Morgunblaðið - 24.10.2000, Side 46

46 ÞRIÐJUDAGUR 24. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN

V

Röng
spurning
Hvers vegna fengu foreldrar tvíburanna
ekki að ráða örlögum barnanna sinna?
Var um að ræða óhæfa foreldra?
Reyndu foreldrarnir að koma sérkjá
þvíað taka ákvörðun?
>
Imörgum siðfræðibókum
er dæmi um vanda sem
siðfræðingar hafa lengi
dundað sér við að finna
enga lausn á. Það er um
konu í fangabúðum. Hún á tvö
börn. Fangavörðurinn setur
henni þá kosti að ákveða hvort
barnið hann skjóti. Hvað á kon-
an að gera? Er til „rétt“ svar
við spurningunni? Varla. En er
vandinn kannski ekki sá, hvað
sé rétt að gera, heldur hinn, að
spurningin er ekki rétt?
Siðferðileg vandamál eru með
erfiðustu vandamálum sem upp
koma. Þau varða yfirleitt fólk -
jafnvel líf þess eða dauða - og
það er ekki hægt að reikna út
svarið, eða gera skoðanakönn-
un. Siðferði
VIÐHORF
Eftlr Kristján G.
Arngrímsson
hefur nefni-
lega afskap-
lega lítið ef
nokkuð með
lýðræði að gera, það er ekki
vísindalegt og síst af öllu lýtur
það markaðslögmálum. Þannig
eru í siðferðisefnum ófærar all-
ar þær helstu leiðir sem yfir-
leitt eru farnar nú á dögum
þegar skera þarf úr um hvað sé
rétt að gera.
Glöggt dæmi kom í ljós fyrir
nokkru í Bretlandi þar sem
spurning vaknaði um það hvort
skilja ætti að tiltekna sí-
amstvíbura. Ef þeir yrðu ekki
skildir að myndu báðir deyja,
en ef þeir yrðu skildir að myndi
annar deyja en hinn lifa.
Breskir dómarar fengu það
verkefni að skera úr um hvort
yrði gert og komust að þeirri
niðurstöðu að skilja beri tvíbur-
ana að. Grundvallarforsenda
þeirra var sú, að þetta væri á
endanum spurning um sjálfs-
vörn þess tvíbura sem myndi
lifa. En þeir viðurkenndu jafn-
framt, að niðurstaðan fæli í
raun í sér að hinn tvíburinn
yrði myrtur. Foreldrar tvíbur-
anna voru aftur á móti andvígir
því að börnin yrðu skilin að og
vildu að Guð fengi að ráða því
hvernig færi.
Þegar svona ofboðslega stór-
ar spurningar koma upp eru
sennilega tvær leiðir færar.
Annars vegar er hægt að reyna
að komast að því hvað sé í raun
og veru rétt svar, burtséð frá
því hvað hveijum finnst. Hins
vegar er hægt að reyna að
ákveða hver eigi að fá að ráða
því hvað gert verði.
Hvernig ætti að vera hægt að
komast að því hvað sé rétt að
gera, burtséð frá því hvað
hverjum finnst? Jú, þetta er
grundvallarspumingin í fræði-
greininni sem fæst við siðferði -
siðfræði. Við hana fæst hópur
manna sem kallast siðfræðing-
ar. Er ekki hægt að spyrja þá,
svona eins og maður spyr lækni
hvað gera skuli ef maður slasar
sig?
Nei, það er því miður ekki
hægt. Siðfræði er gersamlega
ófær um að leysa raunveruleg
siðferðileg vandamál. En hvern-
ig myndi siðfræðingur fara að?
Tja, það færi sennilega eftir því
hvaða kenningu hann aðhylltist
- hvort hann væri reglusinni
(Kantisti), nytjastefnumaður
(Millisti), dygðasinni (Aristótel-
isti), nú eða jafnvel
menningarafstæðishyggjusinni.
Sennilega yrði útkoman sú,
að reglusinninn kæmist að einni
niðurstöðu og nytjastefnumað-
urinn annarri. (Að ekki sé nú
minnst á menningarafstæðis-
hyggjusinnann!) Líklegra er því
en hitt, að siðfræðingarnir yrðu
bara til að valda ruglingi og
frekari vandræðum. Raunin er
sú, að niðurstaða siðfræðingsins
yrði einfaldlega byggð á gildis-
mati hans sjálfs, en hann myndi
sveipa hana glæsiklæðum
flottra orða (á borð við „al-
mannaheill") og gáfulegra kenn-
inga (á borð við „skylduboð-
skenning Kants“).
Sú leið sem fara verður er því
sú, að ákveða hver eigi að
ákveða hvað gera skuli. Og það
var sú leið sem á endanum var
farin í máli síamstvíburanna í
Bretlandi. Þess vegna er það
mál svo undarlegt - vegna þess
að það voru ekki foreldrar
barnanna sem fengu að taka
ákvörðunina, heldur dómarar. Á
hvaða forsendum fengu þeir það
hlutverk? Voru foreldrarnir af
einhverjum ástæðum ófærir um
að vera það sem foreldrar eru
yfirleitt, það er að segja, yfir-
vald barna sinna?
Það sem meira er, for-
eldrarnir eru ekki breskir, held-
ur koma frá Möltu; þeir koma
úr öðru umhverfi en dómararnir
og rök þeirra fyrir því að lækn-
ar ættu ekki að aðskilja börnin
þeirra voru þau, að enginn gæti
skorið úr um hvort barnanna
ætti að fá að lifa, heldur bæri
þeim að hlíta vilja Guðs.
Enginn efast um að bresku
dómararnir hafi mælt af ein-
lægni þegar þeir sögðu þetta
vera erfiðasta mál sem þeir
hefðu nokkurn tíma þurft að
fást við, og að þeim hafi varla
orðið svefnsamt vegna þess. En
það er ekki meginatriðið. Og
það er heldur ekki meginmálið
hver rök bresku dómaranna
voru fyrir niðurstöðunni.
Kjarni málsins er þessi:
Hvers vegna fengu foreldrar
tvíburanna ekki að ráða örlög-
um barnanna sinna? Var um að
ræða óhæfa foreldra? Reyndu
foreldrarnir að koma sér hjá því
að taka ákvörðun? Töldu þeir
sig ófæra um að ákveða hvað
gert yrði - eða ekki gert? Það
verður ekki annað séð en for-
eldrarnir hafi þvert á móti verið
ákveðnir í því hvað gera skyldi,
en munu hafa fallið frá því að
áfrýja dómnum.
Þess vegna hlýtur það að
vera að einhverjum hafi fundist
þetta fólk vera óhæfir foreldrar
og að nauðsynlegt væri að grip-
ið yrði fram fyrir hendurnar á
þeim í því skyni að gæta vel-
ferðar barnsins sem talið er að
muni lifa af. En hvaðan kom
þeim, sem tók þessa ákvörðun,
umboð til þess?
Hvað sem allir siðfræðingar
segja, þá er bara ekki til „rétt“
lausn á þessu sorglega máli.
Námsráðgjöf/Samtök iðnaðarins og félagsvísindadeild HÍ hafa
gert með sér samning um vefínn idnadur.is sem fjallar um nám og
störf. Gunnar Hersveinn segir hér frá hlutverki námsráðgjafa o.fl.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Jón Torfi, Guðbjörg, Jón Steindór og Arnfríður við undirritun samnings Samtaka iðnaðarins og Félagsvísinda-
deildar um idnadur.is sem hjálpar óvissum að velja sér nám og störf í framtíðinni.
Ráðgjöf um nám
og störf á N etinu
• „Mamma og pabbi vilja
að ég verði stúdent en mig
langar til að verða hársnyrtir.
Hvað á ég að gera?“
VCFURINN idnadur.is var
vaUnn vefur októbermán-
aðar á íslenska mennta-
netinu (www.ismennt.is)
og er það m.a. vegna þáttar á honum
sem heitir „nám og störf‘, en þar er
hægt að sjá hvaða menntun starfs-
menn í um 130 íslenskum iðníýrir-
tækjum hafa og hvar og hvemig
hægt er að afla sér hennar. „Nám og
störf “ eru samvinnuverkefni Sam-
taka iðnaðarins og náms í námsráð-
gjöf í félagsvísindadeild Háskóla ís-
lands. Hann hefst með þessum
orðum: „Hvað ætlarðu að verða þeg-
ar þú verður stór? Hver kannast
ekki við þessa spumingu. Dreymir
ekki alla um gott og skemmtilegt
starf sem er vel borgað? Til þess að
auka líkumar á því að sá draumur
geti orðið að veruieika er gott að afla
sér góðrar menntunar sem gerir
mann að eftirsóttum starfsmanni."
Vefurinn býr yfir margvíslegu
efrii og fróðleik um iðnaðinn. Hann
skiptist í sjö þætti og hefúr verið á
Netinu um eins árs skeið án þess að
hafa verið auglýstur að ráði.
Markmið þessa upplýsingavefjar er
þríþætt. 1) Að efla almennan skiln-
ing á gildi iðnaðar fyrir hagsæld
þjóðarinnar og velferð. 2) Að gera
ungu fólki auðvelt og skemmtilegt
að íræðast um iðnaðinn og þá mögu-
leika sem hann gefur til framtíðar-
starfa. 3) Að gera kennurum auðvelt
að nálgast kennslu- og ítarefni um
iðnaðinn.
Iðnadur.is er yfirgripsmesti vef-
urinn um framboð á námi hér á landi
og hafa náms- og starfsráðgjafar
sagt að hann nýtist þeim vel við
vinnuna. Samtök iðnaðarins byggðu
vefinn upp og hafa í framhaldi af
þessu starfi gert samstarfssamning
við nám í námsráðgjöf í HÍ um að
„nám og störf ‘ á vefnum verði við
haldið og þróaður af félagasvísinda-
deild.
I „nám og störf ‘ eru dregnar sam-
an gagnlegar upplýsingar í gagna-
grunn sem tengja saman nám, störf,
skóla, íyrirtæki og í sumum tilvikum
einstaklinga (með viðtölum).
Markmið SI er m.a. að fá ungt fólk
til þess að hugsa, þegar það velur
sér nám og störf, um að það sé fram-
tíð í iðnaði.
Uppsetningin er aðgengileg.
Safnað var upplýsingum um mennt-
un frá 130 fyrirtækjum í SI og síðan
um alla innlenda og marga erlenda
skóla þar sem þessi störf eru kennd.
Dæmi: Skýrr hf. Upplýsingar um
fyrirtækið, listi yfir menntun allra
starfsmanna, fyrirtæki í sama iðn-
aði, viðtal við einstakHng. Ef starfs-
menntun er valið vaknar næsti
gluggi með upplýsingum um starfið,
önnur fyrirtæki og skóla þar sem
hægt er að læra til starfa, og loks um
námið.
Væntanlegir nemendur geta „val-
ið“ sér nám og störf á vefnum aUt frá
því að verða arkitekt til þess að
starfa sem viðskiptafræðingur. Þá
er hægt að senda spumingar og
Spurningar og svör af idnadur.is (Samtök iðnaðarins)
Dagsetning: 13.04.2000.
Kyn: Karl.
Aldur: 20.
Spuming: Hver er munurinn á
upplýsingatæknifræði í Tækni-
skóla Islands og tölvu- og upp-
lýsingatæknibraut í Háskólanum
á Akureyri? Námið í TÍ flokkast
undir rafmagnssvið en á Akur-
eyri flokkast það undir rekstrar-
fræðisvið. Hver er munurinn?
Einnig vil ég vita hver skóla-
gjöldin eru í TÍ og Háskólanum
á Akureyri.
Svar: Það er erfitt að bera
saman nám en til einföldunar má
benda á að hjá TÍ er tæknifræð-
in - tæknin - í forgrunni. Kunn-
átta í raungreinum er mikilvæg
og lögð er áhersla á úrlausn
tæknilegra vandamála. Rekstr-
arfræðin er í aukahlutverki. Við
HA er það rekstrarfræðin - nýt-
ing upplýsingatækninnar - við
rekstur fyrirtækja sem er í for-
grunni. Áhersla er lögð á notkun
skilvirkra upplýsingakerfa við
stjómun fyriirtækja, öflun upp-
lýsinga í framleiðslu- og þjón-
ustufyrirtækjum og hugbúnaðar-
fræði og hönnunaraðferðir í
hugbúnaðargerð. Tæknin er þar
meira í aukahlutverki. Rétt er að
benda þér á að skoða aðgengi-
legar upplýsingar um námið við
tölvu- og upplýsingatæknibraut-
ina í Háskólanum á Akureyri og
svar hér á vefnum um
upplýsingatæknifræði við Tækni-
skóla íslands. Að öðra leyti verð-
um við að benda þér á að hafa
samband við skólana beint til
þess að fá nánari upplýsingar.
Skólagjöld í Tækniskóla íslands
eru 16.150 kr. á önn. Skólagjöld í
Háskóla Akureyrar eru 25.000
kr. á ári (12.500 á önn).
Dagsetning: 08.10.2000
Kyn: kona.
Aldur: 18.
Spumíng: Hvar lærir maður
blómaskreytingar og annað
slíkt? Hvert er starfsheiti þeirra
sem vinna við það?
Svar: Garðyrkjuskóli ríkisins á
Reykjum í Olfusi er eini skólinn
hér á landi sem bíður upp á
blómaskreytinganám. Tekið er
inn í námið annað hvert ár, nú
síðast var tekið inn í námið í
haust þannig að ekki verður tek-
ið aftur inn í námið fyrr en árið
2002. Námið tekur tvö ár með
verknámi. Verknámið fer fram í
blómaverslunum eða á öðram
stöðum, sem skólinn samþykkir,
undir stjórn leiðbeinanda og gert
er ráð fyrir að nemendur hafi
lokið hluta af verknámi áður en
þeir hefja bóknám og hafi jafn-
framt lokið tveimur til fjórum
önnum í framhaldsskóla. Bók-
námið er tvær annir. Til að hefja
bóknám sem byrjar um áramót
(2002-3) þarf að vera búið að
ljúka sjö mánuðum í verknámi,
þar af eru þrír mánuðir reynslu-
timi og fjórir mánuðir eru dag-
bókarskyldir. Verknámið er 14
mánuðir í allt. Að öllu þessu
loknu útskrifast maður sem
garðyrkjufræðingur af blóma-
skreytingabraut. Hægt er að
fara á kvöldnámskeið í blóma-
skreytingum sem hinar ýmsu
blómaverslanir bjóða upp á og
einnig TómstundaskóHnn.