Morgunblaðið - 14.03.2000, Blaðsíða 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Sinfóníuhljómsveitm
og nýtt tónlistarhtís
MEÐ glæsilegum
tónleikum síðast liðið
fimmtudagskvöld fagn-
aði Sinfóníuhljómsveit
Islands 50 ára afmæli
sínu þar sem flutt var
þriðja sinfónía austur-
ríska tónskáldsins
Mahlers undir stjórn
,'í*Petri Sakaris, en hann
hefur með uppbygging-
arstarfi sínu á undan-
förnum árum átt ríkan
þátt í að gera hijóm-
sveitina að því sem hún
er í dag. Það voru
ánægðir en jafnframt
stoltir áheyrendur sem
gengu út af afmælis-
tónleikunum. Stoltir yfir því að heyra
hversu langt hljómsveitin hefur náð
og er það nánast ótrúlegt miðað við
Inga Jóna
Þórðardóttir
þær aðstæður í hús-
næðismálum sem hún
hefur búið við í gegnum
árin.
Bygging tónlistar-
húss sem hýst gæti Sin-
fóníuhljómsveit Islands
hefur lengi verið
draumur margra. A
sínum tíma fengu Sam-
tök um byggingu tón-
listarhúss úthlutað lóð í
austurenda Laugar-
dalsins. Skoðaðir hafa
verið möguleikar að
staðsetningu víðar t.d. í
Öskjuhlíð. Verulegur
skriður hefur komist á
málið í tíð Bjöms
Bjarnasonar menntamálaráðherra.
Hefur hann unnið ötullega að undir-
búningi þess og fyrir rúmu ári var
gert samkomulag milli ríkisstjórnar-
innar og borgarstjórnar Reykjavíkur
um að þessir aðilar ætluðu að vinna
að því sameiginlega að við höfnina í
Reykjavík risi tónlistarhús í tengsl-
um við ráðstefnuhús og hótel. Sam-
komulag þetta var stutt af báðum
fylkingum í borgarstjórn Reykjavík-
ur. I framhaldi af því var sérstök
undirbúningsnefnd sett á laggirnar
skipuð fulltrúum ríkis og borgar. Á
vegum Reykjavíkurborgar hefur síð-
an verið unnið að því að marka tónl-
istar- og ráðstefnuhúsi ásamt hóteli
lóð. Hafa margar tillögur verið
ræddar á þessu rúma ári sem liðið er.
Framan af var almennt gengið út frá
því að Faxaskáli yrði rifinn til að
tryggja þessum byggingum nægilegt
rými og góða ásýnd.
Fyrir nokkru voru settar fram til-
lögur sem miðuðu að því að leysa
Tónlistarhús
Þar sem ég hef orðið vör
við að sumir líti á það
sem andstöðu við bygg-
ingu tónlistarhúss, segir
Inga Jóna Þórðardótt-
ir, fínnst mér mikilvægt
að fram komi að svo er
ekki, Við vorum að mót-
mæla vinnubrögðum
borgarstjóra sem ítrek-
að er staðinn að því að
virða ekki lýðræðislegar
leikreglur.
mætti um leið bílastæðavandamál
miðborgarinnar og nýta Faxaskála í
því skyni. Hann ætti því að standa.
Jafnframt er í þeim tillögum gert ráð
fyrir að inn í þessa mynd komi bygg-
Eiturlyf í almennri sölu?
HEILBRIGÐISSTOFNUN Sam-
einuðu þjóðanna (WHO) telur reyk-
ingar eitt stærsta heilbrigðisvanda-
mál heimsins í dag. Á
meðan tóbaksvarnir í
heiminum hafa aukist
til muna á það einnig
við um reykingar ung-
menna. Lög, reglu-
gerðir og forvarnir á
vegum ríkisins eru þau
vopn sem nota á gegn
“^auknum reykingum
ungmenna. Því miður
hefur sú barátta ekki
skilað sér sem skyldi og
enn aukast reykingar í
hópi þeim sem, sam-
kvæmt lögum, má ekki
kaupa tóbak.
Hvert er fordæmis-
gildi foreldra og stjórn-
valda? Hvaða skilaboð
er unga fólkið fá? Hvaða misræmi
liggur í lögum og framfylgni stjórn-
valda hér á landi? Hvað geta ábyrgir
foreldrar gert til þess að taka á mál-
unum með skilningi, aga og ákveðni?
4000 efnasambönd
"’Si I tóbaki eru rúmlega fjögur þús-
und efnasambönd, þar af fjörutíu
sterk eiturefni sem geta valdið
krabbameini. Meðal þeirra eru
ammóníak, blásýra, arsenik, for-
maldehýð, metanól og nikótín. Tób-
ak er engu að síður selt í sjoppum
(ein við hvern skóla, ef ekki fleiri),
bensínstöðvum, matsölustöðum og
matvöruverslunum, svo eitthvað sé
nefnt. Ekki er haft eftirlit með söl-
unni, hverjir selja hverjum eða hvort
unglingar séu að selja vöruna yfir
borðið.
30%
50%
70%
UTSALA
GLERAUGA
0 I ii j| n a v r r s I u
iÁ.IÁ.;;: 568 2662
Einu takmarkanirnar eru að tób-
akið má ekki selja einstaklingi undir
átján ára aldri. Þar höfum við einu
lögin sem snúa að söl-
unni. Af öllum þeim
stofnunum sem ríkið
rekur er ekki ein sem
ber ábyrgð á því að
fylgja þessum lögum
eftir. Við broti á þess-
um lögum eru engar
refsingar. Engin for-
dæmi eru þess efnis að
lögunum hafi verið
framfylgt nema með
áminningu frá hinum
eina starfsmanni tób-
aksvarnanefndar.
Lögin eru hins vegar
góð og gild. Aminning
Guðjón hangir í hven’i sjoppu.
Bergmann Samkvæmt könnun
sem gerð var í Hafna-
firði fyrir stuttu seldi rúmlega helm-
ingur söluturna krökkum undir átj-
án ára aldri tóbak. Þótti það góður
árangur, því þar á undan var talan
sjötíu prósent. Sambærileg könnun í
Reykjavík sýndi að í tæplega sjötíu
prósent tilvika var börnum selt tób-
ak. Glæpsamlegt?? Betur má ef duga
skal.
Misræmið
gífurlegt
Á sama tíma og ríkið flytur inn og
selur tóbak án ábyrgðar er mjög erf-
itt að fá leyfi fyrir innflutningi
margra bætiefna. Lyfjaeftirlitið
bannaði eftirminnilega innflutning á
töflum frá Herbalife sem innihéldu
efedrín, meira að segja með stríðsyf-
irlýsingum í fjölmiðlum. Virtur
læknir sagði sölumenn Herbalife
“verri en eiturlyfjasala". Hvað er þá
hægt að segja um sölumenn tóbaks?
Berum saman þau fjögur þúsund eit-
urefni sem eru í tóbaki, stórhættu-
leg, mörg geislavirk og flestöll geta
þau framkallað frumustökkbreyting-
ar sem eru upphafið að krabbameini
og efedrín. I töflunum frá Herbalife
var efnið í svo litlu magni að árs-
byrgðir hefði þurft að taka á mjög
stuttum tíma til að einhver einkenni
kæmu fram. Dauði var ekki á meðal
“einkenna" en í öllum rannsóknum
um reykingar eru dauðsföll tíðrædd
og hér á landi deyr einn á dag af
völdum reykinga samkvæmt rann-
sóknum Hjartaverndar.
Hvers vegna bannaði Hollustu-
vernd innflutning á rauðu M&M sæl-
gæti á sínum tíma? Vegna þess að í
því var litarefni sem gat hugsanlega
valdið krabbameini. Hvað myndi
Tóbaksvarnir
Hér á landi þarf sterk-
an þrýstihóp sem get-
ur aðstoðað við for-
varnarstarf, segir
Guðjón Bergmann, og
látið í sér heyra um
aukið aðhald í sölu og
dreifingu á tóbaki.
Okeypis lögfræðiaðstoð
öll fimmtudagskvöld milli kl. 19.30 og 22.00 í síma 551 1012
___ Orator, félag laganema
gerast ef eitthvað af morgunkorni
innihéldi t.d. arsenik? Allt yrði vit-
laust. Morgunkornið yrði umsvifa-
laust tekið af markaðnum.
Annað dæmi. Eru verkjalyf seld í
sjoppum og matvöruverslunum?
Nei. Þau má aðeins selja í takmörk-
uðu magni í apótekum. Lyfjaeftirlit-
ið og Hollustuvernd eru stofnanir
sem standa sig vel á sínu sviði en
misræmið er gífurlegt.
Kröfur um framfylgni
Sem ábyrgt foreldri ættir þú að
krefjast þess að lögum um tóbaks-
varnir sé framfylgt. Tóbaksvarna-
nefnd og Krabbameinsfélagið, sem
eru öflugust í tóbaksvörnum, þurfa á
stuðningi almennings að halda. Ný-
legar kannanir sýna mikla fylgni
milli reykinga á unga aldri og notk-
unar á áfengi og eiturlyfjum.
Því fyrr sem krakkar byrja að
reykja því meiri líkur á að þau leiðist
út á þessa niðurrifsbraut. Hér á
landi þarf sterkan þrýstihóp sem
getur aðstoðað við forvarnarstarf og
látið í sér heyra um aukið aðhald í
sölu og dreifingu á tóbaki. Ekki
gengur að firra sig ábyrgð og beina
öllum spjótum að þeim örfáu sem
sinna tóbaksvarnastarfi í landinu.
Fyrirmyndir
Foreldrar eru sterkustu fyrir-
myndirnar. Niðurstöður fjölmargi-a
rannsókna sýna að börn fara frekar
eftir því sem foreldrarnir gera, síður
eftir því sem þau segja. Foreldri með
sígarettu í munnvikinu sem segir
barni sínu að byrja aldrei að reykja
mun líklega ekki ná tilætluðum ár-
angri. Þar að auki hefur barnið feng-
ið nikótín skammtinn alla sína ævi og
er líklegt til að vilja viðhalda honum
þegar það flytur að heiman. Ábyrgð
foreldra er mikil.
Foreldrar þurfa að byrja snemma
að brýna skaðsemi reykinga fyrir
barni sínu og kenna því aðrar leiðir
til uppreisnar en sjálfsniðurrif í
gegnum hvers kyns neyslu. Hjálpa
því að byggja upp sterkan persónu-
leika. Ef foreldrar eiga sjálfir við
vandamál að stríða þurfa þeir að
taka á þeim vanda og verða barninu
góðar fyrirmyndir.
Snertir alla
Til að taka á auknum reykingum
unglinga þarf fordómalaust samstarf
stjómvalda, foreldra, skóla, æsku-
lýðs- og íþróttafélaga. Stjórnvöld
þurfa að taka sig saman í andlitinu
og samræma lög landsins, ákvarða
refsingar og tilskipa framkvæmdar-
aðila. Foreldrar þurfa að vera sterk-
ar fyrirmyndir og taka fullan þátt í
forvarnarstarfi. Auk þess þurfa for-
eldrar að viðhalda þrýstingi á alþing-
ismenn með öllum tiltækum ráðum.
Við þurfum ekki að benda hvert á
annað og krefjast aðgerða frá hinum.
Nauðsynlegt er að allir vinni saman
með eitt sameiginlegt markmið í
huga: Við viljum ekki að börnin okk-
ar reyki.
Höfundur er tóbaksvarnaráðgjafí.
ing nýrrar skiptistöðvar fyrir Stræt-
isvagna Reykjavíkur. Heildardæmið
er því orðið mun stærra en upphaf-
lega var ráðgert og telur undirbún-
ingsnefndin að ekkert sé því til fyrir-
stöðu að bjóða þannig út verkefnið
allt.
Á fundi hafnarstjórnar sl. miðviku-
dag var lagt fram minnisblað borgar-
verkfræðings um hvernig standa
skyldi að forsögn um byggingu tón-
listar- og ráðstefnuhúss ásamt hóteli
og uppbyggingu á lóðinni, ásamt af-
mörkun hennar og skilyrðum. Þá
kom fram í fyrsta sinn að fyrirhugað
væri að byggja nýja löndunaraðstöðu
fyrir fiskiskip á lóðinni næst norðan
við væntanlegt tónlistarhús. Sú lönd-
unaraðstaða á að koma í stað þeirrar
sem er í dag í Faxaskála, en honum
verður væntanlega breytt í bfla-
stæðahús. Vildum við fulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins fá greinarbetri upp-
lýsingar um þetta, en samkvæmt
lauslegum upplýsingum er talið að
löndunai'aðstaða á þessum stað muni
kosta mörg hundruð milljónir króna.
Auk þess má nefna að umferðar-
tengsl til og frá tónlistar- og ráð-
stefnuhúsinu og lóð fisklöndunar-
húss eru nokkuð þröng. Óskuðum við
því eftir því að málinu yrði frestað
svo að hægt yrði að skoða þetta bet-
ur. Ný löndunaraðstaða fyrir fiski-
skip hefur verið til athugunar í vest-
urhöfninni og virðist eðlilegra að allt
kapp verði lagt á að skapa þar viðun-
andi framtíðaraðstöðu. Borgarstjóri,
sem að þessu sinni var staddur á
fundi hafnarstjórnar, taldi af og frá
að við frestunarbeiðni yrði orðið. Við
tókum þyíekki þátt í afgreiðslu máls-
ins á þessúm fundi.
Þar sem ég hef orðið vör við að
sumir líti á það sem andstöðu við
byggingu tónlistarhúss finnst mér
mikilvægt að fram komi að svo er
ekki. Við vorum að mótmæla vinnu-
brögðum borgarstjóra sem ítrekað
er staðinn að því að virða ekki lýð-
ræðislegar leikreglur.
Þegar undirbúið er verkefni af
þeirri stærðargráðu sem hér um
ræðir er mikilvægt að vanda vel til
undirbúningsins. Mistök í dag geta
orðið dýrkeypt á morgun. Bygging
tónlistarhúss er löngu tímabær og
vonandi verða þessar miklu umbúðir
sem búið er að setja málið í ekki til
þess að tefja það enn frekar. Menn
verða að taka höndum saman um að
tryggja að svo verði ekki.
Höfundur er leiðtogi sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn Reykjavíkur.
Unnið gegn
hagsmunum
launafólks
HREYFING verka-
lýðsins á íslandi heldur
áfram að berjast gegn
hagsmunum félags-
manna sinna. Núna
með árangri, því samið
hefur verið um 91 þús.
króna lágmarkslaun.
Þegar slíku launa-
gólfi er þröngvað upp á
atvinnurekendur og
launþega skapast at-
vinnuleysi. Af hverju?
I stuttu máli vegna
þess að þegar verð á
vöru er hækkað minnk-
ar spurn eftir henni. Af
hverju ekki að hækka
lágmarkslaun í 200
Lágmarkslaun
Lágmarkslaun, segir
Ivar Páll Jónsson,
skapa atvinnuleysi
og vinna því gegn
hagsmunum þeirra
lægstlaunuðu.
þúsund krónur? Von-
andi dettur fáum í hug
að berjast fyrir slíkri
hækkun, en hún myndi
að sjálfsögðu hafa
óæskileg áhrif á fyrir-
tæki í landinu; senni-
lega setja mörg þeirra
á hausinn og neyða
önnur til uppsagna.
Varla væri það starfs-
fólkinu í vil?
Á hagfræðimáli er
talað um að eftirspurn
sé teygin þegar hún
eykst við lækkun verðs
ívar Páll og minnkar við hækkun
Jónsson verðs. Spurn eftir
vinnuafli er teygin. Um
það eru hagfræðingar sammála.
Þegar lágmarkslaun eru ákveðin
91 þúsund krónur missir fólk líka
vinnuna. Kannski ekki jafn margir
og í dæminu um 200 þúsundin, en
einhverjir þó. Þess vegna er sorglegt
að fylgjast með forystumönnum
verkalýðshreyfingarinnar vera að
vinna gegn hagsmunum þeirra sem
þeir þykjast vera að hjálpa.
Höfundur er hagfræðinemi og
ritstjóri Minimalstate.com, (slenska
frjálshyggjuvefjarins d ensku.