Morgunblaðið - 11.04.2000, Qupperneq 42

MORGUNBLAÐIÐ
42 ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 2000
■í*-------------------------
Tímarnir
tvennir
Sátt er lausnarorðið. En þetta lausnar-
orð á sér ekkert andlag. Það er ekkert
sem þarfað ná sátt um. Þessi hróp um
sátt eru einungis sýndarlœti frumlags-
ins sem vill láta líta svo út að það þurfi
að ná sátt um eitthvað, og að sú sátt
muni raunverulega breyta einhverju.
En undir niðri lúrirþetta látlausa ríkj-
andi skipulagsem forðast dagsins Ijós
og ofurbirtu fjölmiðlanna.
HEFUR eitthvað
breyst, eða er allt
eins og það var?
Sjáum tfl.
Hinn módemíski
ynaður var alltaf einn. Hinn póst-
módemíski maður er alltaf fjarri,
alltaf annars staðar, í ömggri fjar-
lægð, bæði frá skjánum og at-
burðunum. Samt er hann alltaf
með á nótunum, alltaf með nýj-
ustu upp-
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
lýsingar á
hreinu, ólíkt
hinum mód-
emíska manni
sem var alltaf úti á þekju, íirrtur,
og vitlaus eins og bam sem er
ekki búið að læra á kerfið.
^ Eigi að síður verður kerfíð allt-
af flóknara. Segja má að ríkjandi
kerfi felist í því að það sé ekkert
kerfi lengur. Kerfið eins og við
þekktum það hefur verið leyst
upp, rifið niður í frumeindir sínar.
í staðinn fyrir gamla góða mód-
emíska kerfið, sem hafði undan-
tekningarlaust röklega og fyrir-
sjáanlega virkni, er nú komið kerfi
sem lýtur lögmálum ofurvemleik-
ans, sýndarkerfi þar sem táknbyl-
urinn byrgir sýn á hlutina eins og
þeir em í raun og vem. Aður-
byggði kerfið á traustum tengsl-
um orða og hluta, nú er bilið þarna
á milli óendanlegt, ef ekki endan-
legt. Þetta kerfi er orðin tóm, í því
, eiga hlutimir engan þegnrétt.
í hinu nýja kerfi birtast þó leif-
ar hins gamla í máðum og endur-
unnum táknum. Steindauð pólitík
kalda stríðsins er endurframleidd
i málum dagsins, að öðmm kosti
skini í nakið einræði markaðarins,
hugsjónaleysi fjármagnsins,
þessa skrælnuðu eyðimörk vem-
leikans sem undir liggur.
Sátt er lausnarorðið. En þetta
lausnarorð á sér ekkert andlag.
Það er ekkert sem þarf að ná sátt
um. Þessi hróp um sátt era ein-
ungis sýndarlæti fmmlagsins sem
vill láta líta svo út að það þurfi að
ná sátt um eitthvað, og að sú sátt
muni raunvemlega breyta ein-
hverju. En undir niðri lúrir þetta
látlausa ríkjandi skipulag sem
forðast dagsins Ijós og ofurbirtu
fjölmiðlanna.
Og fleiri em þessi undarlegu
tákn á tímans báram.
Rykið er jafnvel dustað af
gömlum draumum frá kalda-
stríðstíma. Sameining vinstri-
manna er unglingsdraumur sem
aldrei rættist, frekar en aðrir slík-
ir. í staðinn er draumurinn settur
á svið nú, þrjátíu áram síðar, end-
urframleiddur á sýndarsviði
fjölmiðlanna. Þessi saga hefur
<:Jlt; spennandi fléttu sem lengst
af virtist óleysanleg, baráttu
tveggja valdagráðugra aðalpers-
óna, fjölda aukapersóna sem
reyna allt hvað þær geta til að
grafa undan aðalpersónunum og
endalok (vonandi). Þessi saga hef-
ur bókstaflega allt, nema boðskap
, sem gufaði upp í rykmekkinum af
falli múrsins í Berlín ’89.
Talandi um uppgufun. Eitt af
endurunnum táknum löngu liðins
nútímans er Stofnunin. Módern-
isminn var tími Stofnunarinnar.
Og hinn firrti móderníski maður
var fórnarlamb hennar. Nú em
engar raunvemlegar stofnanir til
lengur, aðeins ríkisfyrirtæki sem
óðum em að verða ríkjandi skipu-
lagi að bráð. Það er hin náttúm-
lega uppgufun í eyðimörk vem-
leikans. Þannig er gufan loksins
orðið réttnefni á Ríkisútvarpinu.
Það hangir í loftinu. Tákn um
kerfi sem hefur engan tilgang
lengur og stígur bara upp til
himna eins og reykmerki sem
enginn kann að lesa í lengur.
Stofnun á tímum sem engar stofn-
anir þrífast. Stofnun sem er bara
til af gömlum vana. Stofnun þar
sem aldrei neitt gerist. Og hárið
hans Boga löngu orðið grátt, eins
og umhverfið allt.
Allt er orðið grátt. Það sem var
svart og hvítt er nú grátt. Og það
sem var rautt er nú grátt. Einnig
blátt er nú grátt. Allt er grátt eins
og Ráðhús Reykjavíkur sem reis
þegar múrinn féll. Einmitt þegar
línur máðust burt og litróf kalda-
stríðsins var numið úr gildi, þá
reis Ráðhús grámanns.
En það er rétt. Kerfið er flókn-
ara, þrátt fyrir eintóna grámann.
En við sjáum það ekki. Veitum því
enga athygli því að upp-
lýsingarnar byrgja okkur sýn.
Þetta endalausa flæði upplýsinga,
táknbylurinn hefur komist upp á
milli okkar og vemleikans. Við
sjáum með öðram orðum ekki
veraleikann fyrir upplýsingunum
um hann (sem eiga sér ekki alltaf
göfugan uppmna, eins og rakið
var hér að framan).
En upplýsingamar virðast
nægja okkur og fyrir vikið eram
við alltaf fjarri, ekki firrt heldur
fjai-ri, annars staðar. Við eram
ekki þar sem atburðurinn á sér
stað heldur heima í stofu að rýna
inn í skjáinn, að gleypa í okkur
upplýsingarnar sem villa okkur
sýn á vemleikann. Við sjáum allt
og vitum allt en reynum ekkert,
ólíkt hinum móderníska manni
sem sá ekki neitt og vissi ekki
neitt en reyndi það allt á sjálfum
sér.
Þetta kann að hafa ófyrirsjáan-
legar afleiðingar, til dæmis fyrir
lýðræðið. Við kjósum í síauknum
mæli að taka ekki þátt, að vera
fjarri, að lifa í ofurveralegum
heimi miðlanna (sbr. sífellt minni
þátttöku í almennum kosningum
hérlendis sem erlendis).
Þetta er póstmódernismi. Eða
hvað? Er póstmódernismi bara
endurunninn módernismi? Eitt af
þessum undarlegu táknum sem
byrgja sýn á ríkjandi kerfi?
(P.s. Eða er póstmódernismi
bara eitthvað sem kemur þegar
fræðimenn era hættir að nenna að
svara spumingunni: Hvað er
módernismi?)
MENNTUN
Grunnskólar Reykjavíkur - Hvernig trygg;ium við börnunum
okkar bestu kennara sem völ er á? Á fundi sem SAMFOK efndi til
nýverið var þessari spurningu varpað fram og leitað svara. Sveinn
Guðjónsson sat fundinn og fylgdist með umræðum.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Framsögumenn sitja fyrir svörum. Frá vinstri Ólafur Proppé, rektor KHÍ, Finnbogi Sigurðsson, formaður
Kennarafélags Reykjavíkur, Helgi Hjörvar, forseti borgarsljórnar, Óskar ísfeld Sigurðsson, formaður Samfoks
og fundarstjóri, Bergþór Þormóðsson foreldri og Sigrún Magnúsdóttir, formaður fræðsluráðs Reykjavíkur.
Að laða að
hæfa kennara
• Fyrirsjáanlegur skortur á
menntuðum kennurum.
• Kennarastarfíð nýtur ekki
þeirrar virðingar sem því ber
SAMFOK, Samband for-
eldrafélaga og foreldra-
ráða í skólum Reykjavíkur
á grunnskólastigi, efndi
nýverið til fundar, þar sem um-
ræðuefnið var: „Hvernig tryggjum
við börnunum okkar bestu kennara
sem völ er á?“ Framsögu höfðu
Sigrún Magnúsdóttir formaður
Fræðsluráðs Reykjavíkur, Finn-
bogi Sigurðsson formaður Kenn-
arafélags Reykjavíkur, Bergþór
Þormóðsson foreldri, Ólafur
Proppé rektor Kennaraháskóla Is-
lands og Helgi Hjörvar forseti
boigarstjórnar.
Oskar ísfeld Sigurðsson formað-
ur SAMFOK setti fundinn og í
ávarpi sínu lýsti hann áhyggjum
manna yfir þeirri þróun, að mennt-
aðir kennarar hefðu horfið frá
störfum á undanförnum árum og
hlutfall réttindalausra kennara,
það er leiðbeinenda, aukist í grunn-
skólum Reykjavíkur. Hann vildi þó
undirstrika að enn væri fjöldi
hæfra kennara við störf í grunn-
skólum borgarinnar. Hins vegar
væri brýnt að búa þeim þannig
starfsumhverfi að skólunum mætti
haldast á þeim til frambúðar og
jafnframt laða að fleiri góða kenn-
ara.
Sigrún Magnúsdóttir formaður
fræðsluráðs Reykjavíkur fjallaði í
framsöguerindi sínu um vanda
grunnskólanna út frá sjónarmiði
fræðsluyfirvalda og sagði meðal
annars að vegna mikillar fjölgunar
nemenda á höfuðborgarsvæðinu
væri líkur á að grunnskólar
Reykjavíkur myndu búa við kenn-
araskort á næstu árum. Hér hefði
byggðaröskun haft sín áhrif og
aukið á vandann sem og mikil
aukning nýbúa. Sigrún sagði enn-
fremur að lenging skóladags kall-
aði á fleiri kennara tD starfa þannig
að fátt væri til bjargar á næstu ár-
um til að bæta úr skorti á kennur-
um með réttindi. Sigrún kom einn-
ig inn á tölvuvæðingu og
tækjakaup í framsöguerindi sínu,
aukin fjárframlög til skólanna og
sagði að á þremur árum hefði 130
ný stöðugildi komið til í grunnskól-
um borgarinnar. Þá nefndi hún
einnig aukið framboð á námskeið-
um fyrir kennara.
Mikilvægt og merkilegt starf
„Fyrst vil ég segja að kennara-
starfið er í mínum huga ákaflega
mikilvægt og merkilegt starf, en
vandamálið er ef til vill það, að
kennarastarfið nýtur ekki þeirrar
viðurkenningar og virðingar úti í
samfélaginu sem því ber,“ sagði Ól-
afur Proppé, rektor Kennarahá-
skóla íslands, í upphafi framsögu-
erindis síns. Ólafur sagði að í
umræðum um kennaraskortinn
væri stundum sagt að þær stofnan-
ir, sem önnuðust kennaramenntun,
menntuðu ekki nógu marga og að
þær þyrftu að taka inn fleiri nem-
endur til að „stoppa upp í gatið“.
Staðreyndin væri hins vegar sú að
nóg væri til af kennaramenntuðu
fólki í landinu, en það væri hins
vegar eftirsótt á hinum almenna
vinnumarkaði og margir útlærðir
kennarar leituðu því í önnur störf.
Ólafur sagði að mikilvægt væri að
velta því íyrir sér hvers konar sýn
almenningur hefði til skólastarfs og
hvort ef til vill væri ástæða til að
gera átak í því að breyta viðhorfum
fólksins í landinu til þess starfs sem
unnið er í skólum.
Ólafur gat þess að árið 1988 hefði
Alþingi samþykkt lög um kennara-
menntun þar sem gert var ráð fyrir
að lengja kennaramenntun úr
þremur árum í fjögur. Ekki fékkst
fjármagn til þess að lengja kenna-
ranámið og því var frestað ár eftir
ár og að lokum var þessu ákvæði
kippt út úr lögunum. Þessi afstaða
til kennaranámsjns væri umhugs-
unarverð, sagði Ólafur Proppé.
„Ég fullyrði að það er ekki síður
vandasamt starf að vera kennari í
grunnskóla en lögfræðingur, við-
skiptafræðingur, iðjuþjálfi eða í
fjölmörgum öðrum starfsstéttum
sem krefjast lengra háskólanáms,
að öllum þessum starfsstéttum
ólöstuðum, og ég bið ykkur að
hugsa um það, af hverju þessu er
svona háttað hér. Á öllum Norður-
löndunum er kennaramenntun
fjögur til fimm ár,“ sagði hann.
Ölafur sagði að unnið væri að því
í Kennaraháskólanum að koma til
móts við breytta tíma og breytta
námsskrá, en í þriggja ára kenn-
aranámi yrði það ekki gert nema á
kostnað einhvers annars. Ólafur
benti ennfremur á að sá sem væri
að mennta sig til að verða grunn-
skólakennari þyrfti að vera tilbúinn
til að kenna afar ólíkum nemend-
um, allt frá 6 ára upp í 16 ára og
hann þyrfti einnig að búa sig undir
það að kenna hvaða grein sem er.
Ólafur upplýsti að nú væru 1.250
nemendur í Kennaraháskóla Is-
lands og skólinn væri reiðubúinn að
gera samning við menntamálaráðu-
neytið og fjármálaráðuneytið um
að auka nemendafjöldann upp í
1.500 á þremur árum. Ólafur lýsti
jafnframt þeim skoðun sinni að
vandinn yrði ekki leystur innan
Kennaraháskólans. „Vandinn er
miklu djúpstæðari og almennari,
hann liggur í samfélaginu. Hann
liggur í því að þessi störf séu viður-
kennd. Það á að efla virðingu þess-
ara stétta og laun og kjör þannig að
menntaðir kennarar fari ekki í önn-
ur störf, frekar _en að fara í
kennslu," sagði Ólafur Proppé
rektor KHÍ.
Stoltur grunnskólakennari
Finnbogi Sigurðsson formaður
Kennarafélags Reykjavíkur sagði í
framsöguerindi sínu að hann væri
þeirrar skoðunar að í borginni
störfuðu bestu kennarar sem völ
væri á. Hins vegar væri æði margt í
þeirra starfsumhverfi sem gerði
það að verkum að árangurinn af
þeirra starfi væri lakari en vera
skyldi. Finnbogi sagði meðal ann-
ars: „Hvað er það sem gerir það að
verkum að stór hluti kennara í
Reykjavík er nánast með hausinn
niðri í bringu og segir þegar hann
kemur einhvers staðar: „Eg er nú
bara kennari“. Þá hugsaði ég: „Nei,
þetta gengur ekki. Eg er grunn-
skólakennari og ég er stoltur af því.
Það sem meira er, ég hef fengið
staðfestingu á því að svo er. Ég er