Morgunblaðið - 30.05.2000, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 30. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Minningarsjóður frú Stefaníu Guðmundsdóttur
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Sjóðsljóm ásamt styrkþegum. Davíð Scheving Thorsteinsson, Stefanía Borg, Geir Borg, Jóhanna Vigdís Arnar-
dóttir, Ingvar E. Sigurðsson, Hilmir Snær Guðnason, Þorsteinn Gunnarsson og Hjörtur Torfason.
Þrír ungir leikarar
hlutu ferðastyrk
I GÆR var tilkynnt um úthlutun úr
Minningarsjóði frú Stefaníu Guð-
mundsdóttur leikkonu við hátíðlega
athöfn í Þjóðmenningarhúsinu. Geir
Borg, stjómarformaður sjóðsins og
sonur frú Stefaníu, tilkynnti um út-
hlutunina og rifjaði upp tildrögin að
stofnun sjóðsins og sögu hans.
Styrki hlutu að þessu sinni leikar-
amir Hilmir Snær Guðnason, Ingvar
E. Sigurðsson og Jóhanna Vigdís
Amardóttir. Styrkupphæðin nemur
500 þúsund krónum til hvers þeirra.
Stjóm sjóðsins skipa, auk Geirs
Borg, þau Þorsteinn Gunnarsson
varaformaður, Davíð Scheving Thor-
steinsson ritari, Hjörtur Torfason
gjaldkeri og Stefanía Borg með-
stjórnandi. I máli Geirs Borg kom
fram að það vora hjónin Anna Borg
og Paul Reumert sem lögðu sjóðnum
til fjármagn, fyrst með tekjum sín-
um af leiksýningum er þau stóðu að
hér á landi árið 1938 og síðar lagði
Paul Reumert sjóðnum til óskert
höfundarlaun sin af bókinni um
Önnu Borg er hann ritaði eftir andlát
hennar 1963. Sjóðurinn var formlega
stofnaðu 1965 og fyrsta úthlutun fór
fram árið 1970. Fyrsti styrkþeginn
var Helga Bachmann leikkona en
alls eru styrkþegar sjóðsins nú orðn-
ir 20 að tölu. Uthlutanir hafa ekki
verið árlega heldur hefur stjóðstjóm
ákveðið hversu ört skuli úthlutað og
til hversu margra hverju sinni.
Styrkþegar era til þessa, auk þeirra
sem styrkinn hlutu að þessu sinni,
Amar Jónsson, Þorsteinn Gunnars-
son, Sigurður Skúlason, Þóra Frið-
riksdóttir, Anna Kristín Amgríms-
dóttir, Sigurður Sigurjónsson,
Steinþór Sigurðsson, Stefán Bald-
ursson, Sunna Borg, Edda Heiðrún
Backman, Helgi Bjömsson, Valde-
mar Öm Flygenring, Þór H. Tulin-
íus, Halldóra Geirharðsdóttir og
Margrét Vilhjálmsdóttir.
Samkvæmt skipulagsskrá sjóðs-
ins er það markmið hans að efla
leiklist á Islandi með því fyrst og
fremst að veita íslensku leiklistar-
fólki styrki til framhaldsnáms er-
lendis. I samræmi við það er þess
vænst af styrkþegum hans að þeir
nýti styrkinn til náms- eða kynnis-
dvalar erlendis um lengri eða
skemmri tíma. Eru styrkþegar
sjálfráðir um hvemig að þessu er
staðið.
Guðjón Friðriksson ritar
sögu Jóns Sigurðssonar
„Fólk veit af-
skaplega lítið um
þennan mann“
„HUGMYNDIN er að
reyna að komast nær
manninum Jóni Sig-
urðssyni," segir Guð-
jón Friðriksson sagn-
fræðingur sem hyggst
ríta ævisögu Jóns Sig-
urðssonar forseta.
Guðjóni var nýlega út-
hlutað fjögurra mán-
aða dvöl í fræðimanns-
íbúð sem kennd er við
Jón Sigurðsson og
vinnuaðstaða í Jóns-
húsi í Kaupmanna-
höfn.
Guðjón er um þess-
ar mundir að ljúka við
handrit að þriðja og síðasta bindi
ævisögu Einars Benediktssonar,
sem kemur út í haust. „Svo ætla ég
að vinda mér í næsta verkefni, ævi-
sögu Jóns Sigurðssonar, sem mér
finnst eiginlega orðið mjög tímabært
að skrifa upp á nýtt, því hann er að
mínu mati dálítið fjarlægur íslend-
ingum. Það þarf kannski að gera
hann aðeins mannlegri - fólk veit í
raun og vera afskaplega lítið um
þennan mann,“ segir Guðjón.
„Að vísu er allt hans bréfa- og
skjalasafn hér heima en hinsvegar
bjó hann alla sína tíð í Kaupmanna-
höfn og ég ætla að athuga hvort ég
geti ekki fundið eitthvað í dönskum
skjalasöfnum sem ekki hefur áður
komið fram - þeir hljóta nú að hafa
fylgst eitthvað með honum þarna.
Svo ætla ég að reyna að setja mig vel
inn í lifsmunstur hans þarna í borg-
inni og kynnast henni um leið sjálfur
og reyna þannig að gera þetta svolít-
Guðjón Friðriksson
Jón Sigurðsson
ið lifandi," segir Guðjón, sem heldur
til Hafnar 1. desember nk. og hyggst
dvelja þar fram til vors.
---------------
Orgelvígsla
í Skálholti
HAUKUR Guðlaugsson söngmála-
stjóri þjóðkirkjunnar og Hilmar Öm
Agnarsson halda orgeltónleika í
Skálholtskirkju á fimmtudagskvöld
kl. 20.30. Undanfarið hafa staðið yfir
gagngerar endurbætur á orgeli
kirkjunnar og mun vígslubiskup
blessa orgelið í upphafi tónleikanna.
Orgelið var upphaflega gefið
kirkjunni af danska ríkinu
og smíðað i Danmörku í orgel-
smiðju Frobenius. Útlit orgelsins
hefur ekki breyst.
Syng um það
sem ég þekki
Berfætta söngdrottningin frá Grænhöfða-
eyjum, Cesaria Evora, er nú stödd hér á
landi og syngur á tvennum tónleikum, í
kvöld og annað kvöld, en hún segir sig lengi
-----------------7------------
hafa langað til Islands.
Morgunblaðið/Þorkell
Söngdrottningin berfætta er hún kölluð, Cesaria Evora
frá Grænhöfðaeyjum.
CESARIA Evora, sem vinir hennar
kalla Cize, heitir söngkona frá Græn-
höfðaeyjum sem vakið hefur athygli
fyrir sérstaka seiðandi contralto
rödd sína.
Cesaria er fædd á eynni Mindelo í
Grænhöfðaeyjaklasanum í ágúst
1941 og var snemma annáluð fyrir
söng sinn. Ekki gekk henni þó að
koma undir sig fótunum sem tónlist-
armaður þrátt fyrir ferðir til Portú-
gal að taka upp, en markaðurinn
heima fyrir stóð varla undir því að
það borgaði sig að gefa út plötur. Það
var ekki fyrr en franskur maður,
José Da Silva, sem ættaður var frá
Grænhöfðaeyjum og þekkti því til
Cesariu, bauð henni að koma til Par-
ísar að hún sló til, þá 47 ára gömul og
orðin amma. Hún segir svo frá að hún
hafi í raun engu haft að tapa og því
haldið vongóð í sína fyrstu Parísar-
ferð. Fyrsta platan kom svo út 1988,
hét La Diva aux pieds nus, berfætta
söngdrottingin, og alþjóðlegur tón-
listarferill hennar var þar með haf-
inn.
Cesaria syngur þjóðlega tónlist frá
heimalandi sínu, svonefnda moma-
söngva sem eiga sér langa hefð og
flétta saman áhrifum úr ýmsum átt-
um, frá Afríku, úr Karíbahafi og frá
Portúgal, en er þó hvergi að finna
nema á Grænhöfðaeyjum, trega-
skotnir söngvar um söknuð og þrá og
þá aðallega eftir heimalandinu, en
sökum erfiðs efnahags á Grænhöfða-
eyjum hafa margir íbúanna þurft að
dvelja erlendis við störf lungann úr
ævinni. Til að sýna samstöðu með því
fólki sem á kannski aldrei eftir að líta
heimahaga aftur augum eða ættingja
og vini heima fyrir syngur Cesaria
Evora alltaf berfætt og hefur því við-
urnefnið berfætta söngdrottningin
eins og áður getið.
Langaði til Islands
í viðtali í Morgunblaðinu fyrir
tveimur áram lýsti Cesaria Evora
áhuga sínum á að koma til Islands og
hún segist hafa haft nasasjón af landi
og þjóð fyrir starf íslendinga að þró-
unarmálum á Grænhöfðaeyjum. „Ég
bý í hafnarborg og óteljandi þjóðir
koma þar við, en ég man eftir Islend-
ingunum fyrir það sem þeir hafa gert
til að hjálpa okkur og svo hef ég líka
kynnst Islendingum persónulega,“
segir hún og bætir við er hún heyrir
hve mikill áhugi var fyrir tónleikun-
um að það sé víst að hún eigi eftir að
koma aftur til íslands.
Heim að telja peninga
Cesaria Evora er í miðri tónleika-
ferð þegar hún kemur hingað til
lands, hefur nýlokið ferð um hin
Norðurlöndin þar sem hún söng
hvarvetna fyrir fullu húsi. Þannig
söng hún í Noregi, Svíþjóð, Dan-
mörku fyrir komuna hingað, þá taka
við tónleikar I Frakklandi, sem era
einskonar höfuðstöðvar hennar utan
heimalandsins, á Spáni, í Túnis,
Bandaríkjunum, Júgóslavíu, Kanada,
ísrael, á Grikklandi, Hollandi ... og
svo framvegis segir hún, hálf hissa yf-
ir ranunni, en bætir svo við að hún
eigi stundum erfitt með að muna alla
romsuna. Tónleikaferðin hófst um
miðjan mars og stendur fram undir
lok júní, „en þá fer ég heim að telja
peningana," segir hún og kímir.
A efnisskránni í ferðinni hafa verið
lög af Cafe Atlantico, plötu sem kom
út með Cesariu á síðasta ári, en einn-
ig nokkur lög af Miss Perfumado. A
fyrmefndu plötunni er morna-tón-
listin sem Cesaria syngur jafnan
krydduð kúbverskum og brasih'skum
hugmyndum, en hún fór einmitt til
Kúbu og Brasilíu til að taka upp lög á
plötuna og er meðal annars með
kúbverska tónlistarmenn með í fór.
„Þetta er samt þjóðleg tónlist frá
Grænhöfðaeyjum," segir hún með
þjóðemislegum þunga, „en mér
fannst við hæíi að minna á sameigin-
legan tónlistararf okkar,“ segir Ces-
aria og bætir við að líka megi kenna
afrísk áhrif í tónlistini, enda skammt
frá Grænhöfðaeyjum til Vestur-Afr-
íku, en hún fer oft í tónleikaferðir til
Afríku og er allþekkt þar.
Byrjuð á næstu skífu
Þrátt fyrir annirnar við tónleika-
hald undanfarna mánuði er Cesaria
byrjuð á upptökum á næstu skífu
sinni sem kemur út snemma á næsta
ári, en ekkert viU hún gefa upp um
hvort þar verði frekari tilrauna-
mennska eins og þegar hún söng
Besame Mucho á spænsku inn á
plötu. „Utsetjarinn minn stakk upp á
því að ég reyndi að syngja það lag og
þegar ég heyi'ði afraksturinn sá ég að
það var ekki galin hugmynd. Ég kann
því þó betur að syngja á kríóla, ekki
bara fyrir það að það er mitt móður-
mál, heldur er ég þá líka að syngja
um veruleika sem ég þekki, um
heimaland mitt og þjóð mína,“ segir
Cesaria.
Grænhöfðaeyjar era margar og
nokkur munur á íbúum milli eyja,
mállýskur mismunandi, og að auki er
stærstur hluti þjóðarinar búsettur
utan heimalandsins. Cesariu verður
og tíðrætt um hlutskipti þeirra og
segir að þótt höf skilji að finni hún
ævinlega þegar hún sé innan um
landa sína í fjarlægum löndum sé hún
innan um þjóð sína. Hún segist þó
ekki gera ráð fyrir því að hún eigi eft-
ir að ná betur til íslenskra áheyrenda
fyrir það eitt að þeir búi á eyju líkt og
hún, það skilji allir tregann í söng
hennar, tregann sem felist í því að
vera langdvölum fjarri heimalandinu.
Verð að komast heim
til að ná áttum
Eins og getur nærri eyðir Cesaria
Evora stóram hluta ársins á tónleika-
ferðalögum, en hún tekur líka plötur
sínar upp utan heimalandsins. „Við
eram fátæk þjóð og eigum engin upp-
tökutæki og engin hljóðver. AÍlir
tónlistarmenn verða því að fara til
annarra landa að taka upp og margir
snúa ekki aftur, heldur framfleyta
sér með tónlist utan heimalandsins,"
segir Cesaria. „Ég verð aftur á móti
alltaf að komast heim eftir tónleika-
ferðir og upptökur til að ná áttum og
drekka í mig mannlífið heima fyrir
áður en ég er tilbúin til að leggja upp
í aðra langferð.“