Skírnir - 01.01.1913, Side 66

66
Eitfreg-nir.
Blöðin ern ef til vill einhver bezta heimild nm mál vort. í þau rita
menn af öllum stéttum, um nær hverskonar efni, og menn úr öllum lands-
fjórðungum o. s. frv. Jafnvel auglýsingar í blöðum geta verið og eru
oft merkilegar í þessu efni.
Eg fullyrði hiklaust, að engum einum menskum manni sé fært að
semja vísindalega allsherjar-orðabók yfir tungu vora frá þvi um 1400 og
til 1900. Þetta má færa JÓ. til afsökunar á einn veg og dsökunar
á annan. Það afsakar suma megingálla bókarinnar, en hvergi nærri
allar einstakar vitleysur. En það dsakar hann að þvi leyti, að hann
átti að sjá það sjálfur, að einum manni sextugum, sem þar að auki hefir
fengist og fæst enn við alt annað en orðabókargerð, var hin mesta ófæra
að leggja upp að semja svo skipaða orðahók, sem hér átti að vinna.
Það var líka hin mesta fásinna af fjárveitingarvaldinu 1907 og síðar að
veita einum manni gömlum og manni, sem aldrei hafði sýnt nokkra hæfi-
leika til vísindastarfa, styrk til að gera ísleuzka orðabók. Auk þess var
styrkurinn svo lítill og útborgun hans svo háttað, að sýnilegt var þeg-
ar í upphafi, að styrkþegja mundi hann verða að táli og hégómi einn
verkið.
Styrkþegi vann að visu fyrir fénu, 1500 kr. á ári: 60 kr. fyrir það,
er svaraði prentaðri örk, en nú er á daginn komið, að styrkþegi var
þessi ár 1908—1912 að eins að *skrifa til að lifa«, eins og sjálfur
hefir hann að orði komist annarstaðar um sjálfan sig, til að klófesta
styrkinn, og vinnubrögð hans eru nákvæmlega hér eins og á alþingi 1867,
er hann taldi linur og stafi, svo að hann skyldi vera viss um að skrifa
ekki meira en „aktaskriftu (sjá frásögn JÓ. sjálfs um þetta í Skirni
1911, bls. 283—284).
Ekki hefir JÓ. svo sem fengist einvörðungu við orðabókarsmíðina
siðan 1907. Störf hans síðan hafa verið jafnflekkótt sem áður. Hann
hefir unnið mest að öðru: Verið timakennari, ritstjóri, alþingismaður,
bankagæzlustjóri, samið flugrit, lagarit(!) og mólfræði (Mmhókina). Eor-
máli Mmb., og ísl. verzlunarlöggjafar eigi siður, er annars beztur vitnis-
burður um hraðvirkni og eigi síður hroðvirkni JÓ., en sá vitnis-
hurður er óyggjandi, því að JÓ. hefir gefið sér hann sjálfur.
II. Orðahókarhefti JÓ. nær yfir a-in og á-in1). Allmikið að vöxt-
um, en örlítið að gœðum. Vinnan, sem í þvi liggur, er alveg ótrú-
lega lítil, miðað við þá vinnu, sem vísindarit þess konar hlýtur að
krefja, því að heftið er mestmegnis afritun orðahóka og orðasafna annara,
þeirra er JÓ. hefir þekt og nent að nota, og svo tilvitnanalaus upp-
ritun orða, er hann sjálfur hefir munað eftir í svipinn úr nútiðarmálinu,
auk alrangra eða hæpinna fullyrðinga, sem hann hefir sjálfur lagt til.
En hvaða heimildir hefir JÓ. svo notað ? Yfir fornmálið er heim-
ildagnægð. Orðahækur Cl., Er., EJ., Lexicon pöeticum Svhj. Egilssonar,
*) Eg á því auðvitað við orð, sem byrja á a eða á, er eg tala um
vantanir orða o. s. frv.