Morgunblaðið - 26.08.2000, Síða 44
44 LAUGARDAGUR 26. ÁGÚST 2000
(JMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
Atak gegn slysum í umferðinni
. A SIÐASTA Alþingi
flutti undirritaður frum-
varp til laga um sam-
ræmdan ökuhraða bif-
reiða. Frumvarpið var
samið eftir viðræður við
ýmsa aðila sem vinna í
umferðinni, s.s. flutn-
ingabflstjóra, lögreglu-
menn o.fl. Skemmst er
firá því að segja að firum-
varpið var ekki sam-
þykkt, m.a. vegna um-
sagnar umferðarráðs
þar sem vitnað var í
hemlunarvegalengd
þungaflutningabifreiða
og var tínt til m.a. að í
Svíþjóð væru í gildi hraðatakmarkan-
ir mismunandi eftir biireiðategund-
um. Það kom hinsvegar ekki fram, í
álitsgerðinni frá umferðarráði, að á
helstu umferðaræðum í Svíþjóð eru
Umferðarmál
Mín skoðun er sú að ef
ekki verður fjölgað
verulega í umferðar-
lögreglu, segir Gísli S.
Einarsson, séu hert
viðurlög haldbesta
hjálpartækið.
tvær til þrjár akreinar og oftast mjög
þægilegt að aka fram úr. Þar eru
einnig langir kaflar með útskotum tfl
hliðar svo unnt er fyrir þungaflutn-
ingabifireiðar að hleypa hraðari um-
ferð fram úr þar sem ekki eru tvö-
faldar akreinar til beggja átta.
Þannig að þessi atriði vantaði í
'samanburðinn milli landa. Reyndar
held ég að umferðaraðstæður á fs-
landi séu ekki sambærilegar við að-
Gísli S. Einarsson
stæður annarsstaðar í
Evrópu.
Slysahætta við
framúrakstur
Flestir eru sammála
um að alvarlegustu
slysin í umferðinni
skapist af of hröðum
akstri og einnig við
framúrakstur eða óað-
gæslu á einhvem hátt.
Sem betur fer bijóta
flestir þungabifreiðar-
stjórar lög um öku-
hraða (án athuga-
semda lögreglu) til að
mynda ekki stíflur á
vegum, þannig að ekki myndast sí-
felld hætta við framúrakstur. En svo
eru það ýmsir aðrir sem aka á „sín-
um“ hraða, sem venjulega er vel und-
ir hámarksökuhraða og þeir eru
hættulegir sér og öðrum sem nálægt
þeim koma. Rétt er að geta um dæmi.
Ég kom að tíu bfla röð við Hafnarskóg
sem ók á 60 km hraða, það kom slitr-
ótt umferð á móti þannig að ekki var
unnt að taka fram úr röðinni fyrr en
sást langt fram á veg rétt austan
Hafnarár. Þegar undirritaður komst
fram með röðinni háttaði þannig til að
fremstur var útlendur húsbfll og öku-
maður hans virtist vera að bregða upp
sjónauka öðru hveiju, e.t.v. í leit að
dvalarsvæði. Næsti bfll var lítill fólks-
bfll með heljarstórt fellihýsi aftan í
bflnum. I þriðja fremsta bflnum var
eldri maður sem líklega hefur sætt sig
við hraðann. Það sem verra var, að
einn af bflunum sem komu á móti röð-
inni var lögreglubfll, sem ekki gerði
athugasemd við þetta aksturslag.
Þessi slysagildra leystist upp án
óhappa, en við svona aðstæður gerast
oft slæmir hlutir. Ég viðurkenni mína
sök í þessu dæmi, en ók þó ekki fram
úr fyir en ég var öruggur um að kom-
ast. Nákvæmlega svona væru að-
stæður á vegum ef þungaflutningabfl-
Bætum hag
aldraðra
ÞAÐ er ánægjulegt
að fylgjast með fréttum
af bættum hag rflds-
sjóðs og lækkun skulda
okkar sameiginlega
iRjóðs - ríkissjóðs -
þrátt íyrir að auknu fé
sé varið til ýmissa
gagnlegra fram-
kvæmda eins og kom
fram í viðtali í Morgun-
blaðinu við okkar ágæta
fjármálaráðherra, Geir
Haarde, sem gefur von
um áframhaldandi
grósku í þjóðh'íinu með
góðæri og aukinni vel-
ferð þjóðfélagsins.
Fyrir tæpum tveimur árum var
fyrir tilstilli Davíðs Oddssonar for-
sætisráðherra skipuð nefnd, sam-
ráðsnefnd um málefni aldraðra. Sam-
ráðsnefiidin var skipuð þremur
j-áðherrum og þremur fulltrúum aldr-
aðra. Þetta voru þau Ingibjörg
Pálmadóttir, heilbrigðis- og trygg-
ingarmálaráðherra, Geir Haarde
fjármálaráðherra og Páll Pétursson
félagsmálaráðherra, en fulltrúar
aldraðra voru Benedikt Davíðsson,
formaður Landssambands eldri
borgara, Hafsteinn Þorvaldsson,
stjómarmaður í LEB, og Ólafur Ól-
afsson, formaður Félags eldri borg-
ara í Reykjavík og nágrenni.
Eitt af meginverkefnum í stjóm
landsins er samningur fjárhagsáætl-
unar fyrir rfldssjóð, fjárlögin. Nú
«#fikna ég með að þessi lög séu í burð-
arliðnum og því sérstök ástæða til að
huga að hlut aldraðra, sem margir
eiga við bág kjör að búa, að minnsta
kosti þeir sem lifa á lífeyri Trygg-
ingastofnunar rfldsins eingöngu eða
að mestu leyti. Hlutur 7-8000 manns
er ekki beysinn, þeir hafa farið á mis
við „velferðina". í síðustu fjárlögum
Páll Gíslason
var staðfest að hlutur
aldraðra hefði lítið
batnað, enda er það svo
að þegar stuðst er við
prósentur af lágri tölu,
þá kemur lflca lág tala
út%
í fyrra kom þetta út
svona:
Ellilífeyrir hækkaði
um 157 kr. á mánuði
fyrir einstakling en 141
kr. fyrir hjón. Heimilis-
uppbót hækkaði um 129
kr. og nú er óskert
heimilisuppbót ellilíf-
eyrisþega 14.463 á mán-
uði. Það er því Ijóst að
ekki eru þessar upphæðir til þess
fallnar að hagur fólks batni.
Nú er staðreynd að fleiri hafa feng-
ið nokkra bót á kjörum en héma eru
Lífeyrir
í ár hafa hækkanir orð-
ið, segir Páll Gíslason:
Ellilífeyrir um 157 kr. á
mánuði. Heimilisuppbót
um 129 kr. á mánuði.
u.þ.b. 7-8000 manns, sem farið hafa á
mis við bætt kjör.
Nú er sennilega verið að ganga frá
fjárlögum árið 2001. Vil ég nú skora á
samráðsnefnd ríkis og félaga eldri
borgara að fara vel ofan í málin og sjá
um að kjör þessa hóps aldraðra verði
bætt verulega, til þess er nauðsynlegt
að hækka grunnlífeyri vemíega í
krónum ekki prósentum.
Höfundur er læknir.
stjórar velflestir ækju á þeim há-
markshraða sem þeim er ætlaður.
Geta hert viðurlög
bætt ástandið?
í greinargerð með umi-æddu fium-
varpi voru tínd til rök fyrir samræm-
ingu hámarkshraða flutningabifreiða
og fólksbifreiða. Ekki virðist sá þátt-
ur hafa verið skoðaður vel. Einnig var
í ræðu sem flutt var með frumvarpinu
velt upp möguleikum á hertum viður-
lögum við hraðakstursbrotum. Þær
vangaveltur hlutu hvorki náð fyrir
umferðarráði né allsherjamefnd á
þann veg að menn gerðu nokkuð með
útfærslu á þeim.
í grunninn var gert ráð fyrir því að
sá sem væri stöðvaður vegna of hraðs
aksturs ætti að greiða kr. 1.000 í sekt
fyrir hvem km sem of hratt væri ekið.
Dæmið liti þá þannig út að vinnuregla
lögreglu héldist, þ.e. að ökumaður bif-
reiðar sem ekið væri á 99 km hraða
slyppi við sekt, en þegar ekið væri á
104 km hraða og bifreið stöðvuð af
lögreglu yrði refsing ökumanns kr.
14.000. Sambærileg vinnuregla gilti
einnig í þéttbýli.
Mín skoðun er sú að eftir því sem
viðurlög með peningasektum em
strangari þeim mun meiri árangur
náist í umferðarstjómun. Að minnsta
kosti brynni slíkt heitast á undirrituð-
um.
Aðgerðir
Ef við ætlum að fækka alvarlegum
slysum og dauðsföllum í umferðinni
verður að gera átak!
Það verður að efna til þjóðarátaks
um bætta umferð, það verður hver
einasti ökumaður að líta í eigin barm
með það sem aflaga fer, það þýðir
ekki að fækka lögreglumönnum á
sama tíma og ökutækjum fjölgar um
40% eins og raun er á fyrir síðustu ár.
Undirrritaður dáist að dugnaði þeirra
lögregluþjóna sem vinna í umferðinni
og m.a. get ég vitnað um aðgerðir, t.d.
í Hvalfjarðargöngum, á Kjalamesi og
víðar. Áthygli vert er vinnulag í um-
dæmi lögreglunnar á Blönduósi. Þar
stöðva lögreglumenn bfla og dreifa
áróðri um bætta umferðarmenningu.
Ámóta umsögn má hafa um lögreglu
víðar á landinu.
Mín skoðun er sú að ef ekki verður
fjölgað vemlega í umferðarlögreglu
séu hert viðurlög haldbesta hjálpar-
tækið. Ég fagna aðvömnar- og ábend-
ingaskiltum sem sett vom upp af yfir-
völdum umferðarmála nú fyrir
skömmu, þau hafa öragglega sldlað
árangri, en betur má ef duga skal.
Höfundur er þingmaður Samfylking-
ar á Vesturlandi.
ISLENSKT MAL
Hörður Kristinsson grasa-
fræðingur skrifar mér af-
bragðs bréf um orðið flóra, sjá
1069. þátt. Birti ég hér bréfið,
að slepptum ávarps- og kveðju-
orðum, með kærri þökk:
„Það gladdi mig að sjá bréf
frá Sigursteini Hersveinssyni í
1069. þætti þínum. Það sýndi
mér að fleirum gremst mis-
notkun orðsins flóra en mér
einum. Fyrir alllöngu síðan
sendi ég pistla til Morgun-
blaðsins og til Dags til að
kvarta yfir misnotkun blaða-
manna á þessu orði, og vitnaði
þá í dæmi. Það virtist hafa
tímabundin áhrif í þessum
blöðum, en fór fljótlega aftur í
sama farið, ekki síst vegna
mikillar sóknar viðmælenda
blaðanna í ýmiss konar mis-
notkun orðsins flóra. Hún virð-
ist vera orðin svo almenn að
jafnvel stjórnmálamenn láta
glepjast. Eg hef orðið vitni að
misnotkun þessa orðs í útvarpi
og sjónvarpi hjá sjálfum
menntamálaráðherra okkar,
sem ég þó held að sé vel máli
farinn að öðru leyti, og borgar-
stjóra Reykjavíkur sem eitt
sinn talaði um „kvennaflóru" í
sjónvarpinu.
Tæplega eru þetta áhrif frá
erlendum tungumálum, eins
og oft vill verða í máli okkar.
Orðið „flora“ hefur mjög hefð-
bundna og fasta merkingu í
þeim málum sem ég þekki, og
því heldur leitt ef Islendingar
ætla að fara að leiða inn alveg
nýja merkingu orðsins. í þessu
sambandi hef ég farið að skoða
svolítið í eigin barm, og hvern-
ig við grasafræðingar notum
orðið flóra. Ekki ætla ég mér
þó neitt sjálfdæmi um það
hvað sé rétt og hvað rangt í því
efni. Tilefni þessa bréfs er
einkum að segja þér frá hvern-
ig þetta lítur út frá mínum
sjónarhóli.
Algengast er eins og alkunn-
ugt er að tala um flóru ákveð-
inna svæða: Flóra íslands,
flóra Evrópu, flóra Grímseyjar
o.s.frv. Þá merkir orðið ein-
faldlega plönturíki þess svæðis
sem tilgreint er.
Oft er skeytt nafnorði fram-
an við orðið flóra, og sýnist
mér það gert í tvenns konar
tilgangi. I fyrsta lagi til að
þrengja merkingu orðsins við
ákveðinn hluta plönturíkisins:
Fléttuflóra, sveppaflóra,
mosaflóra o.s.frv. í þessum til-
fellum er fjallað um allar flétt-
ur, alla sveppi eða alla mosa
ákveðins svæðis, en allar aðrar
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
1072. þátturþáttur
plöntur undanskildar. Fyrri
hluti orðsins merkir þá ætíð
ákveðinn flokk plantna. í öðru
lagi til að þrengja svæði enn
meira, t.d. við sérhæfar að-
stæður eða ákveðin búsvæði:
Eyjaflóra, tjarnaflóra, há-
fjallaflóra, strandflóra, þarma-
flóra. Þarna er átt við plöntur
sem vaxa í eyjum, tjörnum, á
háfjöllum, við sjávarströndina
og gerlaflóru smáþarmanna.
Ef við lítum á nokkur þeirra
orða sem vinsæl hafa orðið síð-
ustu árin, t.d. 1) bílaflóru, 2)
fjallaflóru, 3) kvennaflóru og
4) fuglaflóru, þá er í mínum
huga ljóst hvað þau merkja á
íslenzku, enda þótt sú merking
sé önnur en notendur þeirra
virðast hafa í huga: 1) Mosar
og fléttur sem vaxa á gömlum
bílhræjum, 2) plöntur sem
vaxa á fjöllum, en á lifandi 3)
konum og 4) fuglum vaxa tæp-
ast aðrar plöntur en gerlar og
sveppir, og því hlýtur þarna að
vera átt við þá, væntanlega
bæði útvortis og innvortis
flóru. Ekkert get ég séð í orð-
inu „flóra“ sem feli í sér fjöl-
breytni, eins og margir virðast
meina með því. Flóran er oft
mjög fábreytt, og raunar býð-
ur fánan upp á mun meiri fjöl-
breytni en flóran, þar sem
fjöldi dýrategunda er að jafn-
aði miklu meiri víðast hvar í
veröldinni en fjöldi plantna.
Og hver skyldi svo vera or-
sök þessarar nýju notkunar
orðsins flóra í íslenzku? Getur
verið að við grasafræðingar,
eða kannski fremur líffræðing-
ar og líffræðikennarar hafi of-
notað svo orðið við að lýsa fjöl-
breytileika náttúrunnar og
hinni líffræðilegu fjölbreytni,
að nemendur hafi gripið það á
lofti, hagrætt merkingunni, og
sleppt því síðan lausu til al-
mennrar notkunar? Spyr sá
sem ekki veit.“
Umsjónarmaður spyr hins
sama.
★
Inghildur austan kvað:
Sleði dró hestínn að húsi,
svo hófamir lágu í rúsi;
vepjafrá Níl
gleyptívömbinaúrfíl
og Vilfríði gjörtamdi brúsi.
★
„Málræktin gerir annað og
meira en að krefjast orku, hún
er orkugjafi. Glíman við
tungumálið skapar ný sjónar-
horn, nýja heimssýn, ýtir und-
ir nýja og skapandi vitund,
endurskapar og endurnýjar í
sífellu menningartengsl, við
önnur lönd, aðra menningar-
heima, og tryggir að þau
tengsl verði skilin á okkar for-
sendum ekki síður en hinna
„stóru mála“.“ (Ástráður Ey-
steinsson, sjá Mbl. 10. ágúst
sl.).
★
_ Svo er sagt að Magnús
Ólafsson (I. Haraldssonar
helga eða digra væri fyrsti
Magnús á Norðurlöndum.
Kom íslenskur maður þeirri
nafngift til leiðar. Varð kon-
ungur styggur við og sagði að
það nafn væri ekki úr sinni
ætt, enda er magnus latína og
þýðir mikill. En þá var vitnað í
Karlamagnúó sem var kristinn
og hafði látið dubba sig til keis-
ara árið 800; sótti hann og fast
kristniboðið. Sefaðist þá kon-
ungur og varð Magnús kon-
ungur I. svo vinsæll, áður en
lyki, að hann fékk viðurnefnið
„hinn góði“. Sumum lærðum
mönnum þótti ekki norræna
nafnið Karl mikli nógu fínt, og
var hann þá nefndur á latínu
Carolus magnus. Það varð svo
að einni runu og hjá okkur
Karlamagnús. Ekki töldu
menn að Karlamagnús keisari
myndi hafa barist á óvirðuleg-
um stöðum, og Þórður Magn-
ússon á Strjúgi í Langadal
segir í Fjósarímu:
Karlamagnús keisari dýr
kenndi trúna hreina.
Aldrei hann fyrir aftan kýr
orustu háði neina.
Fyrsti Magnús á íslandi á að
hafa verið Magnús Þorsteins-
son Hallssonar af Síðu, fæddur
um 1040, afi Magnúsar Einars-
sonar Skálholtsbiskups. Vin-
sældir Magnúsarnafns hafa
aldrei þorrið okkar á meðal.
Það hefur alltaf verið meðal 10
algengustu karlheita hér, og
nú eru vel á þriðja þúsund er
þetta nafn bera.
★
Magnús raular, músin tístir,
malar kötturinn.
Kýrin baular, kuldinn nístir,
kumrarhrúturinn.
(Skammhenda frumhend.)
★
Auk þess fá Telma Tómas-
son plús fyrir: „fór fyrir rann-
sóknarhópnum" (sniðgekk
leiðindasögnina að leiða í
þessu sambandi), og Eva Sólan
fyrir að nota sígilt mismunar-
þágufall (lat. ablativus differ-
entiae) „stundarfjórðungi síð-
ar“.