Gefn - 01.01.1874, Blaðsíða 42

42
en aðgreinast frá þeim á því að skel þeirra er holótt, og
tejgir dýrið ánga sína þar út um. þessi dýr eru næsta
smávaxin og hafa fyrrum verið svo mörg, að úr þeim hafa
myndast heil jarðlög og grjótbjörg, hentug til byggínga; úr
þeim eru pýramídar Egiptalands bvgðir og því nær öll
Parísarborg. [>au eru hvívetna á mararbotni og d’Orbigny
taldi því nær fjórar millíónir þeirra í einu pundi af sandi.
Önnur frumdýr hafa ekkert kalkhýði; þau lifa og mjög
stutta stund (þó þau geti svæfst í frosti og lifnað aptur),
og menn geta í sjónaukanum séð þau fæðast, æxlast og
deyja á fáeinum klukkustundum. Menn þekkja hjá þeim
enga vöðva, taugar né skilníngarfæri. Til þessa dýraflokks
heyra njarðarvettir (Spongiae, Porifera), sem sumir
raunar efast um hvort séu dýr eða jurtir; út úr líkama
þeirra eða holdi smitar efni sem harðnar og verður að
einskonar holdgrind, hornkendri, kalkkendii eða sveppkendri;
þeir eru í öllurn höfum hnattarins, fáir í fersku vatni, og
standa á klettum og steinum, opt á miklu djúpi. Nytsemi
þeirra er sú, að ýms smádýr taka sér bústað í þeim, eða
þá nærast á þeim, og menn hafa þá til þvotta, eptir að búið
er að hreinsa og sjóða úr þeim hlaupið.
2. Holdýr (Coelenterata) eru geisladýr og standa
líkamspartar þeirra eptir 4 eða 6 tölu; þau lifa öll í sjó
og eru blómdýr og marglittur. Nafn sitt dregur deild þessi
af því, að blóðrásin og meltíngin verður í einu og sama rúmi og
á sérlegan hátt; þau hafa taugar og vöðva, og skilníngar-
færi; eru þau því einu stigi hærra sett en hinn fyrsti flokkur-
inn. A. Blómdýr (Anthozoa) eru að ytri ásýndum eins
og blóm með legg og laufum, mörg með fegurstu litum,
búa opt í kalkhúsum, sem smita út úr dýrinu og verða
eins og kvistir og greinar, flækjóttar kalkkúlur, geislaflögur,
pípur og skálar utanum dýrin, en þau eru þar föst í og
ná öðrum dýrum með aungum sínum og örmum. Kalkhús
þessi köllum vér marmennilssmíði og kúríel (kórall,