Morgunblaðið - 23.05.2000, Qupperneq 32

32 ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Listahátíð í Reykjavík
sett í sextánda sinn
LISTAHÁTÍÐ í Reykjavík var sett
í sextánda sinn að viðstöddu fjöi-
menni í Þjóðleikhúsinu síðastliðinn
laugardag. Stendur hún til 8. júní.
Við athöfnina voru meðal ann-
ars veitt verðlaun í smásagna-
keppni hátíðarinnar og flutt dag-
skráin Hvert örstutt spor, með
tónlist og söngvum úr ieikhúsinu.
í frétt í blaðinu síðastliðinn
sunnudag féllu niður nokkur orð í
málsgrein úr setningarræðu
Björns Bjarnasonar menntamála-
ráðherra. Rétt er málsgreinin
svona: „Á þessari listahátið eigum
við ekki einungis stefnumót við
tímann. Við eigum stefnumót við
okkur sjálf, því að listahátíð er
þroskatími, tækifæri til að opna
hugann fyrir hinu nýja og fram-
andi. Listahátíð er áfangastaður á
okkar eigin vegferð í heimi, þar
sem leiðirnar eru fieiri en nokkru
sinni og tækifærin bíða þess eins
að verða nýtt.“
Beðist er velvirðingar á þessu.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Ólafur Kjartan Sigurðarson, Örn Árnason, Jóhann Sigurðarson og fleiri
fluttu dagskrána Hvert örstutt spor.
Úlfur Hjörvar (t.v) bar sigur úr býtum í smásagnakeppni Listahátíðai-
en Egill Helgason varð annar.
Björn Bjarnason menntamála-
ráðherra setti hátíðina.
Sveinn Einai'sson, formaður
framkvæmdasijórnar Listahá-
tíðar, flutti ávarp.
Art.is og Glaxo Wellcome
Lífæðar fékk
viðurkenningu
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Hannes Sigurðsson listfræðingur og Iljörleifur
Þórarinsson við verðlaunagripinn.
Farandsýningin Líf-
æðar fékk nýverið
viðurkenningn Glaxo
Wellcome-fyrir-
tækjasamsteypunnar
sem besta verkefni
ársins 1999 sem ís-
landsdeild Glaxo
Wellcome stóð fyrir.
Glaxo Wellcome-
lyfjafyrirtækið starf-
ar í 150 löndum og
er í hópi 10 stærstu
fyrirtækja heims.
Þetta er í þriðja sinn
sem aðalforstjóri
Glaxo Wellcome, Sir
Richard Sykes, veitir
þessi verðlaun fyrir
markverðasta framlag fyrirtækis-
ins til mannlífs og menningar í við-
komandi landi.
Verkefnið Lífæðar, var farand-
sýning mynd- og ljóðlistar 24 sam-
tímalistamanna sem send var til 11
sjúkrahúsa á íslandi. Með sýning-
unni fylgdi vönduð sýningarskrá
sem gefin var sjúklingum og
starfsfólki spítalanna. Það var ís-
lenska menningarsamsteypan
ART.IS sem hafði veg og vanda af
framkvæmdinni en hugmyndina
átti Hannes Sigurðsson listfræð-
ingur.
Hannes sagði í samtali við Morg-
unblaðið að á undanförnum áratug
hafa sprottið upp margvísleg sam-
tök sem sérhæfa sig í verkefnum á
sviði sjónlista. „Þetta er til marks
um þær breyttu áherslur sem eru
að eiga sér stað í myndlistinni.
Hún gengur ekki lengur einvörð-
ungu út á málverk og skúlptúra
sem listamenn selja síðan heldur
er um að ræða verkefni, oft mjög
flókin og dýr, sem kalla á marga
sérfræðinga og eru nánast leikræn
í eðli sínu. A vondu máli mætti
kalla þetta „viðburðasköpun".
Listasöfn og gallerí hafa ekki farið
varhluta af þessari þróun en kostn-
aður við slíkar sýningar er miklu
meiri en áður tíðkaðist, auk þess
sem listamennirnir hafa í raun og
veru ekkert að selja, ekkert sem
getur prýtt stofuveggina. Á sama
tíma hafa orðið til eins konar sam-
steypur sem vinna með lista-
mönnum og fyrirtækjum í einka-
geira, gjarnan fyrir utan hinn
hefðbundna sýningarvettvang eins
og átti sér stað með Lífæðum.
ART.IS er brautryðjandi á þessu
sviði á Islandi en jafnframt því að
starfa í nánu samstarfi við lista-
menn, fyrirtæki og stofnanir
sækist það eftir að brúa bilið milli
ólíkra lista- og fræðigreina og
miðla þeirri þekkingu út í samfé-
lagið.“
Hjörleifur Þórarinsson, forstjóri
Glaxo Wellcome á íslandi, segir að
þeim hafi komið ánægjulega á
óvart að fá þessa viðurkenningu
frá höfuðstöðvunum. „Glaxo
Wellcome á íslandi hefur 8 starfs-
menn og umfang okkar er lítið
miðað við Glaxo Wellcome í flest-
um öðrum löndum. Þau verkefni
sem fyrirtækin hafa staðið að eru
margvísleg og sum mjög umfangs-
mikil. Lífæðar þótti ná vel til al-
mennings, sjúklinga og starfsfólks
heilbrigðisstofnana og kynningar-
efni og sýningarskrá var vandað og
vel frá gengið. Verkefnið þótti falla
vel að hugmyndum fyrirtækisins
um þátttöku í mannlífi og menn-
ingu landsins. Sýningin og hug-
myndin að baki henni var einnig
talin geta orðið öðrum fyrirmynd
og þannig mætti hugsa sér að hug-
myndin væri orðin útflutningsvara.
Glaxo Wellcome starfar einungis á
markaði með lyfseðilsskyld lyf og
auglýsir því ekki vöru sína. Lífæð-
ar er dæmi um leið til að vekja at-
hygli á fyrirtækinu í samfélaginu
og nálgast bæði almenning og við-
skiptavini okkar með jákvæðum
hætti,“ segir Hjörleifur og bætir
því við að þar sem verkefnið Líf-
æðar hafí tekist svo vel hafi verið
ákveðið að efna til samstarfs við
ART.IS um annað verkefni, Hlát-
urgas - læknaskop frá vöggu til
grafar, en sú sýning hefur verið á
ferðinni um heilbrigðsstofnanir á
þessu ári og stendur enn.
Seiður þriggja heima
TONLIST
fslenska iíperan
TÓNLEIKAR
Söngkonan, tónskáidið og píanó-
leikarinn Aziza Mustafa Zadeh
frá Azerbaijan. Sunnudaginn
18. maí kl. 20.
GATSLITIÐ fleygjrði Sesars um
að koma, sjá og sigra öðlaðist nýtt líf
á sunnudagskvöldið var þegar hin
hálfþrítuga Aziza Mustafa Zadeh
birtist fyrir fullu húsi í íslenzku óp-
erunni á vegum Listahátíðar. Þar fór
sannarlega tónlistarmaður með
tímaskynið í lagi. Og ef slíkt er lyk-
ilatriði í allri músík mætti sem hæg-
ast líka yfirfæra það á stjórn Lista-
hátíðar, er lánaðist að hremma
stórtalent á réttu augnabliki áður en
heimsfrægðin skellur á.
Eftir á að hyggja væri hljómlistar-
konan sennilega kjörið karpefni
handa hörðustu femínistum þátíðar;
sláandi dæmi um hvað konur þurfi að
hafa til að bera umfram karla í tónl-
ist áður en mark sé á þeim tekið. Að
sjálfsögðu að æsku og yndisþokka
slepptum. En vonandi fer tíminn að
vera runninn frá slíkri viðmiðun.
Fyrir undirrituðum var tónlist Za-
dehs a.m.k. upplifun sem sat eftir og
hefði sagt músíkölskum útvarps-
hlustanda nærri því jafnmikið og
áheyrendum í Gamla bíói. Hér fór
aldrei þessu vant „cross-over“ eða
íjölgreinatónlist sem mann langaði
ósjálfrátt að höndla að bragði í
næstu plötubúð.
I stað prentaðrar tónleikaskrár
voru hin 15 dagskráratriði kynnt
munnlega af píanistanum sjálfum.
Burtséð frá frjálslegri úttekt á þrem
djassstandörðum í lokin, My Funny
Valentine (Rodgers), It Ain’t
Necessarily So (Gershwin) og
Georgia On My mind, var allt frum-
samið og ekki hlaupið að því að
draga í dilka, því stílbrigðin voru
vægast sagt fjölskrúðug. Heimstón-
listarunnendur kunna betur að
greina frá arfi heimaslóðanna,
azerbaijönsku „Mugam“-tónlistinni,
sem í mínum eyrum hljómaði í fljótu
bragði sem arabískur flúrsöngui'. Sá
þáttur virtist þó íremur mynda
krydd eða aukalit en meginuppi-
stöðu, sem virtist að mestu standa á
vestrænum grunni, öðrum fæti á
rómantísk-impressjónískri listmúsík
(að vísu með útskotum allt aftur til
Bachs), hinum á djassi. Víða brá fyr-
ir sterkum blæ af spuna eða snar-
stefjun, enda mörg lög að sögn ný af
nálinni eða jafnvel frumflutt á staðn-
um. Engu að síður var auðheyrt, að
undirstaða tónsmíðanna og útfærsla
þeirra, stundum niður í smæstu at-
riði, áttu sér forsendur í bæði sígildri
tónfræðimenntun og greinargóðri
þekkingu á vestrænum píanóbók-
menntum. Auk fyrrgetinna Bach-
áhrifa var víða komið við, einkum í
„impromptu"- eða prelúdíukenndum
píanólögum fyrsta hlutans, þar sem
nöfn eins og Chopin, Mendelssohn,
Debussy, Satie og Bartók komu ann-
að slagið upp í hugann. Einnig mátti
greina áhrif frá tón- og hryntaki
balkneskrar þjóðlagatónlistar, m.a.
með hugvitssamlegri notkun á ósam-
hverfum takttegundum, sérstaklega
fimmskiptum. Áhrif frá nýjum tangó
Astors Piazzolla voru þó ekki síður
áberandi; nærri því um of þegar tón-
leikarnir nálguðust lokaþriðjunginn
og notkun á 3-3-2-hryni argverska
bandoneonistans tók að gerast ofur-
lítið langdregin. Sem betur fór þó
ekki án tilbreytingar, því að inni á
milli komu skemmtileg frávik eins og
nr. 8, sem sletti saman balk-
önskulegum og nærri því íslenzkum
kvæðamannataktskiptum við eld-
frussandi djassfimi a la Tatum og
Peterson í slunginni heildarsam-
tvinnun. Þar mátti og heyra dæmi
um laglínu í vinstri hendi, sem lista-
konan hefði raunar að öðru jöfnu
mátt beita mun oftar í melódísku
skyni.
Óskipta athygli vakti þegar Zadeh
gaf slaghöi'punni hvíld, steig fram á
svið með örlitla rammatrommu við
mjöðm sér og flutti tvo „Shaman
songs“, særingarlög, við eigin undir-
slátt. Fór seiðandi túlkun hennar þar
á kostum með einhverri smekkleg-
ustu og áhrifamestu notkun á berg-
málslykkju magnarans sem maður
man eftir og gerði að verkum að oft
heyrðust tvær eða þrjár raddir á lofti
í senn. Lögin voru án efa nær því að
vera frumsamin en upphafleg sær-
ingarlög, enda greinilega formvisst
uppbyggð, en tækni og útfærsla
mögnuðu í staðinn upp andrúmsloft
sem brúuðu á snilldarlegan hátt bilið
milli efahyggju nútíma og andatrúar
fortíðar. Samstilling raddar, ásláttar
og raftækni okkar tíma var einfald-
lega fullkomin.
Píanóleikur Zadeh var furðu
kraftmikill, allt að því karlmennsku-
legur, og gat í fremur öflugri upp-
mögnun (nema að smekk yngstu
hlustenda) framan af verkað heldur
höggvandi. En fljótt kom í ljós, að
píanistinn átti einnig til blíðari
strengi á hörpunni, auk þess sem
leiftrandi hraðaflúr a.m.k. hægri
handar virtist í næsta nágrenni við
stórvirtúósa djassins. Söngur Zad-
ehs var þó ekki síður athygliverður.
Hann var fjölbreyttur í meira lagi,
skartaði risavöxnu sviði, hvort held-
ur í tónhæð eða styrk, og spannaði
allan skalann frá munaðarfullum ást-
argælum eða hrynskörpu slagvirku
hvísli upp í ýmist miðausturlenzkan
ættbálkavígamóð eða vesturheimskt
„belt“ af gæðagráðu stórsöngvara
Broadways, eins og t.d. kom fram í
Georgia On My Mind hans Hoagys
Carmichaels. Það lék lítill vafi á því,
að söngkonan hefði leikandi getað
haslað sér völl á sönggáfum sínum
einum, en jafnsýnt þótti að fáir
píanóleikarar hefðu getað fylgt
henni betur en hún sjálf, þegar hún
spretti úr spori í þvílíkri rytmískri
samstillingu raddar og fingra að lýs-
ingarorð falla nánast dauð og ómerk.
Aziza Mustafa Zadeh er nafn sem
forvitnilegt verður að fylgjast með á
næstunni. Sem tónhöfundur hefur
hún þegar úr merku að moða, enda
þrenning austrænnar arfleifðar,
vestræns djass og evrópskrar fagur-
tóniistar harla fágæt samsetning. En
ekki kæmi heldur á óvart, ef núver-
andi kraumandi skeið tilrauna og
spuna ætti síðar meir eftir að krist-
allast í stærri og þroskaðri tónverk,
svo eftir verði tekið.
Ríkarður Ö. Pálsson
Islensk og
erlend mynd-
bönd í LÍ
VERK Marina Abramovic og
Ulay, verða sýnd í Listasafni
íslands í dag, þriðjudag, kl. 12
og kl. 15, í sal 2. Yfirskrift sýn-
ingarinnar er Islensk og erlend
myndbönd og er liður í sýning-
unni Nýr heimur - stafrænar
sýnir.
Sýnd verða verkin Talking
about Similarity, 1976, Relation
in time, 1977, og Imponderabil-
ia, 1977. Marina Abramovic
fæddist í Belgrad, Júgóslavíu
árið 1946, stundaði nám við
Academy of Fine Arts,
Belgrad.
Ulay (F. Uwe Laysiepen)
fæddist í Solingen, Þýskalandi
1943.
Samvinna Abramovic og Ul-
ay stóð frá 1976 til 1988. 1986
hlutu þau Polaroid Video Art-
verðlaunin. Verk þeirra hafa
verið sýnd víða um heim í söfn-
um og á sýningum, m.a. í
Stedelijk Museum, Amster-
dam; á Feneyjatvíæringnum,
Parísartvíæringnum og Docu-
menta 6 og 7 í Kassel, Þýska-
landi.