Morgunblaðið - 19.10.2000, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 19. OKTÓBER 2000 35
LISTIR
Innsær þroski,
einlæg túlkun
TOJVLIST
S a I ii i' i n n
PÍANÓTÓNLEIKAR
J. S. Bach: Fantasía í c BWV 906,
Partíta VI í e BWV 830, ítalski
konsertinn í F BWV 971. Debussy:
Sarabande. Skrjabin: Prelúdíur í C,
cís & es Op. 11,1-3; Etýður í b & cís
Op. 8,11 & 42,5. Chopin: Mazúrkur í
b, e, f & cís Op. 24,4,41,2,63,2 &
63,3; Berceuse í Des Op. 57;
Barcarole í Fís Op. 60. Christopher
Czaja Sager, píanó. Mánudaginn
16. október kl. 20.
AUÐURINN sem felur sig á
bak við forn tóngreinaheiti og ryk-
fallin BWV skráningarnúmer í
hljómborðsverkup Bachs kemur
sífellt á óvart. A máli tölvunerða
nútímans mætti segja, að hinn sí-
ferski margbreytileiki sem m.a. má
finna í tæpum 20 svítum Tómasar-
kantorsins - hinum Ensku,
Frönsku og Partítunum - virðist
frá upphafi „forritaður" fyrir
hvaða tíma, smekk og túlkun sem
er. Petta er tónlist af stærðar-
gráðu sem þolir allt - frá meinlátri
hreintrúarhyggju upprunafræð-
inga til klaufaslettandi hljóðgerv-
ilsuppsuðu Wendy Carlosar. Það
er lítil furða að tónverk, sem örva
jafnt græna nemendur sem gróna
atvinnumenn til óþreytandi æfinga
og ígrundunar, standi upp úr sem
bezta kennsluefni allra tíma, því
æðsta réttlætingin fyrir tæknilegri
kröfuhörku í tónverki er ávallt háð
listrænu inntaki þess - að flytj-
andinn hafi erindi sem erfíði. Og
eins og margar kynslóðir tónlistar-
kennara og nemenda hafa þegar
reynt, skilar tónlist Bachs því er-
indi betur en afurðir flestra ann-
arra tónskálda samanlagt. And-
agift hans í ögunartaumi
heilsteyptrar úrvinnslu á sér varla
hliðstæðu í vestrænni tónlistar-
sögu.
Það var því tilhlökkun að því að
fá að heyra virtan Bachpíanista
eins og hinn bandarísk-hollenzka
Christopher Czaja Sager leggja
sitt til málanna á Tíbrártónleikum
í Salnum á mánudaginn var, en
jafnframt óneitanlega dapurlegt að
koma hans skyldi ekki laða fram
fleiri en um hálft hundrað áheyr-
endur. Er það raunar ekki í fyrsta
skipti sem forvitnileg dagskrára-
triði sæta tómlæti unnenda sígildr-
ar hljómlistar hér á landi, og sýnir
í hnotskurn hversu aðkallandi
þörfin á miðlægu tónleikaskipulagi
sé orðin, e.k. umboðsskrifstofu
sem örvað gæti eftirspurn eftir
markverðum tónlistarviðburðum
með beinskeyttari hætti en tilvilj-
anakennd viðtöl og fréttatilkynn-
ingar fjölmiðla. í síauknu framboði
afþreyingar er kynningarþáttur
listviðburða mikilvægari en áður
var. Vandi hinna stærri tónleika-
staða okkar er ekki sízt fólginn í
takmarkaðri fjárhagsgetu til þess
arna, auk þess sem tíð tímasam-
skörun tónleika á höfuðborgar-
svæðinu-er fyrir löngu farin að
knýja á um úrlausn.
Czaja Sager hóf leik sinn á
mjúkum lágstemmdum nótum með
Fantasíu Bachs í c-moll. Síðasta
Partíta höfundar af sex (prentuð-
um sem „Op. 1“ í Leipzig 1731) er
sérkennileg fyrir að byrja á við-
amikilli og að hluta fúgeraðri
Tokkötu, og var þar sem víðar í
sex verka bálkinum broslegt til
þess að hugsa, að margslungin
tónlist sem þessi skyldi afgreidd á
titilblaði frumútgáfunnar sem „gal-
anterí“. Mætti kannski taka því
sem írónískum lághvörfum, hafi
orðið ekki beinlínis verið hugsað til
að örva sölu, enda var hinn galanti
stíll Frakka nýjasta bjölluorð tón-
listarheimsins um þær mundir.
Síðan komu fastaþættir svítu-
formsins, Allemande, Courante,
Sarabande og Gigue, með Air og
Gavottu skotið inn á milli. Flutn-
ingur Sagers var í flestu afar vel
upp byggður; nokkuð frjáls í hryn-
rænum skilningi en með góðu flæði
og aðdáunarvert skýr í raddfærslu,
sem.segja má að sé sine qua non
hjá Bach. Sérstaklega var
Allemandan tær, og Air-þátturinn
rann fram hratt og liðugt, en
Sarabandan verkaði hins vegar
svolítið eirðarlaus og hrynreika í
heild. Sumir hefðu kannski kosið
lokagikkinn ögn „brilljantari" til
konsertbrúks, en á hinn bóginn var
ekki að neita, að Sager nálgaðist
þáttinn á töluvert persónulegri
hátt en algengt er.
„Concerto nach italianischen
Gusto“ lauk fyrri hluta dagskrár
og um leið Bach-þætti hennar. Enn
sem fyrr virtist fáguð tækni Sag-
ers fremur til íhugunar fallin en
æstra bravóhrópa, en þó að slag-
harpa nútímans hafi vissulega boð-
ið upp á flugeldasýningu í þessu
glæsilega og hlutfallslega úthverfa
stykki Bachs í anda Vivaldikon-
serta, var margt sannfærandi við
innsæja túlkun píanistans, kannski
sérstaklega í fagurlega syngjandi
miðþættinum, þótt rúbatóin jöðr-
uðu við óróleika á stöku stað. Hin-
ar fáu feilnótur lokaprestósins
trufluðu mann ekki markvert í að
öðru leyti gegnheilli túlkun pían-
istans.
Eftir stutta en stórbrotna Sara-
böndu úr Pour le piano Debussys
fyrst eftir hlé sýndi Czaja Sager
myndarlega breidd og dramatísk-
an styrk í Prelúdíunum þremur og
Etýðunum tveimur eftir Skrjabin,
þar sem sérstaklega cís-mollinn
Op.42,5 skartaði dýpt og skýideika
sem maður átti ekki von á í jafn-
þykkum og átakamiklum rithætti.
Hin fremur sjaldheyrða íbyggna
nálgun Sagers á dæmigerðum
„showpiece" stykkjum eins og
mazúrkum Chopins var upplifun
sem sýndi pólska meistarann í
ferskri og aðlaðandi þrívídd, eink-
um í seinni verkunum úr Op. 63.
Heiti Vöggusöngsins (Berceuse)
Op. 57 lætur minna yfir sér en inn-
takið býr yfir, þótt hvíli út í gegn á
sama pedal-orgelpunkti, og mátti
þar heyra frábæra sýnikennslu á
hvernig laða skal fram „cantabile“
hjá Chopin án þess að drekkja öllu
með fortepedal. Bátssöngurinn
(Barcarole) í Fís Op. 60 er sömu-
leiðis meiri að vöxtum en látlaust
giæinarheitið ber með sér, og jafn-
aði Czaja Sager þar um ýmis und-
angengin blíðutök slaghörpunnar í
dramatíska lokahlutanum svo um
munaði - en ávallt sem endranær á
þann einlæga og þroskaða hátt
sem lætur sjálfsvitund túlkandans
víkja fyrir verkinu.
Ríkarður Ö. Pálsson
SPARTAN SCHOOL OF
AERONAUTICS, Bandaríkjunum
mun halda kynningarfundi fyrir þá
sem hyggja á starfsferil innan flugiðnaðarins!
18., 19. og 20. október kl. 19.30—21.30
@ Hótel Sögu.
*Það verður einnig samkoma fyrir fyrrverandi nemendur Spartan School
laugardaginn 21. okt. kl. 19,30-21.30.
Fundirnir eru fyrir þá sem hafa áhuga á flugþjálfun, flugvirkjun,
gæðastjórnun, samskiptatækni, "non-destructive" prófun
og rafeindatækni.
Hittið fulltrúa okkar, Rami Masri og Pam Gibson.
Þeir sem vilja prófa nýjan starfsferil eða skipta um vinnu eru vel-
komnir! Fræðist um flugheiminn eins og hann er, íslensk námslán,
nám í boði í skólanum og aðstæður í Tulsa, Oklahoma.
Þeir sem vilja nánari upplýsingar, sendi okkur tölvupóst:
rmasri@mail.spartan.edu
Fax 001 918 831 5287 eða sími 001 918 836 6886
SRA^AN^ -
SCHDDL DF AJERpNAUTItZS