Morgunblaðið - 16.03.2000, Blaðsíða 44

44 FIMMTUDAGUR 16. MARS 2000
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
SP
Lýðræði
á N etinu
Netkosningar opna þann möguleika á
Islandi að kjósendurfái að ráða í stað
þess að láta sér nægja að mögla.
U
mræða um beint
lýðræði vekur við-
líka hrifningu
meðal flestra
stj órnmálamanna
hér á landi og hugmyndir um að
koma á upplýsingaskyldu um
fjárreiður og fjárframlög til
stjórnmálaflokka. Það er þó
sennilega styttra í það en marg-
an grunar að hægt verði með lít-
illi fyrirhöfn að auka virka þátt-
töku almennings í lýðræðinu
þannig að kjósandinn hafi ekki
aðeins umsagnarrétt á fjögurra
ára fresti heldur geti hlutast til
um einstök mál með því einu að
fara á Netið.
í síðustu viku gerðu demó-
kratar í Bandaríkjunum tilraun
með netkosningu í ríkinu Ar-
izona og mun það vera fyrsta
sinni sem lagalega bindandi
kosning fer
VIÐHORF
Eftir Karl
Blöndal
fram með
þeim hætti
þar í landi.
Einnig var
hægt að greiða atkvæði í pósti
og mæta í kjörklefann. Pað er
skemmst frá því að segja að
þessi tilraun þótti takast vonum
framar. Kjósa mátti á Netinu í
fjóra daga. Á fyrsta degi höfðu
fleiri greitt atkvæði en í próf-
kjöri demókrata í Arizona árið
1996 og þegar upp var staðið
var þátttakan þrefalt meiri. Alls
nýttu 37.000 manns sér Netið,
20.000 notuðu póstinn og 20.000
mættu á kjörstaði, sem voru
opnir einn dag. Þátttaka var
helmingi meiri en nokkru sinni
frá því demókratar héldu fyrst
prófkjör í Arizona árið 1984.
Skipulag prófkjörsins hófst í
desember og kosningarnar
gengu fyrir sig án teljandi vand-
ræða. Skráðum kjósendum var
útdeilt kennitölu og síðan þurftu
þeir að skrá inn upplýsingar af
tvenns konar skilríkjum til að
geta greitt atkvæði á Netinu. Ef
allt gekk upp tók sjálf atkvæða-
greiðslan um tvær mínútur.
Þeir, sem mættu á kjörstað í
eigin persónu, voru heldur ekki
lausir við tæknina því að í stað
þess að fá í hendur blað í kjör-
klefanum beið þeirra músin. Að-
eins þeir, sem tóku ekki annað í
mál, fengu „gamaldags“ kjörseð-
il í hendur.
Um leið og hægt er að greiða
atkvæði á Netinu dregur mjög
úr því umstangi og skipulagi,
sem fylgir því að ganga til hefð-
bundinnar atkvæðagreiðslu. Þau
rök hætta að halda að ekki megi
leggja á þjóðina þann kostnað
sem fylgir því að greiða atkvæði
um allt milli himins og jarðar,
allt frá Eyjabökkum og túnskika
í Laugardal til flugvallarins í
Reykjavík og vínsölu í kjörbúð-
um. Skrefið frá prófkjörinu í Ar-
izona til hins beina lýðræðis er
því ákaflega stutt. Ávallt þegar
farið er að ræða beint lýðræði
hefur kór hrokans hins vegar
upp raust sína og syngur með
sínu lagi um það að illa upp-
lýstum almenningi sé ekki
treystandi til að taka yfirvegaða
afstöðu í fióknum málum. Það er
í raun furðulegt að þeir, sem
halda slíku fram, skuli treysta
dómgreind kjósandans til að
leggja mat á eigið ágæti. Hér er
um að ræða þá sem ætíð vita
betur en umbjóðendur þeirra og
eru í pólitík af þeirri hugsjón að
hafa vit fyrir þeim.
Kjörnum stjórnmálamönnum
yrði síður en svo úthýst með
beinu lýðræði. Þeirra yrði eftir
sem áður að semja lögin og
tryggja að þau séu samansett af
skynsamlegu viti og standist
réttarkröfur. Þeir myndu eftir
sem áður fjalla um málin og
koma sinni sannfæringu á fram-
færi. Áheyrendur þeirra yrðu
hins vegar ekki aðeins þing-
heimur, heldur öll þjóðin. Ekki
dygði að hemja þingflokka, held-
ur þyrfti að hafa hemil á öllum
kjósendum.
Helstu mótbárurnar gegn net-
kosningunni í Arizona komu frá
samtökum um heiðarleika í
kosningum, sem stefndu Demó-
krataflokknum fyrir að mismuna
fátæklingum og minnihlutahóp-
um, sem ólíklegra er að séu
nettengdir, en þeir, sem betur
mega sín. Dómsmálaráðuneytið
samþykkti prófkjörið og sagði
að framkvæmd þess væri í sam-
ræmi við kosningalögin, en sam-
tökin héldu því að þetta fyrir-
komulag mismunaði kjósendum
með sama hætti og þegar notað
var lestrarpróf til að halda
svörtum kjósendum frá kjörstað.
Það er vitaskuld rétt að ekki
eiga allir tölvur og aukist þátt-
taka í kosningum almennt jafn
mikið við að færa þær á Netið
og raun bar vitni í Arizona gæti
það breytt hinu pólitíska lands-
lagi. Eru tölvunördarnir íhalds-
samir eða frjálslyndir,
repúblikanar eða demókratar?
Þetta vandamál er hins vegar
ekki jafn afgerandi hér á landi
vegna þess að kosningaþátttaka
er mun meiri en í Banda-
ríkjunum.
Netkosningar opna þann
möguleika á Islandi að kjósend-
ur fái að ráða í stað þess að láta
sér nægja að mögla. Um leið og
farið verður að nota þennan
kost gæti komist hreyfing á ým-
is mál, sem hingað til hafa við
Austurvöll þótt best geymd í
nefndum. Mætti þar nefna
kvótamálið og fjárreiður stjórn-
málaflokka. Það þarf þó að hafa
hugfast að oft er ekki nóg að
hafa tæknina. Búast má við
sams konar tregðu og þegar
rætt er um jöfnun atkvæðarétt-
ar í landinu, enda vilja þeir, sem
valdið hafa, síst að það verði
skert og í þessu tilfelli fá þeir
nokkru um það ráðið. Næsti
bær við það að kjósendur hafi
ekki vit á málum er að þeir láti
sér standa á sama um þau. Ef
til vill er það ætlunin að íslend-
ingar verði eins og íbúar bæjar-
ins Elmira í New York-ríki um
miðja öldina. Þar þótti lýðræðið
hafa gefið góða raun um langt
skeið og fór því hópur fræði-
manna af stað til að kynna sér
hversu vel upplýstir borgararnir
væru um hin ýmsu málefni. Sér
til skelfingar komust þeir að því
að borgararnir voru illa upp-
lýstir og skeyttu lítt um stjórn-
mál. Þeirra niðurstaða var að
slíkt ástand hlyti því að vera
skilyrði íyrir skilvirku lýðræði.
Andstaða við beint lýðræði er í
raun stuðningur við að ísland
verði eins og Elmira og áfram
verði tryggt að þeir, sem vita
betur, geri það sem er okkur
hinum fyrir bestu.
Af köttum í sekkjum
og skyldum málum
ÞESSU bréfi er
beint sérstaklega til
hæstvirts bæjarstjóra
Hafnarfjarðar því
þegar um allt þrýtur
þá eigum við bæjar-
búar alltaf möguleika
á að ræða við hann.
Tilefnið er fundur
sem haldinn var í
Hafnarborg 7. janúar
síðastliðinn. Þar
kynnti formaður
skipulags- og umferð-
arnefndar hugmyndir
um skóla á Hörðuvöll-
um og verkfræðingur
kynnti hugmyndir um
breytingar á Reykja-
nesbraut. Fundurinn fór að flestu
leyti út um þúfur og ljóst má vera
að íbúar Setbergshverfis eru ekki
búnir að gleyma fundi sem haldinn
var í skólanum þeirra fyrir þremur
árum. Þar fullyrtu fulltrúar bæjar-
ins sumir að ekki væri verið að
breyta skipulagi og að menn ættu
nú ekki að vera að kippa sér upp
við smámuni eins og að nokkur
hús væru rifin.
Nú gleymdu fulltrúar bæjarins
að undirbúa tillögu fyrír fundinn,
útskýra tímarammann sem fyrir
lægi og ekki síst að skýra fyrir
íbúunum næst brautinni hvernig
komið yrði til móts við hættuna á
lækkandi fasteignaverði, ógnir
vegna framkvæmdanna og þá val-
kosti sem í raun lægju á borðinu.
Kostir
eða valkostir
Nú má það vera íbúunum ljóst
að hvorki Vegagerðin né bæjaryf-
irvöld ætla sér að skoða aðra kosti
en verulega tvöföldun brautarinn-
ar. Því hlýtur skákin núna að
snúast um það hvort yfirvöldin
sýna okkur þá kurteisi að ræða við
okkur eða hvort halda eigi út í
þetta ævintýri með áframhaldandi
slagsmálum og ósætti.
Meðal þess sem ég vildi ræða í
þessari grein eru forsendur þessa
máls, - frágangur hverfisins, tvö-
földun Reykjanesbrautar og efling
þeirrar þjónustu sem í boði á að
vera.
Skólamál
Víkjum fyrst að því að bæta eigi
þjónustuna í Setbergslandi með
skóla á Hörðuvöllum. Ein rökin
eru þau að Setbergsskóli sé að
springa og önnur að börnin í norð-
urhluta hverfisins eigi meira en
900 metra leið að skóla í Setbergi.
Til að rökstyðja Hörðuvallaskóla
er því settur punktur á kort og
dreginn 900 m radíus frá honum
og annar frá skólanum í hverfinu.
Nú kann að vera munur hvar
punkturinn lendir á Setbergsskóla
þar sem hann er alllangur og er,
einmitt þessa dagana, að lengjast
til norðurs. Það að skipuleggja
Hörðuvallasvæðið er framtaksvert
og gamli leikskólinn þar er hvorki
augnayndi né húsagerðarlega séð
merkilegur. Það hvort svæðið ber
10 þús. fermetra mannvirki og um-
ferðina sem þar fylgir og hvaða
áhrif það hefur á eldri borgarana
sem þarna búa eru atriði sem ég
get ekki rökrætt.
Hins vegar þykir mér það orð-
hengilsháttur að það sé verið að
leysa vanda minn sem foreldris
með þessum hætti. Ég keypti lóð-
ina í Setbergi vegna þjónustunnar
innan hverfisins og svo tel ég vera
um fleiri. Það að ég vilji fremur
senda barnið mitt til Hörðuvalla
yfir sex akbrauta þjóðveg heldur
en kílómetra eftir göngustígum
innan hverfisins er ólíklegt.
Það að bendla Setbergsland við
úrbætur í Lækjarskóla er sem
sagt ryk til að blinda mönnum sýn.
Það er sjálfsagt að bæta aðstöðu
Lækjarskóla og það er sjálfsagt að
laga húsnæði leikskólans á Hörðu-
völlum. Eru það ekki
nægjanleg rök?
Nákvæmar tölur
Við í hverfinu höf-
um ítrekað bent á að
ef Reykjanesbraut
verði tvöfölduð þá sé
endanlega búið að
gera út af við svo-
nefndan ofanbyggðar-
veg. Hann hefur þó
verið haldreipi nokk-
urra bæjarstjóra og
núverandi bæjarstjóri
ræddi hann í dag-
blaðagrein í október
síðastliðnum. Svör
skipulagsyfirvalda
hafa alltaf verið þau að nákvæm
reiknilíkön sýni að slíkur vegur
nýtist lítt.
Skipulagsmál
Ætla yfírvöld að sýna
okkur þá kurteisi
að ræða við okkur, spyr
Magnús Þorkelsson,
eða á að halda út í
þetta ævintýri með
áframhaldandi slags-
málum og ósætti?
Samkvæmt þeim á umferðin á
Reykjanesbraut að fara í um 50
þúsund bíla árið 2025. En sam-
kvæmt einum starfsmanni skipu-
lagsins og samkvæmt a.m.k. einum
bæjarfulltrúa er einnig til spá um
að umferðin verði 100 þús. bílar.
Þar fór tiltrú mín á nákvæmni
talnanna þeirra hjá skipulaginu,
enda ekki eina dæmið.
Verkfræðingur sá er tjáði sig
um málið á fyrrnefndum fundi
sagði að vissulega mætti ætla að ef
Reykjanesbraut yrði ekki tvöföld-
uð og umferð aðþrengd þá myndu
fleiri bílar færast á ofanbyggðar-
veginn.
Nefnilega. Á að skoða það til
hlítar eða ekki?
Hratt - hraðara - hraðast!
Oft er kvartað undan því að
stíflur myndist á veginum og hrað-
inn detti niður. Þá fara bílalestirn-
ar niður úr 100 til 120 km hraða og
jafnvel niður í lögleyfðan hraða.
Nú er talað um að hönnunarhraði
nýju brautarinnar sé 80 km á klst.
(þ.e. sá hraði sem miðað er við að
verði hámarkshraði). Miðað við nú-
verandi aksturslag er út í hött að
líta á slíkt sem raunhraða. Nær
væri að tala um 100-130.
Ég lenti í því að fá flugrútu á
eftir mér einu sinni á leið minni
suður fyrir Fjörð. Ég var óskap-
lega fyrir henni þar sem ég var á
um 80 km hraða í hálku. Hún
hvarf sjónum á svipstundu og var
án efa á a.m.k. 120 km hraða.
Sama gildir um almenna umferð,
fjölmarga þungaflutningabíla sem
hér fara um svo ekki sé talað um
þær milljónir lítra af flugvélabens-
íni sem fara um höfuðborgar-
svæðið.
Aukinn veghraði hefur aldrei
þótt draga úr slysum. Ef eitthvað
er þá eykur hann ekki aðeins
hættuna á slysum heldur gerir þau
líka skelfilegri. Og þegar upp er
staðið má vera ljóst að það eru
menn sem valda slysum - ekki
vegir.
Heilvita menn
Þegar ég byggði hér á síðasta
áratug reyndust bæjaryfirvöld
mér afarvel um margt sem ég
þurfti að gera. Meðal þess sem
mér var sagt var að vissulega ætti
að tvöfalda brautina en það myndi
enginn heilvita maður kalla slíkt
yfir sveitarfélagið. Seinna hefur
mér verið sagt að það hafi verið
meðvitað að fara með ystu rönd
húsa í Setbergi og blokkirnar á
Álfaskeiði nálægt veginum til að
þrýsta á ofanbyggðarveg. Nú kann
að vera að merking orðsins heil-
vita hafi breyst en þessa sögu hafa
fleiri heyi’t en ég.
Þá ber þess að geta að heildar-
myndin er enn óljós. Tengingin við
Reykjanesbraut milli Garðabæjar
og Hafnarfjarðar og tenging
þeirra gatnamóta við svokallaða
Álftanesbraut er enn í felum, sama
gildir um tengingu framhjá kirkju-
garðinum og framhjá Áslandi og
svo framvegis.
Innan hverfis
Loks vil ég víkja að því hvernig
skipulagsstóðið, eins og Bergþór
Jónsson kallaði það á fundinum
margnefnda, hefur staðið sig gagn-
vart hverfinu og hvers vegna við
treystum þeim mátulega. Um sumt
hafa mál gengið afar vel. Þannig
hef ég alltaf átt betra samstarf við
núverandi bæjarverkfræðing en
t.d. byggingareftirlitið í bænum.
Hins vegar tók langan tíma að fá
lýsingu í undirgöngin yfir í Krik-
ann, ein tólf ár. Þá er frágangur-
inn við þau fremur skondinn og oft
sem það snjóar þannig fyrir þau að
krakkar fara frekar yfir brautina
en í gegnum göngin.
Lækur rennur hér um hverfið
og átti skv. skipulagi að vera ein
aðalprýði þess. Sama gildir um
göngustígana. Þeim hefur ekki
verið lokið, t.d. við hringtorgið hjá
Hamrabergi og víðar. Lækurinn er
í sama forarfarveginum. Þegar
spurt er hvort ekki eigi að ganga
frá læknum er sagt að það sé mik-
ið ósætti í hverfinu um lækinn.
Það má vera að einhverjir örfáir
íbúar hafi snúið sér til bæjarverk-
ft-æðings út af málinu en það er
einnig ljóst að ekki var um fjölda-
hreyfingu að ræða.
Þá hafa heldur ekki verið kynnt-
ar neinar tillögur eða neinir fundir
verið haldnir með okkur um málið.
Svör yfirvalda um lækinn bera
vott um viljaleysi og síðasta svarið
sem ég fékk var að nú ætti að bíða
uns sæist hvernig færi með gjána
og vegskálana.
Að lokum
Nú spyrjum við íbúarnir sem
svo: Hafa aðrir kostir verið skoð-
aðir? Til dæmis auknar álögur á
bíla, efling almenningssamgangna
og annað sem gæti dregið úr um-
ferð? Hvernig á að tryggja öryggi
íbúa Setbergslands á meðan á
framkvæmdum stendur? Mistök
hafa orðið við sprengingar og þær
munu verða miklar og nánast und-
ir húsum okkar.
Hafa bæjaryfirvöld íhugað
hvernig eigi að tryggja verðmæti
eigna okkar? Nóg greiðum við í
opinber gjöld og vexti af þeim.
Þegar hverfið byggðist taldist það
eftirsótt og góð fjárfesting. Hvað
ef það breytist? Hver ber ábyrgð
þá? Eða er það eins og einn fyrr-
verandi skipulagsnefndarmaður
sagði við mig á fundinum: „Drífðu
þig í að selja Maggi minn“?
Höfundur er aðstoðarskólameistari
Flensborgarskóla.
TILB0Ð í MARS
á tjöruhreinsi
fyrir bfla
Jákó sf.
sími 5641819
Auðbrekku 23
Magnús
Þorkelsson