Skírnir - 01.01.1913, Side 57

Danmerkur og Noregs saga próf. Edv. Holms.
57
og Norðmanna á 18. öldinni, og yar orðinn kunnugri sögu
einveldisins en nokkur annar maður. 1888 gaf hann enn
út tvö merk rit, annað um baráttuna um hinar miklu
endurbætur á landbúnaðinum í Danmörku 1773—1791, til
minningar um aldarfrelsi danskra bænda, en hitt um al-
menningsálitið og ríkisvaldið í hinu danska og norska ríki
í lok 18. aldar (1784—1799), til minningar um 25 ára
ríkisafmæli Kristjáns 9.
1891 kom síðan út fyrsta bindið af Danmerkur og
Noregs sögu prófessors Holms og síðan hefir hvert bindið
rekið annað. Sýnir það bezt, að höfundurinn er tveggja
eða þriggja manna maki við ritstörf, og þó ber saga hans
hvergi vott um fljótfærni, heldur ber hún eins og önnur
verk höfundarins vitni um vandvirkni, og þann þýðleik
og þokka, sem höfundinum er eiginlegur í öllu. —
Danmörk var illa farin, þá er einveldið komst þar á.
Svíar höfðu lagt undir sig allan austurhluta Danmerkur
vestur að Eyrarsundi og tekið Bohuslen af Noregi. Bæði
á Jótlandi og á eyjunum hafði verið rænt og ruplað víðs-
vegar um fiestar bygðir landsins. Herlið hafði þá eyði-
lagt landið rétt eins og Þýzkaland í 30 ára styrjöldinni.
»Bændabýli og hús voru eyðilögð, nautpeningur og hestar
drepnir, búsgögn rænd, jarðrækt hætt, fólkið flúið«, svona
kvað við í hverri skýrslu, sem landstjórnin fékk. Bæði*
óvinaher og hið svo kallaða bandalið hafði rænt og rupl-
að, brent og eyðilagt, eða kúgað fé af mönnum; hermenn
sjálfrar landstjórnarinnar voru eigi heldur saklausir, og
bandamennirnir höfðu jafnvel verið verri blóðsugur en
óvinirnir. Ofan á þetta bættist mikil drepsótt 1659.
Nokkuð af sveitunum kringum Kaupmannahöfn, Nýborgar-
lén á Fjóni og suðurhluti Jótlands líktist meira eyðimörku
en ræktuðu landi. 1660 og 1662 var svo talið, að þriðj-
ungur Sjálands lægi í eyði og víðar á Fjóni og Jótlandi
var ástandið eigi betra. Alt þetta eymdarástand hafði
aðallega valdið því, að einveldið var í lög leitt, þvi að
aðallinn hafði sýnt að hann hugsaði meira um sinn eigin
hag en landsins, og engin von var til þess að hann mundi