Gefn - 01.01.1874, Blaðsíða 25

25
Brvssel 1848, og voru garðyrkjumenn samdóma í því, að
þau tadri öllum öðrum jarðeplategundum fram að frjóvsemi,
bráðþroska og næríngarafli, og væri ekki undirorpin þeim
sjúkdómum, sem svo opt spilla jarðep'arækfc í útlöndum.
Yér skulum gera fáeinar athugasemdir um vaxtarstaði
jurtanna hjá oss. Enar kröptugustu fóðurjurtir eru þær sem
vaxa á túnum og mátulega þurrum engjum; en standi þess
konar jurtir í of miklu votlendi, þá eru þær krapfcminni.
Aptur vaxa sumar jurtir í sjó, og eru kröptug fæða, svo sem
söl og murukjarni, og þángjurtir yfir höfuð. Túnajurtir
eru enar smávaxnari grasategundir, og smári, ágæt fóðurjurt;
en geldíngaknappur, maðra og fleiri jurtir vaxa í þurrari
jörð, og því að eins standa þær í túnunum, að þar er mögur
mold, en þær veita túnunum fagra og margbreytta prýði.
Mýrar eru mosavaxnar, og alsettar ýmsum jurtum sein
miður eru hentugar til fóðurs, því vatnið dregur kraptinn
úr; þar vex hart stargresi og víða tröllagrös; í mógröfum
vex lófótur og fergin, og mynda þau nýjan jarðveg með
tímanum. Ilmsæt mjaðurt, glóandi sóleyjar og litfagurt
blágresi lífgar mýrarnar. Fíflar og njólar vaxa og í túnum,
einkum þar sem skjól er fyrir vindum. Sumar jurtir eru
þess eðlis, að þær geta ekki vaxið nema í mögrustu holtum
og áveðurbörðum melum; vér heyrum það á nöfnum þeirra:
holta-sóley og melasól; svo er og rjúpnalauf og fleiri jurtir.
Lýng og ber vaxa og í þurrum og ófrjóvum jarðvegi.
Sveppar vaxa innanum túnjurtir sumstaðar, en helzt þar
sem jarðvegur er í lakara lagi og rakur. Hvönn vex sum-
staðar í görðum, eu sumar vaxa í bjargskorum og fjalla-
giljum, og fleiri jurtir eru þess eðlis, svo sem burknirót.
Yfir höfuð eru fáar jurtir, sem ekki vaxa híngað og þángað
um allt land.
Linné skipti öllum jurtum eptir æxlunarlimum þeirra,
tók því ekki tillit nema til eins einasta parts jurtarinnar.
Hann fann sjálfur, að skiptíngin var ónóg einmitt af þessari
orsök, og að menn ætti að taka tillit til allrar jurtarinnar