Morgunblaðið - 23.05.2000, Side 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 2000
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
Veisla
handa
einherjum
Þessi póstmódernismi er ekkert annað
en feiturgöltur sem neitarað drepast.
H
vað er póstmódern-
ismi? Það var eins
og að koma nokkra
dagaíValhöll að
fylgjast með glímu
níu fræðimanna við þessa spurn-
ingu í fyrirlestraröð Sagnfræð-
ingafélagsins sem fram fór í Nor-
ræna húsinu í vetur. Þetta var ný
en þó sama orrustan aftur og aftur
og sömuleiðis nýr en þó sami gölt-
urinn aftur og aftur. Það gilti einu
hversu hratt menn hjuggu, eða
hversu stórt menn skáru í sig svín-
ið, næsta dag var sama liðið tilbúið
í slaginn á ný og gölturinn feitari
en nokkru sinni. Þessi póstmó-
demismi er ekkert annað en feitur
göltur sem neitar að drepast.
Þetta er sannkölluð veisla handa
einherjum, hermenn hins vísa
guðs, þeir munu halda uppteknum
hætti þar til
VIÐHORF
Eftir Þröst
Helgason
yfir lýkur,
fram í Ragn-
arök er þeir
munu marséra
út úr skjaldþakinni höllinni í gegn-
um 540 dyr og berjast við jötna.
Þessar 540 dyr era táknrænar
fyrir póstmódemismann. A hon-
um virðast vera hundrað hliða sem
hafa gert hann torræðari og vand-
rataðri en flest mannanna híbýli.
Fyrirlesarar í Norræna húsinu
virtust einmitt leita útgönguleiða,
enda er þetta ástand ómögulegt;
það er ekki bara illskiljanlegt
heldur virðist það vera einhvers
konar gildra líka. Hver sá sem
hættir sér inn um einhverja af
þessum 540 dyram á það á hættu
að komast ekki aftur út, að
minnsta kosti ekki um sömu dym-
ar og hann kom inn. Þannig vora
sumir fyrirlesaramir greinilega
fastir í vítahring. Jafnvel þótt þeir
teldu sig hafa fundið réttu leiðina
komust þeir ekki út. Þeir vora
póstmódemískari en Oðinn þegar
upp var staðið. Póstmódernismi er
gildra sem jafnvel lærðustu menn
eiga erfitt með að losa sig úr.
Kannski átti Ástráður Eysteins-
son kollgátuna í fyrirlestri sínum,
„Hvað er í póstinum. Um eftirköst
nútímans“ (allh’ fyrirlestrarnir era
birtir í vefritinu Kistunni, auk um-
ræðu um þá), er hann leiddi getum
að því að póstmódemisminn hefði
rannið saman við samtímann eða
samtímahugtakið. Samtíminn er í
eðli sínu gildra. Samtíminn er ást-
and sem hver maður er hnepptur í
hvort sem honum líkar það betur
eða verr. „Viðbrögðin við póstmó-
demisma má [ ] stundum kalla ótta
við samtímann," sagði Astráður.
„Samtíminn er svið hinna óræðu
gilda; við leggjum mat á hann í
ljósi eða myrkri sögunnar en á
hinni líðandi stund verður eitthvað
til sem á sér öldungis óvissa fram-
tíð.“ Ástráður segir að póstmód-
ernisminn hafi leitast við að inn-
byrða þetta augnablik - „það
mund þegar sam-tíminn, sem
byggist á sam-tengingu einstakl-
ings og umhverfis, hefur ekkl
skýran innbyrðis sammælan-
leika.“ Hann segir að þetta and-
artak, sem kunni að vera tilbún-
ingur, sé eins konar rof: „Hjúpur
sögunnar rifnar og við blasir rými
sem við „sjáum“ þó ekki út frá
heildarskilningi upplýsingarinnar.
I umræðu um póstmódemisma er
stundum talað um „Unubersichtl-
ichkeit" hins menningarlega
landslags; það sé ekki hægt að sjá
yfír allt sviðið og því ekki hægt að
kortleggja það.“
Ástráður gerði góða tilraun til
þess að höndla óhöndlanleika póst-
módemismans og benti réttilega á
að hugtakið hefði „iðulega vísað til
víðtæks umræðuvettvangs þar
sem margt er í deiglu, fremur en
afmarkaðra hugmynda og kenn-
inga.“ Ástæðan fyrir hinum ógur-
lega vandræðagangi sem einkennt
hefur alla umræðu um póstmó-
dernismann er einmitt að það hef-
ur alltaf verið talað um hann eins
og einhverja stefnu, hugmynda-
stefnu með þéttriðið net kenninga
um eilífðargáturnar að þyngdar-
punkti. En póstmódernisminn er
miklu frekar höll með 540 dyrum
og álíka mörgum vistarveram,
hvort sem menn vilja samþykkja
að póstmódernistar séu fallnir
hermenn fræðasamfélagsins sem
lifi fyrir eilífa endurkomu sama
bardagans. Það sem hefur senni-
lega raglað menn í ríminu - eða
valdið öllu ergelsinu - er að það er
ekkert eitt gullið hlið þar sem
gengið er inn í ríki hins eilífa
Sannleika.
Segja má að þetta sé eitt af því
sem skilur á milli módernisma og
póstmódemisma, sannleikurinn
annars vegar og spndurgreining
hans hins vegar. Á þetta benti
Matthías Viðar Sæmundsson í fyr-
irlestri sínum, „Sólskildir og
undrahimnur. Hugleiðing um
sannindi, fræðirit og eftirnútíð“,
en hann var síðastur til þess að
taka til máls um póstmódernisma í
Norræna húsinu í vetur. „Við höf-
um heyrt að tekist sé á um stað-
reyndir og túlkanir, þekkingu en
ekki sannindi," sagði Matthías,
„því ekkert er lengur sjálfsagt, er
okkur sagt, algilt, óháð hugsun eða
upphaflegt. Sannleikurinn hefur
breyst 1 málfræði, jafnvel málæði,
því þar sem áður var skýlaus ver-
und, frumreynsla eða alnálægð
era nú form sem eiga sér upptök í
öðram formum og æxla af sér ný
form út í hið óendanlega." Matt-
hías spui’ði hvernig þessi tíðindi
horfðu við raunveralegi-i fræða-
iðkun, hvort þau sprengdu ekki
upp hefðbundið form ft’æðiritsins.
„Er það [fræðh-itið] ekki í eðli sínu
skipuleg bygging, reist á hlutlægri
heimildanotkun og rökföstum
ályktunum? Getur það komist út
fyrir mörk rökhendunnar, verið
annað en eintal eða samræða eftir
atvikum, háð miðlægum sannleika
þess sem skrifar hverju sinni?“
Matthías sagði að svo virtist ekki
vera, „enda ráðum við tæplega yfir
tungutaki sem ekki er ættað úr
sögu tungumálsins, eða með orð-
um Jacques Derrida (1967); Við
getum ekki sett fram staðhæfingu
sem ekki hefur áður smeygt sér í
form þess sem hún vill vefengja."
Niðurstaða Matthíasar var sú
að höfundarveran væri eftir sem
áður til staðar í skrifum fræði-
manna þrátt fyrir sannfærandi til-
raunir til ómiðjaðrar kvíslgrein-
ingar á viðteknum sannindum.
„Við eram sem sagt enn á valdi
módemismans," sagði Matthías og
tókst með ótrúlegum hætti að rata
aftur út um sömu dyr og hann
hafði komið inn. Hvort aðrir fylgi
nú í kjölfarið eða bíði efsta dags er
dymar 540 ljúkast upp er vandi
um að spá. Hafa ber í huga að
jötnar era víða en gölturinn kann
að vera einstakur.
Jafningjastarf - Nemendaráðgjöf er byggð á þeirri hugmynd að
unglingar leita oft til vina eða jafningja ef þeir þurfa að taka mikil-
væga ákvörðun eða eru í einhverjum vanda. Sigriin Oddsdóttir
heimsótti Garðaskóla og kynnti sér hugmyndina.
Morgunblaðið/Kristinn
Elín og Erla í 8. bekk í Garðaskóla sóttu námskeiðið m.a. vegna þess að þær vilja hjálpa þeim sem lenda í einelti.
Að láta sér annt
um líðan annarra
• Nemendur hafa áhuga á að góður
andi ríki í skólanum.
• Nemendaráðgjafi þarf að vera
traustur og heiðarlegur.
Ylt þú vera nemendaráðgjafi
í Garðaskóla? Var íyrir-
sögn auglýsingar sem birt-
ist í Garðaskóla í vetur. f
auglýsingunni stóð: Þeir sem hafa
áhuga á að gerast nemendaráðgjafar
þurfa m.a. að:
- láta sér annt um líðan annarra
- vera heiðarlegir og traustir
- hafa áhuga á að góður andi ríki í
skólanum
Náms- og starfsráðgjafarnir í
Garðaskóla, Helga María Guð-
mundsdóttir og Sigríður Dísa
Gunnarsdóttir, hafa unnið að þróun-
arverkefni í skólanum í vetur. Þró-
unarverkefnið snýst um jafningja-
starf í Garðaskóla og hafa þær Helga
María og Sigríður Dísa gefið út
bækling um þetta efni. Eins og fram
kemur í bæklingnum er jafningja-
starf í skólum byggt á þeirri hug-
mynd að unglingar leita gjarna til
vina eða jafningja sem þeh’ geta
treyst þegar þeir era vonsviknir,
leiðir, áhyggjufullir eða í einhveijum
vanda.
Jafningjastarf er skipulagt kerfi,
sem byggist á því að nokkrir nem-
endur eru valdir til að vera svokall-
aðir nemendaráðgjafar. Þessir nem-
endur hjálpa öðrum nemendum á
ýmsan hátt. Nemendaráðgjafar
þurfa að vera góðir í mannlegum
samskiptum. Jafnframt er nauðsyn-
legt að þeir fái fræðslu, leiðsögn og
þjálfun til að gera betur.
Námskeiðið fyrii’ nemendaráð-
gjafa var haldið í Garðaskóla 12.-13.
maí síðastliðinn. Nemendur mættu á
námskeiðið klukkan sex á föstudegi
og því lauk á laugardegi klukkan 16,
en nemendur gistu um nóttina og
fylgdu fyrirfram ákveðinni dagski-á.
30 nemendur sóttu námskeiðið, en
það er alveg nauðsynlegt að þeir
sæki þetta námskeið. Nemendur
fengu í hendur námsefnismöppu,
sem þær Helga María og Sigríður
Dísa hafa útbúið.
Sigríður Dísa og Helga María
fengu styrk síðastliðið vor frá verk-
efna- og nájnsstyrkjasjóði Kennara-
sambands íslands, til þess að þýða
námskeiðsefnið, staðfæra það, til-
raunaprófa og koma þessu starfi af
stað í Garðaskóla. Þær kynntust
hugmyndinni að jafningjastarfi í
náminu við námsráðgjöf í Háskóla
íslands. Guðrún Friðgeirsdóttir var
með kynningu á jafningjastarfinu,
en sjálf hafði hún kynnst þessu í
Kanada. Hún hafði líka reynslu af að
koma slíku starfi af stað í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð.
Kennarar og starfsfólk í Garða-
skóla fóra í námsferð til Halifax í
Kanada, þar hitti Sigríður Dísa
nokkra námsráðgjafa og spurðist
fyrir um jafningjastarf. Einn af þess-
um námsráðgjöfum lét hana hafa
námskeiðsefni til þess að þjálfa nem-
endur í grunnskóla. Hugmyndin að
því að hafa svona eina helgi, taka
eina lotu, er komin þaðan.
í framhaldi af þessu settu þær
Sigríður Dísa og Helga María sig í
samband við fólk sem heldur utan
um svona starf í Kanada; stjórnend-
ur, og hafa fengið sendai- frá þeim
hugmyndir, verkefnabækur og
fleira. Auk þessa leituðu þær líka
ráðgjafar hjá Guðrúnu Friðgeirs-
dóttur. Hún lét þær líka fá góð ráð
og lánaði þeim bók um það hvemig
maður skipuleggur svona námskeið.
Móttaka nýrra nemenda
í samráði við nemendur i 10. bekk
í Garðaskóla var ákveðið að þessi
starfsemi skyldi kallast nemenda-
ráðgjöf þar. Námskeiðið núna er
bæði til að styrkja hópinn og til að
læra nokkra grundvallarþætti í sam-
bandi við ráðgjöfina, segja þær
Helga María og Sigríður Dísa, síðan
gerum við ráð fyrir að halda áfram
að hittast, þá halda þau áfram að fá
fræðslu og upprifjun á því sem farið
hefur verið í. Nú hafa nemendur
skrifað ritgerð um það að hverju þau
vilja helst vinna, þ.e. hvers konar
verkefnum þau vilja gjarna sinna.
Það eru til dæmis mjög margir sem
hafa áhuga á að vinna í sambandi við
samskipti og einelti, þá höfum við
hugsað okkur í framhaldinu að fá
einhvern aðila til þess að koma með
viðbótarþekkingu á því, á hvaða hátt
þau geta unnið þessi mál í skólanum.
Nemendurnir á námskeiðinu hafa
tekið þátt í að kynna Garðaskóla fyr-
ir væntanlegum nemendum. Þau
fóra í heimsóknir í skólana og undir-
bjuggu það mjög vel og sú heimsókn
reyndist iíka mjög vel. Það er oft
sem nemendur eiga auðveldara með
að ná til nemenda og þau vita líka
hvemig er að vera nemandi í skólan-
um. Þau vissu líka nákvæmlega hvað
maður vill vita. Sigríður Dísa segir
að svo komi til dæmis alltaf einhverj-
ir nýir nemendur í skólann á hverju
hausti í 9. og 10. bekk og það hefur
vantað svolítið að einhver gæti sýnt
þeim skólann, komið þeim inn í fé-
lagslífið og ýmislegt sem tengist
skólanum, hvort sem þau era erlend-
is frá eða koma úr öðrum bæjarfé-
lögum. Hugmyndin var sú, bætir
Helga María við, að nemendaráð-
gjafarnir sem hafa hug á að starfa
innan hópsins „samskipti" komi á
undirbúningsfund fyrir skólasetn-
ingu, þá gætu nemendaráðgjafar
tekið á móti nýju nemendunum á
skólasetningu og fylgst með þeim
fyrstu dagana í nýjum skóla.
Sigríður Dísa segir að það hafi
komið 1 Ijós að nokkrir hafi áhuga á
að aðstoða aðra nemendur í námi.
Þannig hefur þetta verið unnið í
Kanada, í hópum, og hóparnir heitið
mismunandi nöfnum eftir því hverju
þeir sinna. Sigríður Dlsa segir mjög
mikilvægt að nemendaráðgjafar
vinni undir handleiðslu einhverra
stjórnenda. Það þarf að fylgjast
mjög vel með því sem þau eru að
gera. Helga María tekur undir þetta
og segir þetta aðalatriðið, þau eiga
ekki að vera að leysa einhver mál.
Þau verða að gera það allt undir
handleiðslu námsráðgjafa.
Þær Sigríður Dísa og Helga María
segjast hafa verið mjög ánægðar
með þetta námskeið og þátttakend-