Gefn - 01.01.1874, Blaðsíða 5

5
I. Um landið sjálft.
Fjöllin á fslandi eru ekki mjög há í samanburði við
íjöll annarstaðar; hæstu fjöll hjá oss komast naumast 7000
fet frá sjávarmáli (Montblanc í Savaju er 14,808; Gaurisankar
á Himalaja 27,212 feta). J>ó landið sé fjöllótt og ójafnt, þá
er það samt víða flatvaxið hálendi og heiðarland, hálsótt
og búnguvaxið (hálendi þ'essi eru kölluð «sandar» sumstaðar,
og «heiði»). Á Austfjörðum og Yesttjörðum eru strendur-
nar sprúngnar sundur og rifnar mjög með þraungum fjörðum
og sæbröttum, öldúngis eins og íNoregi; kemur þetta heim
við það sem sumir hafa haldið, sumsé að þessir kaflar
landsins muni vera elztir eða fvrst skotið úr sjó.
Aðalefni þau. sem land vort er samsett af, eru þessi:
1. Trachyt\ hann er saman settur af glerkenndu
feldspat (Sanidin) og í honurn er fullt af glimmer og horn-
blende-kornum; hann er mjög misjafn að hörku, hrjóstrugur,
stundum kornóttur, stundum þéttur og opt með mörgum
holum, smáum og stórum. Hann er allvíða á íslandi og
myndar sumstaðar strýtubjörg: af þeim er Baula frægust
allra (Baulusteinn. Domit).
2. Hrafntinna (Obsidian, gallinace) halda menn sé
bráðnaður trachyt, því hún hefir runnið fram og storknað
og orðið á endanum að hraungrýti; hún er í sjálfri sér
(storknuö) glergljáandi, glerhörö, kolsvört, dökkgræn eða
dökkbrún, ógagnsæ nema í mjög þunnum flísum og á yztu
brotaröndum. Útbrunnin hrafntinna nefnist vifcur og vikur-
kol (Bimsstein). Hrafntinna myndar sumstaðar heil fjöll
(Hrafntinnufjöll, Hrafntinnuhryggur), sem raunar má skoða
sem eins konar hraun. (Hrafntinnuhraun, við Heklu).
3. Hraun er storknað efni, sem runnið hefir úr eldgjám
og gýgum, það er margvíslega samsett úr öðrum þeim stein-
tegunduin sem hér eru taldar.
4. Hljómsteinn (Phonolith, Klingstein) er harður og
þéttur, flagnar og hljómar við högg; efnissamsetníngur þessa
steins er glerkynjað feldspat og zeolít. Hann er t. a. m. í