjafakvóta- stefnunni er byggð á misskilningi. ... og versnar enn Málið er enn verra, þótt umfjöll- un bíði að sinni: Ekki er einasta að með kvóta í einkaeign verði lífs- kjör þorra íslendinga umtalsvert verri heldur en ef kvótanum væri beinlínis ráðstafað til almanna- þarfa eins og hópur áhugamanna f um auðlindir í almannaþágu hefur lagt til eða ef hverjum íslendingi væri, á meðan hann hjarir, sent bréf árlega fyrir sínum hlut í kvót- anum, eins og Pétur Blöndal hefur lagt til. Einkakvóti gæti verið verri fyrir almenning en frjálsar veiðar upp að ákveðnum hámarksafla. Höfundur er hagfræðingur. I þágu alþjóðar? Markús Möller Er stærsta umhverfísslys í sögu Reykjavíkur á næsta leiti? BÆTT HEILSA ■ BETRI LÍÐAN! BÆTT AFKÖST! Vara sem allstaðar slær í gegn 300 kr. á dag! Uppl. í s. 698 3600. PERLU Reykjavík- ur kalla þeir þær á tyllidögum, Elliðárn- ar. Síðan ekki söguna meir. Perlan sem rennur inni í miðri borginni okkar er að dauða komin. Það vita allir sem til hlutanna þekkja. Aðgerðarleysi boi’garyfirvalda er gott dæmi um hvernig pólitík getur orðið skrímsli, hættulegt náttúrunni og þegnum landsins. Með af- skiptaleysi sínu und- anfarna áratugi hefur borgaryfivöldum svo til tekist að drepa árnar. Það er fyrst og fremst sinnuleysi borgar- yfirvalda sem veldur því að árnar eru í því ástandi sem þær eru í dag. Á að rannsaka laxinn til dauða? Skýrslan, sem allir áhugamenn um árnar biðu eftir og vonuðust til að myndi varpa ljósi á stöðu mála og boða þær aðgerðir sem yrðu Elliðaánum til bjargar á elleftu stundu, kom fyrir sjónir manna. Þeir sem þekktu til ástandsins og lásu hana urðu sem lamaðir af undrun. Niðurstaðan var sú að árn- ar þyrfti að rannsaka enn frekar. Hvernig má það vera? Sérfræðing- ar hafa verið að rannsaka Elliða- árnar árum saman. Ætla þeir að rannsaka þær og laxinn til dauða? Hve margar milljónir hafa farið í þetta verkefni? Hvernig má það vera að engin niðurstaða hefur fengist? Skilja mætti að rannsóknir í eitt, tvö eða þrjú ár nægðu ekki, en að ellefu ára rannsóknarstarf skuli ekki hafa greint vandann á þann hátt að þróuninni skuli hafa verið snúið við er með ólíkindum. Hvað þá að frekari rannsókna sé þörf! Það mætti halda að leikrita- skáldið Daríó Fó hefði samið þennan farsa. Og við sem fylgjumst með segjum „vá!“, snúum döpur heim og hrópum: „Nei, veiði- málastjóri ríkisins! ekki meir!“ Hlutur Veiðimála- stofnunar V eiðimálastofnunin hefur haft Elliðaárnar í gæslu 1 ellefu ár, já ellefu ár. Niðurstaðan er sú sem öllum sem Bubbi til þekkja er ljós. Mortens Þrátt fyrir þetta starf sérfræðinganna þarf meiri peninga til rannsókna. í hvað fara þeir allir? í stígvélakaup eða pollagalla? Getur verið að á þessum bæ vilji menn enga niðurstöðu en meiri peninga? Veiðimálastofnunin er svo til geld í þessu máli. Og borgaryfirvöld virðast engan áhuga hafa á því annan en að koma þessu sjúka vandræðabarni sínu á hendur Stangaveiðifélags Reykjavíkur, SVFR, og þvo hendur sínar af þessu máli, þannig að þegar árnar verða endanlega dauðar geti þau sagt að þær hafi dáið í höndum SVFR en ekki höndum borgaryfir- valda. „Ekki benda á mig,“ gæti borgar stj órinn (borgar stj ór ar nir) þá sagt. „SVFR er leigutaki Elliða- ánna og þorir ekki að lyfta litla fingri af ótta við að styggja borgar- apparatið. Við skulum ekki gleyma því til hvers SVFR var stofnað og hver var ástæðan. Jú, SVFR er leigutaki ánna, og því að nokkru með bundnar hendur. í þessu máli. Maður þarf ekki að fara á miðils- fund til að sjá og skilja. Stærsta umhverfisslys í sögu Reykjavíkur Þessa dagana rífast menn um Eyjabakkana, og er það hið besta Elliðaárnar Það er fyrst og fremst sinnuleysi borgaryfir- valda sem veldur því, segir Bubbi Morthens, aðárnar eru í því ástandi sem þær eru í dag. mál að menn skuli hafa skilning á náttúru þeirra, enda er vitund al- mennings að vakna. Náttúra lands- ins skiptir fólk máli, þó svo virkjun- arglaðir þingmenn virðist ekki sjá annað en malbik undir skósólunum, bensínstybbu í nasaholum og, jú, náttúruljóð Jónasar Hallgi’ímsson- ar þegar mikið liggur við. En hér í hjarta borgarinnar er að verða stórslys og þeir sem geta gert eitt- hvað í málinu gera ekki neitt. Hver er ástæðan? Bréf hafa birst í Morg- unblaðinu þar sem fjölmargir hafa lýst yfir ótta sínum með gang mála. Þeir sem fylgst hafa með umræð- unni á síðum blaðsins hafa séð „leigupenna“ svara með skætingi og tala niður til manna úr sínum túrbínuturnum í staðinn fyrir að viðurkenna vandann og fagna því að enn skuli finnast Menn og Kon- ur hér á landi sem láta sig málefni Elliðaánna einhverju skipta. Ekki fleiri skýrslur Það er komið í óefni og við þurf- um hvorki fleiri skýrslur né rann- sóknir. í vetur hefur sést til stórra bíla með fullfermi af snjó af götum borgarinnar, blandaðan tjöru, salti og öðrum óþverra, sem losaður var í Elliðaárnar og dalinn sem þær renna um. Þetta eru hlýjar kveðjur frá borginni, eða hitt þó heldur. Elliðaárnar voru perla Reykja- víkur. í dag eru þær skammar- blettur á borgaryfirvöldum og verða ævarandi depurðarkafli í sögu Reykjavíkur ef ekkert verður að gert. Það voru íslendingar sem drápu síðasta geirfuglinn. Verður síðar sagt að borgaryfirvöld hafi drepið síðasta laxinn í Elliðaánum? Ég hvet yfirvöld Reykjavíkurborg- ar til að taka af skarið og koma með lausn á málinu. Þeir hjá borg- inni vita hvað gera þarf en vegna pólitískrar fötlunar er látið sem allt sé í góðum gír. Til eru þeir sem hafa bent á raunhæfa lausn á þessu vandamáli. Og það er von mín að á þær raddir verði hlustað. Höfundur er tónlistarmaður. Flutningur Undirritaðir lögmenn hafa flutt lögfræðiskrifstofuna Landslög ehf. af Barónsstíg 5 í Reykjavík í Hafnarhvol, Tryggvagötu 11, 6. hæð, í Reykjavík. Heimilisfang skrifstofunnar í Keflavík er óbreytt. ' V \ ij LANDSLÖG ehf. Garðar Garðarsson, hrl, Jóhannes K. Sveinsson, hdl. Jón Sveinsson, hrl. Vilhjálmur H. Vilhjálmsson, hrl. Viðar Lúðvlksson, hdl. Hafnarhvoli, Tryggvagötu 11, 101 Reykjavík, sími 520 2900, fax 520 2901 Hafnargötu 31, 230 Keflavlk, sími 421 1733, fax 421 4733

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.