Morgunblaðið - 19.10.2000, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2000
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ
Síðustu sjónvarpskappræður forsetaefnanna í Bandaríkjunum fyrir kosningarnar eftir þrjár vikur
Gore blæs til sóknar en
óvíst um árangurinn
A1 Gore, varaforseti Bandaríkjanna, hlýðir á George W. Bush, ríkissljóra Texas, á síðasta kappræðufundi for-
setaefnanna í fyrrinótt.
A1 Gore gerði harða hríð
að George W. Bush í
fjörlegum kappræðum í
fyrrinótt sem gætu ráð-
ið miklu um hvor þeirra
fer með sigur af hólmi í
forsetakosningunum
eftir þrjár vikur. Fram
kom mjög djúpstæður
ágreiningur í mörgum
málum og skýr munur á
framtíðarsýn forseta-
efnanna. Þrátt fyrir
snarpa sókn varaforset-
ans virðist honum ekki
hafa tekist að vinna
marga óháða kjósendur
á sitt band ef marka má
fyrstu kannanir.
DEMÓKRATINN A1 Gore blés til
sóknar gegn repúblikananum George
W. Bush í þriðju og síðustu kappræð-
um þeirra fyrir forsetakosningamar í
Bandaríkjunum 7. nóvember. Síðustu
skoðanakannanir höfðu bent til þess
að Bush nyti ívið meira fylgis en Gore
og varaforsetinn reyndi að ná yfir-
höndinni með hvassri gagnrýni á
stefnu andstæðingsins, einkum í heil-
brigðis-, mennta- og skattamálum.
Gore reyndi að tengja Bush við hags-
munagæslu fyrir stórfyrirtæki og
kvaðst sjálfur vilja berjast fyrir bætt-
um hag miðstéttarfólks.
Bush lagði hins vegar áherslu á að
draga fram hugmyndafræðilegan
ágreining forsetaefnanna með því
meðal annars að saka varaforsetann
um að vilja auka útgjöld og umsvif
ríkisins. „Ef þetta væri eyðslukeppni,
væri ég í öðru sæti,“ sagði ríkisstjór-
inn.
Hvassari tónn en engar stunur
Bush hafði mun minni reynslu af
kappræðum en Goi'e, sem hafði tekið
þátt í tugum slíkra viðureigna á 25
ára stjómmálaferli sínum, fyrst sem
þingmaður og síðan sem varaforseti
síðustu átta árin. Margir töldu því að
Gore myndi bera hærri hlut í fyrstu
kappræðunum en það gekk ekki eftir.
Varaforsetinn var gagnrýndur fyrir
að vera of oflætisfullur i fyrstu kapp-
ræðunum en of bljúgur þegar forseta-
efnin öttu kappi í annað sinn. Hann
virðist hafa náð sér á strik í lokakapp-
ræðunum og tónninn var þá hvassari
en áður, en Gore lét hins vegar vera
að dæsa hátt þegar Bush talaði, eins
og í fyrstu kappræðunum.
I þetta sinn öttu frambjóðendurnir
kappi á nokkurs konar borgarafundi
þar sem hópur óákveðinna kjósenda
fékk að leggja spumingar fyrir þá.
Frambjóðendumir settu tóninn þeg-
ar þeir svöraðu fyrstu spumingunni
og deildu um sjúkratryggingar og
heilbrigðismál. Gore sakaði Bush um
að ganga erinda lyfjafyrirtækja og
annarra hagsmunaafla. „Ef þið viljið
einhvem sem ætlar að styðja löggjöf
sem nýtur stuðnings stóra lyfjafyrir-
tækjanna, þá er þetta ykkar maður,“
sagði varaforsetinn og benti á keppi-
naut sinn. „Ég vil hins vegar berjast
fyrir ykkur.“
Bush svaraði ásökunum Gores með
því að leggja áherslu á að hann vildi
breyta tóninum í bandarískum stjórn-
málum og draga úr ílokkadráttunum í
Washington. „Við höfum fengið nóg
af átökunum. Það er kominn tími til
að sameinast."
„Kominn tími til að koma
einhverju í verk“
Gore kvaðst vera hlynntur því að
komið yrði á almennu sjúkratrygg-
ingakerfi í áfóngum en bætti við að
ríkið ætti ekki að bera alla byrðina.
Hann sagði að 44 milljónir Banda-
ríkjamanna væru án sjúkratrygginga
og lýsti því sem „þjóðarskömm".
Bush kvaðst vera andvígur al-
mennum sjúkratryggingum og sagði
að Bill Clinton forseti og Gore hefðu
fengið átta ár til að bæta almanna-
tryggingamar og auka réttindi sjúkl-
inga en ekki gert það. „Það er kominn
tími til að koma einhveiju í verk,“
sagði hann.
Bush sagði að störf sín sem ríkis-
stjóra Texas sýndu að hann gæti
starfað með demókrötum og léti ekki
flokkadrætti koma í veg fyrir fram-
gang nauðsynlegra umbóta.
Líkt og í fyrri kappræðunum lagði
Bush áherslu á að skýr hugmynda-
fræðilegur ágreiningur væri milli
hans og varaforsetans. Hann svaraði
stundum ásökunum keppinautarins
með því að útskýra tillögur sínar í
smáatriðum en hélt sig yfirleitt við al-
mennar yfirlýsingar. Þegar Gore
krafði hann svara við því hvort hann
styddi ákveðið framvarp um réttindi
sjúklinga svaraði Bush að kappræð-
urnar ættu að snúast um „leiðtoga-
stíl“ fremur einstök framvörp eða
ákvarðanir þingnefnda. „Munurinn
er sá að ég get komið þessu í verk,“
sagði hann. „Ég get komið einhverju
góðu í verk í þágu þjóðarinnar. Þetta
er einmitt það sem þessi kosninga-
barátta snýst um. Hún snýst ekki að-
eins um hugmyndafræði okkar eða
afstöðu í ákveðnum málefnum, heldur
um það hvort við getum komið ein-
hverju í framkvæmd."
Tekist á um menntamál
Hugmyndafræðilegui- ágreiningur
frambjóðendanna kom skýrt fram í
orðaskiptum þeirra um menntamál.
Gore kynnti tillögui- sínar um aukin
útgjöld til menntamála, meðal annars
um að ráða 100.000 nýja kennara,
bjóða þeim sérstakan kaupauka, sjá
kennuram fyrir endurmenntun, veita
foreldram háskólanema skattafrá-
drátt vegna skólagjalda bama þeirra
og veita öllum fjögurra ára bömum
aðgang að forskólum.
Bush lagði hins vegar áherslu á að
auka ábyrgð skólanna með því leggja
sérstök próf reglulega fyrir nemend-
ur. „Menn geta ekki leyst vandamálin
nema hægt sé að skilgreina þau,“
sagði hann.
Bush kvaðst ennfremur vera
hlynntur því að foreldrar fengju hluta
þess fjár, sem annars rynni til þeirra
ríkisskóla sem stæðu sig illa, til að
gera þeim kleift að senda böm sín í
einkaskóla. Gore kvaðst vera andvíg-
ur þessari hugmynd og sagði að hún
yrði til þess að meiri fjármunir yrðu
teknir frá ríkisskólunum en allt það fé
sem þeir ættu að fá samkvæmt út-
gjaldatillögum Bush.
Bush kvaðst treysta einstökum
ríkjum betur en stjómvöldum í
Washington til að stjórna skólunum.
„Ég er ríkisstjóri. Mér líkar það ekki
þegai' alríkisstjómin segir okkur fyr-
irverkum.“
„Þetta er mikil eyðslukló“
Orðaskiptin vora einna hvössust
þegar forsetaefnin deildu um útgjöld
ríkisins eftir að Gore tíundaði tillögur
sínar í menntamálum. „Ef við leggj-
um saman öll útgjöldin sem hann boð-
ar er þetta mesta útgjaldahækkun al-
ríkisins í mörg ár,“ sagði Bush og
hvatti hlustendur til að láta ekki ginn-
ast „af öllu þessu tali um peninga
hingað og þangað".
Gore sagði að þetta væri ekki rétt.
Hann kvaðst einsetja sér að skila
hallalausum fjárlögum á hverju ári og
greiða niður skuldir ríkisins, þannig
að Bandaríkin yrðu skuldlaus árið
2012. „Samkvæmt fjöguma ára
áætlun minni verða ríkisútgjöldin
minni en þau hafa verið í 50 ár, sem
hlutfall af vergri þjóðarframleiðslu,"
sagði varaforsetinn.
Gore sagði einnig að áform Bush
um stórfellda skattalækkun yrðu
meðal annars til þess að ekki yrði
hægt að koma á umbótum í mennta-
málum. Hann bætti við að loforð Bush
um skattalækkanir og aukin útjöld til
að bæta hag aldraðra gengju ekki upp
því samkvæmt þeim ætti að nota
sömu fjármunina tvisvar.
„Þetta er mikill eyðsluseggur,"
sagði Bush. „Hann ætti að vera stolt-
ur af því. Það er eitt af þvi sem hann
er þekktur fyrir. Viðhorf okkar era
bara gjörólík."
Gore reyndi að hrekja þessar stað-
hæfingar og sagði að blaðamenn
hefðu komist að þeirri niðurstöðu að
slíkar ásakanir Bush væru ekki á rök-
um reistar. „Gleymið blaðamönnun-
um,“ svaraði þá Bush.
Gore sagði að hann hefði haft yfii'-
umsjón með því verkefni stjórnarinn-
ar að draga úr skriffinnsku og ríkis-
starfsmönnum hefði verið fækkað um
300.000. Á sama tíma og dregið hefði
úr skriffinnsku alríkins hefði hún
aukist í Texas í ríkisstjóratíð Bush.
Gore leggur áherslu
á hagsældina
Gore hefur hamrað á þvi í kapp-
ræðunum að skattalækkanirnar sem
Bush hefur boðað myndu einkum
koma auðugasta fólkinu til góða, eða
um 1% af ölium skattgreiðendum.
Bush var spurður hvort þetta væri
rétt. .Auðvitað er það svo,“ svaraði
ríkisstjórinn en bætti við að allir
skattgreiðendur myndu hagnast á
skattalækkununum.
Margh- demókratar voru óánægðir
með að Gore skyldi ekki hafa lagt
meiri áherslu á hagvaxtarskeiðið í
Bandaríkjunum síðustu átta árin í
fyrri kappræðunum til að hvetja kjós-
endur til að snúa ekki baki við demó-
krötum í kosningunum. Varaforset-
inn reyndi að bæta úr þessu og búist
er við að hann leggi meiri áherslu á
hagsældina síðustu vikumar fyrir
kosningar.
Gore sagði að atvinnulausum
Bandaríkjamönnum hefði fækkað, 22
milljónir nýrra starfa hefðu verið
sköpuð og ríkissjóður væri nú rekinn
með hagnaði eftir margra ára halla.
„Ég hef margoft heyrt ríkisstjórann
tala um að lítið hafi verið gert síðustu
átta árin, eins og ekki hafi verið staðið
við loforðin sem ég gaf fyrir átta ár-
um. Ég hygg að árangur stjómaiinn-
ar sýni að það sé ekki rétt.“
Kappræðumar fóra fram í Wash-
ington-háskóla í St. Louis í Missouri
og stóðu í 90 mínútur. Frambjóðend-
urnfr máttu ganga um salinn en Bush
hélt sig oftast nálægt sæti sínu. Gore
gekk hins vegar um salinn, yfh'leitt
mjög nálægt áhorfendunum til að ná
sambandi við þá. Þegar Bush var að
tala um að hann væri leiðtogi sem
kæmi stefnu sinni í framkvæmd
skundaði varaforsetinn að honum, að
því er virtist til að koma honum úr
jafnvægi. Ríkisstjórinn virtist hissa í
fyrstu en hélt áfram eins og ekkert
hefði í skorist.
Gore greip nokkram sinnum framí
fyrir Bush, þótt það mætti ekki sam-
kvæmt reglum sem frambjóðend-
urnir höfðu samþykkt.
Bush reyndi stundum að verjast
ásökunum varaforsetans með því að
gera að gamni sínu, deplaði stundum
augunum og kinkaði kolli íbyggilega
til áhorfendanna.
Búast ekki við miklum
fylgissveifluni
Skyndikannanh' bandaiíski'a sjónv-
arpsstöðva benda til þess að þrátt fyrir
snarpa sókn varaforsetans hafi hann
ekki náð að vinna afgerandi sigur í
kappræðunum. I könnun CBS sögðust
45% aðspurðra telja að Gore hefði
staðið sig betur en 40% töldu að Bush
hefði haft vinninginn. I könnun CNN
töldu 46% að Gore hefði haft betur en
44% sögðu frammistöðu Bush betri. I
könnun ABC-sjónvarpsins voru
frambjóðendumir hníijafnir.
Margir stjórnmálaskýrendur töldu
að kappræðm'nar myndu ekki leiða til
mikilla sveiflna í skoðanakönnunum
og sögðu líklegt að margir óháðh'
kjósendur myndu ekki gera upp hug
sinn fyrr en síðustu dagana fyrir
kosningamar. Nokkrir stjómmála-
skýrendanna spáðu því að ýmsir aðrir
þættir eins og spennan í Miðaustm'-
löndum og verðlækkanh' á hluta-
bréfamörkuðum gætu ráðið miklu um
úrslit kosninganna.
„Hvorugnr náði rothöggi“
Sagnfræðingurinn Richard Noi-ton
Smith, sem sérhæfir sig í sögu for-
setakosninga í Bandaríkjunum, segir
að Gore hafi verið ákveðnari í kapp-
ræðunum og haft staðreyndimar á
hraðbergi en Bush hafi hins vegar
lagt áherslu á að koma hugmynda-
fræðilegum skilaboðum sínum á
framfæri.
Repúblikanar og demókratar vora
yfirleitt ánægðir með frammistöðu
frambjóðenda sinna. Repúblikanar
sögðu að Gore hefði verið of ágengur
og yfirlætisfullur. „Bandaríska þjóðin
vill ekki árásarhund fyrir forseta,"
sagði Greg Stevens, fjölmiðlaráðgjafi
repúblikana. „Ég tel að fólk vilji ein-
hvem sem er geðfelldur og mann sem
hægt er að treysta og Bush ríkisstjóri
stóð sig öragglega mjög vel að því
leyti.“
Demókratar gagnrýndu hins vegar
Bush fyrir að virðast grannhygginn,
stundum sjálfumglaðan, og hneigjast
til að stagast á sömu setningunum.
Fred Greenstein, prófessor í
stjórnmálafi'æðum við Princeton-há-
skóla, kveðst telja að málflutningui'
Gores hafi verið áhrifameiri og Bush
hneigst til að nota þaulæfð slagorð
þegar hann hafi ekki getað rætt mál-
efnin í smáatriðum. „Ég tel þó að
hvoragur hafi náð rothöggi."
„Ég tel að Gore hafi sigrað á stig-
um, náð inn fleiri stungum,“ sagði
David Brooks, ritstjóri íhaldssams
vikurits, Weekly Standai-d, og líkti
kappræðunum einnig við hnefaleika.
Hann bætti þó við að stefið í málflutn-
ingi Bush, það að hann gæti fengið
demókrata og repúblikana til að vinna
saman og koma á umbótum, kynni að
standa upp úr í huga margra óháðra
kjósenda sem væra orðnir þreyttir á
flokkadráttunum í Washington.