Morgunblaðið - 11.04.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 2000 35
LISTIR
Stórt upp í sig tekið
TOIVLIST
N e s k i r k j a
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
J.[?] Haydn: Konsert f. 2 horn &
hljómsveit í Es. Brahms: Sinfónia
nr. 1 í c Op. 68. Emil Friðfinnsson,
Anna Sigurbjörnsdóttir, horn; Sin-
fóníuhljómsveit áhugamanna u. stj.
Ingvars Jónassonar. Sunnudaginn
9. apríl kl. 17.
EINA áhugamannasinfóníuhljóm-
sveit landsins ætlar ekki að gera það
endasleppt eftir óvenju viðburðarík-
an vetur. Á sunnudaginn var frum-
flutti hún á Islandi - ef að líkum lætur
- tvöfaldan homkonsert eftir Haydn
(áhöld munu um hvort sé eftir Micha-
el í Salzburg eða Joseph) og réðst í
það stórvirki að flytja 1. sinfóníu
Brahms. Við stjórnvölinn stóð dygg-
ur forystumaður sveitarinnar frá því í
upphafi fyrir 10 árum, Ingvar Jónas-
son.
Homakonsertinn reyndist óvænt
líflegt og vel samið verk með sterkum
Vínarblæ. Þó að lítt sé vitað um til-
urðartíma, benti fágun þess og form-
ræn markvissa að mínu viti a.m.k. til
9. áratugar 18. aldar, ef ekki seinna.
Hljómsveitin lék af viðeigandi lipurri
tign, og homistamir blésu sínar mll-
ur af öryggi og töluverðum brilljans,
þótt ekki veitti verkið nánar tilefni til
smáskoðunar á getu þeirra í formleg-
um einleikskadenzum. II. þátturinn
var eins og líðandi Ijóðrænn ástar-
dúett með hornin mikið saman í
þríundum, og hið bráðhressa lúðra-
kallsmótaða lokarondó í fomu dýra-
veiðitakttegundinni 6/8 gaf einleikur-
unum aðskiljanleg tækifæri til
snilldartilþrifa í formi hvers konar
flúrvirkis og rúliaðna, sem gengu yf-
irleitt glimrandi vel upp, og raunar
einnig í hinum ekki síður krefjandi I.
þætti.
1. sinfónía Brahms (eða 10. sinfónía
Beethovens eins og gárungarnir köll-
uðu) er verkefni sem útheimtir sitt af
jafnvel fremstu atvinnuhljómsveitum
heims. Hún er voldug, viðamikil og
þéttriðin hljómkviða þar sem halda
þai-f vel utan um hverja einustu hljóð-
færarödd, auk þess sem tíðar tempó-
breytingar og rúbatóstaðir reyna
bæði á stjórnanda og samtakamátt
spilenda. Það kom hvað skæðast fram
í náttúruinnblásnu miðþáttum verks-
ins, þar sem innkomur og samstigni
flytjenda voru eins og vænta mátti
ekki alltaf fyllilega sambærileg við
það bezta sem þekkist hjá atvinnu-
mönnum. En því meir voru smáörð-
urnar hér og þar til skilningsauka
hlustandans í staðinn, enda spuming
hvort betri innsýn í erfiðustu atriði
sinfónískrar atvinnumennsku fáist en
einmitt með því að bera þau saman
við útkomuna í meðförum áhuga-
manna. Fjarska yrði tónlistarlífið
leiðinlegt ef neytendur færu á mis við
slíkar þrautir og fengju einungis hlut-
ina klappaða og klára í gerilsneyddri
lokaútgáfu. Hætt er við að þá færi
mikill partur undirliggjandi listrænn-
ar spennu smám saman forgörðum.
Að því nefndu ber að taka fram, að
vissulega voru margir staðir ljómandi
vel leiknir hjá SÁ, þó að strengjadeild
hennar væri í smæsta lagi til að gera
sig gildandi í síðrómantískri sinfóníu
sem þessari, jafnvel þótt hugsuð væri
á klassískum grunni. I. þáttur heppn-
aðist með ágætum, og sveitin bætti
um betur í Fínalnum. Þjóðlagsinn-
koman í C-dúr, sem Brahms var
vændur um að hnupla í anda frá Beet-
hoven, var tignarleg, og kódinn var
kraftmikill og samtaka með glamp-
andi lúðrablæstri efst á toppi kransa-
kökunnar.
Ríkarður Ö. Pálsson
Vegglista-
verk í Gall-
eríi Garði
NEMENDUR í framhaldsáfanga í
myndlist við Fjölbrautaskóla Suð-
urlands á Selfossi hafa undanfarna
daga málað stór vegglistaverk í
Galleríi Garði. Veggirnir hafa ver-
ið þaktir pappír og á hann hefur
verið málað verk sem er óður til
sólarinnar og er endurkomu henn-
ar fagnað eftir myrkur vetrarins,
segir í fréttatilkynningu.
Nemendurnir eru Herdís Magn-
úsdóttir, Árún Ósk Guðgeirsdóttir,
Dagný Ósk Sigurðardóttir, Heið-
rún Hafliðadóttir, íris Janna
Wood, Jón Bragi Guðjónsson og
Súsana Klinner, ásamt kennara
sínum, Elísabetu H. Harðar.
Sýningin er opin á afgreiðslu-
tíma verslana Miðgarðs og mun
standa til loka marsmánaðar.
TðJVLIST
Tríó Rejkjavfkur og
Fi iinur li jarnason f
H a f n a r b o r g.
KAMMERTÓNLEIKAR
Enskar og írskar þjóðlagaútsetn-
ingar eftir Haydn og Beethoven,
Þrír rökkursöngvar og Sonata per
pianoforte eftir John Speight, smá-
verk fyrir selló og píanó eftir Fau-
ré, Squire, Saint-Saens, Rachman-
inov og Boccherini, og sönglög eftir
Edvard Grieg. Sunnudagskvöld 9.
apríl kl. 20.
STUNDUM gerist eitthvað það á
tónleikum sem veldur því að maður
kemur endumærður og margfalt
hressari út en maður var þegar mað-
ur gekk inn. Þetta gerist þegar list-
sköpunin er svo sterk og mögnuð að
músíkupplifunin verður eitt með and-
ardrættinum; - hún smýgur í merg
og bein og skilur eftir sig sæluhroll.
Tónleikar Tríós Reykjavíkur í Hafn-
N emendatónleikar
Tónlistarskólinn í Reykjavík
Strengjasveitartónleikar í Hát-
eigskirkju annað kvöld kl. 20.30.
Fram kemur strengjasveit yngri
deildar, undir stjórn Unnar Maríu
Ingólfsdóttur. Einleikarar á tón-
leikunum eru Elfa Rún Kristins-
dóttir, fiðla, Helga Þóra Björgv-
insdóttir, fiðla og Valdimar
Kolbeinn Sigurjónsson, kontra-
bassi.
Tónlistarskólinn í Kópavogi
Vortónleikar hljómsveita skól-
ans verða í Salnum, Tónlistarhúsi
Kópavogs, á morgun kl. 18.
Stjórnandi er Martin Frewer.
Heillastund í
Hafnarborg
arborg á sunnudagskvöldið var þann-
ig unaðsstund. Verkin á efnisskránni
komu úr ólíkum áttum, en féllu þó
mjög vel saman.
Utsetningar Beethovens og
Haydns á þjóðlögum frá Bretlands-
eyjum eru dægurlög síns tíma, -
Beethoven útsetti þjóðlög fyrir út-
gefanda þeirra til að verða sér úti um
pening. Þjóðlög í góðum útsetningum
voru vinsæl til „heimabrúks á stofu-
tónleikum heldra fólks“. Finnur
Bjamason tenórsöngvari var gestur
tríósins. Flutningur þeirra á lögun-
um fjórum var einstaklega músík-
alskur og þokkafullur. The Pulse of
an Irishman eftir Beethoven var
hressilegur og bjartur söngur um
stríð og ástir. The Moon had Climbed
the Highest Tree eftir Haydn var
ljóðræn mynd um stúlku og ástar-
raunir hennar. Fiðlan fylgdi laglín-
unni mestanpart, og yndislega fallegt
cantabile í fiðluleik Guðnýjar Guð-
mundsdóttur jók áhrif þessarar róm-
antísku myndai'. Söngur Finns var
virkilega fallegui' og músíkalskur
fram í fingurgóma. Lag Haydns um
skáld á dánarbeði sem kveður hörp-
una sína var indælt, og strengirnir
líktu eftir hörpuhljómnum með
pizzicato-leik. Síðasta þjóðlagið, lag
Beethovens um kveðjustund pilts og
töfrakvendis, var ljúft og ákaflega
fallega flutt.
Gunnar Kvaran og Peter Máté
léku fimm smáverk fyrir selló og pí-
anó. Þetta voru perlur sem margir
þekkja; Elegía eftir Fauré, Taran-
tella eftir Squire, Svanurinn eftir
Saint-Saéns, Vókalísa eftir Rachm-
aninov og Rondó úr kvintett eftir
Boccherini. Það er óhætt að segja að
þeir félagar hafi verið undir heillast-
jömu þetta kvöld. Gunnar var sem í
álögum þessai'ar tónlistar og leikur
hans hreint unaðslegur. Peter Máté
var hinn fullkomni meðleikari. Það
þarf kjark til að leika lög sem þessi; -
lög sem allir þekkja og hafa heyrt
heimsins mestu snillinga flytja, jafn-
vel ótal sinnum. En Gunnar hefur
þann hæfileika að gera tónlistina
nýja í hvert sinn; leggja sitt líf og sína
sál í hana, og gera hana að sinni. Þess
vegna verður túlkunin persónuleg og
fersk og umfram allt áhrifamikil.
John Speight samdi Þrjá rökkur-
söngva fyrir selló, píanó og söngrödd
fyrii' söngnemanda sinn Finn
Bjamason, þegar Finnur útskrifaðist
héðan úr söngnámi á sínum tíma.
Ljóðið er eftir Snorra Hjartarson.
Sellóið spilar inngang, og þar er
verkið sviðsett; hrífandi stemmning
um náttúruna í tvílýsinu. Tónmálið
dýpkar og magnar upp stemmningu
ljóðsins. Hljómaklasar, tvíundir, flúr
og tónstigabrot era vörðurnar í fram-
vindu verksins. Flutningur Finns,
Gunnars og Peters Máté á þessu
heillandi verki var virkilega góður.
Peter Máté lék Píanósónötu eftir
John Speight, Sonata per pianoforte
frá 1998. Þetta er geysimikið píanó-
verk og krefst virtúósískra tilþrifa af
hendi píanistans. Formgerð þess er
hefðbundin; fjórir þættir, hraður
upphafsþáttur, hægur annar þáttur,
þriðji þáttur skertsó og fjórði þáttur
hraður. Hljómræn framvinda verks-
ins er sterk og áhrifamikil með safar-
íkum hljómum og klösum. Hraðir og
virtúósískir skalar og hlaup skapa til-
komiklar andstæður í verkinu. Peter
Máté spilaði verkið gríðarvel og hafði
það algjörlega í hendi sér í orðsins
fyllstu merkingu.
Fimm lög eftir Edvard Grieg vora
niðurlag tónleikanna. Finnur Bjarna-
son og Peter Máté fluttu lögin, og
gerðu það í einu orði undursamlega
vel. VSren, var sem nýtt lag; hægara
en maður heyrir það oftast, en með
eindæmum áhrifamikið fyrir vikið,
eins og augnablikið er þegar maður
finnur loks að vorið langþráða er
komið eftir alla biðina. Peter Máté
hefur ekki heyrst oft spila með
söngvuram, en það er sannarlega
eitthvað sem hann ætti að gera meira
af. Síðasta lagið var ástai'ljóð H.C.
Andersens, Jeg elsker dig, sem var
stórkostlegt í flutningi þein-a Finns
Bjarnasonar og Peters Máté. Frá-
bær endir á frábæram tónleikum.
Bergþóra Jónsdóttir
Rausnarlegar viðtökur
TOJVLIST
K i r k j ii h v u 11
KAMMERTÓNLEIKAR
Verk og þættir eftir Chabrier,
Mendelssohn, Glazúnoff, Skrjabín
og Mozart í umritun H. Baumanns;
Brahms: Tríó Op. 40. Hermann
Baumann, horn; Gerrit Schuil, pí-
anó; Sigrún Eðvaldsdóttir, fiðla.
Laugardaginn 8. apríl kl. 17.
SÍÐUSTU tónleikar vetrarins í
röðinni „Kammertónleikar í Garða-
bæ“ fóra fram í Kirkjuhvoli á laugar-
daginn var við fjölmenni. Efnisskráin
fyrir hlé var að því leyti óvenjuleg að
hún samanstóð að mestu af umritun-
um eða útsetningum á hljómsveitar-
eða kammerverkum frá hendi hom-
leikarans. Larghetto eftir Emmanu-
el Chabrier (1841-94) var þannig
upphaflega skrifað fyrir horn og
hljómsveit, Andante-þátturinn eftir
Felix Mendelssohn (1809-47) var
tekinn úr 5. sinfóníu hans (Siðbótar-
sinfóníunni), Elegie eftir „hinn rúss-
neska Brahms", Alexander Glazún-
off (1965-1936), var upphaflega
skrifuð fyrir selló, og Rondó Mozarts
K514 fyrir hom og hljómsveit var úr
ófullgerðum eða aðeins að hluta varð-
veittum hornkonsert K412 frá 1782.
Aðeins Rómanzan eftir Alexander
Skrjabín (1872-1915) virtist fram-
samin fyrir horn og píanó; a.m.k. var
ekki annað tekið fram í tónleikaskrá.
Miðað við aðdáun rómantíska
skeiðsins á valdhorninu hefur verið
mönnum undranarefni, hvað tón-
skáld tímaskeiðsins skrifuðu lítið af
sónötum fyrir horn og píanó, og var
sem dagskráin endurspeglaði þá
mótsögn. Meistaraverk Brahms eftir
hlé, Tríóið fyrir hom, fiðlu og píanó
Op. 40 (frumflutt 1865), var eina fleir-
þætta verkið á dagskrá, og m.a.s.
gert ráð fyrir selló eða víólu í stað
homraddar ef þess væri óskað. Fleiri
hljóðfæri en homið hafa að vísu verið
afskipt eins og fagott, víóla og
kontrabassi, og hefur það gegnum
tíðina knúið flinka flytjendur til að
umrita óskyld verk fyrir hljóðfæri
sín, eða jafnvel framsemja ný. Ef-
laust stendur Hermann Baumann
þar framarlega í flokki, a.m.k. hvað
hið fyrrtalda áhrærir, enda snemma
þekktur fyrir fjölbreytt tök sín á
bæði ventla- og náttúruhorni. Hermt
er t.d. að hann hafi upp úr 1970 verið
fyrstur til að leika homkonserta
Mozart á uppranalegt hljóðfæri með
sem næst lýtalausri inntónun, en það
var fram að þeim tíma talið illmögu-
legt.
Þetta rifjaðist upp á tónleikunum á
laugardaginn var, þegar Baumann
tók upp frumstætt „handhornið" sitt
í Mozart-rondóinu og blés með beit-
ingu munnstillingar í ventla stað,
ásamt tilfærslum hægri handai' inni í
bjöllunni, með óhjákvæmilegum til-
heyrandi breytingum á tónblæ. Ut-
koman var eins og lúðurinn ætti sér
sérstakt líf, og kallaði fram í hugann
fomgrískar goðsagnir um glímu
fomkappa við hvæsandi kyrkislöng-
ur. Blásturinn var hress og kraftmik-
ill og höfðu menn mikla skemmtun
af, þó að lýtaleysið hafi tæpast getað
verið í samræmi við áðurtalin fyrri
afrek, sem undirritaður þekkti
reyndai- aðeins af afspurn.
Burtséð frá þessum hápunkti, og
nokkram stöðum í fjórþætta
Brahms-tríóinu eftir hlé, þar sem
sérstaklega hægi elegíski 3. þáttur-
inn náði nokkra streymi, olli leikur
hins víðkunna hornsnillings í heild
undirrituðum vonbrigðum. Horn-
blásturinn var undantekningarlítið of
sterkur og átti sem slíkur betur
heima í einleikshlutverki á móti
hljómsveit en í kammersamleik.
Tónninn var ósjaldan grófur, stund-
um óhreinn, og mótaður af miklu
víbratói sem hvorki hefur þótt eftir-
sóknarvert á Norðurlöndum né í
enskumælandi löndum, þótt það
kunni að tíðkast í Frakklandi. Áuk
þess skorti víða þá fágun og það leik-
andi létta viðstöðuleysi sem vænta
má af snillingi í fullu fjöri. Undimt-
aður frétti að vísu á skotspónum að
hornleikarinn gengi ekki heill til
skógar eftir heilablóðfall fyrir nokkr-
um áram, og varð því hver jafnupp-
lýstur hlustandi að vega og meta fyr-
ir sig í Ijósi svo grimmilegra
aðstæðna hvort afraksturinn við
þetta tækifæri bæri frekar vott um
æðraleysi eða dómgreindarleysi.
Framlag Gerrits Schuil á píanó og
Sigrúnar Eðvaldsdóttur á fiðlu eftir
hlé var eftir atvikum. Bæði virtust
töluvert hömluð af ójöfnum og iðu-
lega allt of sterkum mótleik, enda
urðu hljóðfæri þeirra ósjaldan að láta
í minni pokann í styrkbaráttunni,
sérstaklega fiðlan.
Hvort rausnarlegar undirtektir
áheyrenda í lokin hafi verið fyrir
forna frægð og núverandi viðleitni
heiðursgestsins þrátt fyrir erfiðar
aðstæður frekar en fyrir raunvera-
lega frammistöðu, er ekki gott að
segja. Undir öllum kringumstæðum
stóð eftir, að homleikarinn og sam-
leikarar hans vora leystir út úr
Kirkjuhvoli með löngu, hlýju og
dynjandi lófataki tónleikagesta.
Ríkarður O. Pálsson