Gefn - 01.01.1874, Blaðsíða 44

44
skapaðir, margir með liðum eða hríngum, en vanta liðaða
fætur; sumir eru liðalausir og fótalausir, margir hafa bursta
og skriðnabba, sogskálar eða haldki’óka; margir hafa
skynjanartól (sjón, heyrn og þreifíngu), en margir eru og
án þeirra. Flokki þessum hafa menn skipt á ýmsan hátt
og þókt hann illur viðureignar. Lífseðli hans er að vissu
leyti á lægra stigi en enna þegar töldu flokka. Vér gerum
ráð fyrir að A. Hjóldýr (Rotatoria) finnist á íslandi eins
og frumdýriu; þau sjást ekki nema í sjónauka og hatá
áður talist með frumdýrum. þau lit'a í vatni og sjó,
allstaðar á jörðunni. Á þeim er eins og hjól með bifhárum,
sem þau snúast í kríng með; þau hafa rauð augu, sum
einúngis eitt, og þreiflngaránga; þau eru flest skjót í
hreifíngum. — B. Iðu-ormar (Turbellaria) gera hríngiðu
í vatninu með bifhárum sínum; þeir eru flestir flatvaxnir
og kölluðust því flatorraar (Planariae), sumir eru mjög
lángir. — C. Skálormar (Cotylidea) hafa sogskálar; þeir
eru a) Bandormar (Cestoidea), mörg dýr samanhángandi;
það sem þau hánga á heitir »höfuðið« eða foreldrið (Scolex),
og hángir það fast á 2 eða 4 sogskáluin eða þá á krókum;
frá því vaxa liöirnir, svo þeir sem þar eru næst, eru ýngstir.
Bandormar koma úr eggjum, sem verða að blöðruormum eða
sullum (Cystica) og eru þrennskonar að mynd og eðli
(Cysticercus, Echinococcus og Coenurus) í hundum er
Taenia echinococcus; egg þess orms flækjast frá hundunum
í menn og verða að Echinococcus veterinorum og geta
lifað í þrjátíu ár, en verða ekki að baudormum meðan þau
eru þar (lifrarveihi). þessir hundaormar eru ekki meir en
sjöttúngur þumlúngs aö lengd; aðrir bandormar verða
margar álnir. — b) Blóðsugur (Hirudinea) segja menn
að linnist hjá oss í mýrarpollum og tjörnum, en þær eru
aðrar en þær sem læknar nota1). þær eru breiðar og
') Lækníngabók Jóns Peturssonar bls. 203 not; Eggert nefnir og
blóðsugur, en það eru allt aðrar tegundir. Sömuleiðis Mohr.