Morgunblaðið - 24.10.2000, Qupperneq 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Og hvar geymið þið svo vindlana, strákar?
Heilsufar starfsmanna Járnblendiverksmiðjunnar
Kólesteról lækkaði
um 13,4% á tíu árum
VERULEG breyting til hins betra
hefur orðið á kólesterólgildum
starfsmanna Járnblendiverksmiðj-
unnar í Grundartanga síðustu tíu ár-
in. Kemur þetta fram í rannsókn
Reynis Þorsteinssonar, læknis á
heilsugæslustöðinni á Akranesi, og
samstarfsmanna hans. Draga þeir þá
ályktun að heilsuhvetjandi aðgerðir
og almenn umræða hafi leitt til lækk-
unar á blóðfitugildum meðal starfs-
manna sem muni fækka ótíma-
bærum dauðsföllum af völdum
hjartasjúkdóma.
Rannsóknin var kynnt á vísinda-
þingi Félags ísl. heimilislækna um
síðustu helgi. Árið 1989 voru könnuð
heilbrigði og lífsstíll starfsmanna
Járnblendiverksmiðjunnar og í
framhaldi var gerð „metnaðarfull til-
raun til að bæta mataræði starfs-
manna á vinnustað og gefnar leið-
beiningar um gæfulegan lífsstíl,“
segir m.a. í útdrætti um rannsókn-
ina. Blóðfita, kólesteról og HDL, sem
oft er nefnt góða kólesterólið, var
mælt. Er góða kólesterólið skilgreint
sem það sem færir fitu frá æðakerf-
inu en vonda kólesterólið það sem
flytur það inn í æðamar. Reynir hef-
ur unnið við rannsóknimar frá upp-
hafi og með honum læknamir Þórir
Þórhallsson og Gísli Baldursson.
Kólesteról 155 mannalækkaði
um 7,6% á tveimur árum
„Breyting á matartæði í verk-
smiðjunni og þær leiðbeiningar sem
fylgdu leiddu til þess að á tveimur ár-
um lækkaði kólesteról meðal 155
starfsmanna um 7,6%. Að þessum
tveimur árum liðnum breyttust for-
sendur í rekstri verksmiðjunnar og
var meðal annars horfið frá þessu
átaki í mataræði í mötuneyti starfs-
manna. Það kom m.a. í ljós að sá mat-
ur sem boðið var uppá var dýrari en
góðu hófi gegndi að mati rekstrarað-
ila. Síðan þá hefur mataræði verið
einfaldara, en þó reynt að hafa á boð-
stólum fitulítinn mat,“ segir einnig í
útdrættinum.
Upphafskólesterólgildi 105 starfs-
manna var 6,56 mmól/1 árið 1989 en
10 árum síðar reyndist það 5,68
mmól/1, sem er 13,4% lækkun. Með-
alaldur þessa hóps er 48,7 ár. Reynir
segir að æskilegt gildi sé kringum 5.
Meðal nýrri starfsmanna eru kólest-
erólgildi 5,31 mmól/1 en meðalaldur
þeirra er 38,4 ár. Meðalaldur alls
hópsins er 45,9 ár og kólesterólgildi
5,56 mmól/1.
Reynir segir að þessi árangur hafi
náðst án lyfja en kveðst ekki geta
staðhæft að hann væri eingöngu að
þakka heilsuhvetjandi aðgerðum
meðal starfsmanna. Þar kæmi einnig
til almenn umræða í þjóðfélaginu og
hugsanlega hefðu menn einnig
breytt mataræði sínu heima fyrir en
ekki aðeins á vinnustaðnum. Hann
sagði áfram unnið að starfsmanna-
heilsuvemd, en læknarnir ræða við
alla starfsmenn einu sinni á ári.
Ú T S A L A
Höfum opnað úfsölumarkað í kjallaranum
Mikill afsláttur
Efni frá kr. 10O metrinn
Efni - Heimilisvörur - Dúkar - Handklæði og fleira
Heimsganga kvenna
Gegn örbirgð
og ofbeldi
Heimsganga
kvenna gegn ör-
birgð og ofbeldi er
átak kvenna um allan heim.
Hér á landi verður gengið
frá Hlemmi í dag klukkan
17.30 og niður Laugaveg-
inn að Ingólfstorgi þar sem
haldinn verður útifundur.
María S. Gunnarsdóttir er
formaður Menningar- og
friðarsamtaka íslenskra
kvenna. Hún var spurð um
tilgang þessa átaks?
„Þetta er átak kvenna
um allan heim í því skyni
að knýja fram breytingar á
högum þeirra. Hugmynd
kom upp á kvennaráðstefn-
unni í Peking 1995 um að
konur um allan heim
myndu sameinast á árinu
2000. Það eru félög og hóp-
ar í 159 þjóðlöndum sem eru þátt-
takendur í þessu átaki. Það hafa
verið göngur um allan heim allt frá
8. mars sl. og undirskriftarsöfnun
var í gangi þar sem kröfum um
raunhæfar ráðstafanir gegn fá-
tækt og ofbeldi var beint til Sam-
einuðu þjóðanna og aðildarþjóða
þeirra. Vonast var til að safnað
yrði a.m.k. tveimur milljónum
undirskrifta en þær urðu nálægt
fimm milljónum. Þessar undir-
skriftir voru afhentar Kofi Annan,
aðalritara Sameinuðu þjóðanna, í
New York sl. þriðjudag."
-Hvers konar breytingar eru
það sem Iögð er áhersla á að ná
fram?
„Við beinum ekki aðgerðum
okkar aðeins að konum heldur
fólki. Við viljum horfa á heiminn í
heild sinni. Þá sjáum við að í þess-
um heimi, þar sem tækniframfarir
eru miklar og stöðug framleiðslu-
aukning og ýmislegt jákvætt hefur
orðið á sl. árum, býr eigi að síður
stór hópur fólks við örbirgð og of-
beldi. Til þessa vísar yfirskrift að-
gerða okkar: Gegn örbirgð og of-
beldi. Mitt félag, Menningar- og
friðarsamtök kvenna, er elsta frið-
arfélag á Islandi og við álítum að
friður verði ekki tryggður í heim-
inum íyrr en allar þjóðir fá tæki-
færi til að lifa mannsæmandi lífi.
Ég get kannski bent á það að á
meðan Vesturlöndin hafa verið að
hagnast á hagvexti hefur kaup-
máttur 80 fátækustu landa heims
ekkert aukist sl. tíu ár, samkvæmt
skýrslu Sameinuðu þjóðanna. í
mörgum þessara landa eru stríð
og ofbeldi daglegt brauð. Jöfnuður
á milli landa og milli fólks, kvenna
og karla í hverju landi, er forsenda
fyrir friðvænlegri heimi. Það að
berjast gegn fátækt stuðlar að
friði. Við Islendingar græðum á
því að t.d. kaffi, kakó og bómull
eru ódýrar afurðir en við getum
ekki endalaust grætt á eymd ann-
arra. Heimurinn er ein heild og
það er kominn tími til að breyta
skiptingu auðsins. 2,8 milljarðar
manna, eða 60% jarðarbúa, lifa á
minna en 160 krónum, eða sem
samsvarar tveimur bandaríkja-
dollurum á dag. Samkvæmt
skýrslu Sameinuðu þjóðanna
myndu 40 milljarðar __________
bandaríkjadollara
nægja til að útrýma
mestu fátæktinni í
heiminum og auk þess
duga til að tryggja öll-
um jarðarbúum
drykkjarvatn, lág-
marksheilbrigðisþjón- ——-
ustu og menntun."
-Hvemig skUgreinir þú hug-
takiðfátækt?
„Margir virðast álíta að fátækt
sé breyta sem sé mismunandi eftir
því hvernig litið sé á hlutina. En
svo er ekki. Fátæktarmörk eru
reiknuð út samkvæmt formúlu frá
María S. Gunnarsdóttir
► María S. Gunnarsdóttir fædd-
ist í Reykjavík 1956. Hún lauk
stúdentsprófí frá Menntaskólan-
um við Tjörnina 1976, stundaði
nám University of Sussex í
Brighton í Englandi og lauk sið-
an námi í bókasafnsfræði frá Há-
skóla fslands 1983. Hún starfaði
sem forstöðumaður Safnahússins
í Vestmannaeyjum 1983 til 1986
og var deildarstjóri íslenskra
bóka hjá Bókaverslun Sigfúsar
Eymundssonar til hausts 1989.
Eftir það hefur hún starfað við
Valhúsaskóla á Seltjamamesi.
Maður Maríu er Gérard
Lemarquis kennari og frétta-
ritari og eiga þau fjögur börn.
Fjörutíu millj-
ónir banda-
ríkjadollara
nægja til að
útrýma mestu
fátæktinni
Sameinuðu þjóðunum sem felst í
því að þeir sem hafa minna en sem
nemur helmingi meðaltekna í við-
komandi landi teljast lifa undir fá-
tæktarmörkum. Það er því sjálf-
gefið að fátæktarmörk eru önnur á
Islandi en í Sviss eða Mósambík-
enda er framfærslukostnaður mis-
jafn í þessum löndum. í vor var
talað um að 31% einstæðra mæðra
lifðu hér á landi undir fátæktar-
mörkum. Það er algjörlega óvið-
undandi að hjá svo ríkri þjóð sem
ísland er fari þetta hlutfall vax-
andi - en þannig er það í raun.“
-Hvað verður á dagskrá úti-
fundarins á Ingólfstorgi?
„Það eru tuttugu og þijú stétt-
arfélög og frjáls félagasamtök sem
standa að fundinum, meðal ann-
arra má nefna Barnaheill, Félag
eldri borga og Öryrkjabandalagið,
ýmis kvennafélög, BHM, BSRB
og Kennarasambandið. Á Hlemmi,
meðan fólk er að safnast saman,
mun Margrét Pálmadóttir stjórna
söng hundrað kvenna úr Vox
Feminae og Gospelsystrum
Reykjavíkur. Gengið verður undir
kröfuspjöldum sem á er letrað:
Gegn örbirgð og ofbeldi en auk
þess munu einstök félög gera sig
sýnileg í göngunni með eigin
kröfugerð. A Ingólfstorgi verður
aðalræðumaður Guðlaug Teits-
dóttir skólastjóri í Einholtsskóla.
Sungið verður m.a.: Dómar heims-
ins dóttir góð, ljóð Jóhannesar úr
Kötlum undir stjóm Margrétar
Pálmadóttur. Kaffi- og
veitingahús á svæðinu
munu opna dyr sínar
fyrir fundargestum eft-
ir fundinn og hugmynd-
in er að skapa viðlíka
stemmningu og ríkti
fyrir 25 árum - á
kvennadaginn. Þó ekki
sé verið að gera það sama nú og
þá. Við vonumst til að nú sameinist
bæði karlar og konur undir kröf-
unum: Gegn örbirgð og ofbeldi.
Við erum ekki aðeins að vinna
gegn fátækt og ofbeldi annars
staðar í heiminum heldur líka á
íslandi."