Skírnir - 01.01.1913, Page 58

58
Danmerkur og Noregs saga próf. Edv. Holms.
rétta við hag landsmanna. Hann hafði eigi heldur varið
landið með hreysti. öðrum stéttum var því illa við aðal-
inn; borgarastéttin hataði hann.
Einveldiskonungarnir áttu því að ráða bætur á mikl-
um vandræðum; hlutverk þeirra var eigi létt. Hinir
fyrstu þeirra sýndu bæði mikinn áhuga og skyldurækt
við landstjórnarstörfin jafnframt því sem þeir juku vald
sitt og brutu vald aðalsins á bak aftur; en þeir voru eigi
þeim andlegu yfirburðum búnir, hvorki andans göfgi né
gáfum, sem þurfti til þess að geta leyst úr öllum þeim
vandræðum og miklu vandaverkum, sem voru fyrir hendi.
Holm finst töluvert koma til fyrstu einveldiskonung-
anna, og varla hefir nokkur konungur verið ósérhlífnari
en Friðrik 4. Hann vann nætur og daga og var mjög
oft á ferðum til þess að líta eftir og til þess að koma lagi
á innanlandsstjórnina. Um Friðrik fimta segir Holm, að
hann hafi verið »forfallinn« og verið »mikil siðferðisleg
niðurlæging fyrir konungsættina«; »hann hafi steypt lotn-
ingunni fyrir konungshásætinu í hættu«. Samt naut Frið-
rik 5. meiri lýðhylli af þegnum sínum en faðir hans og
forfeður. Þann kost hafði Friðrik 5., að ráðgjafar hans
máttu treysta honum, og vélræði þrifust eigi í návist hans.
Sonur drykkjumannsins Friðriks 5. var Kristján 7., og
fékk hann að súpa seyðið af drykkjuskap föður síns, því
að hann varð smátt og smátt vitskertur, er hann eltist,
eins og kunnugt er.
A mörgu vann einveldið sigur, fyrst og fremst á
aðlinum, og þar hjálpaði óvild annara stétta konunginum.
Friðrik 3. kunngjörði að »hann vildi styðja ráðvandra
manna börn til frama og gagns af hvaða stétt sem þau
væru, eftir því sem hann sæi hve dugleg þau væru«.
Hið sama gerðu fleiri af einveldiskonungunum. Þetta voru
miklar framfarir, því að menn af öllum stéttum komust í
þjónustu ríkisins, og aðallinn var eigi eftir þetta einráður
flokkur i landinu. Stéttamunurinn minkaði.
Einveldisstjórnin var framför í sumar áttir, og rikinu
var betur stjórnað en áður. Stjórnarfyrirkomulagið var