Gefn - 01.01.1874, Qupperneq 35

35
illar til fóðurs, nema þurkaðar; þær eru og notaðar til-að
brenna sár. Blómin eru optast gul, stundum hvít á litinn;
það eru sóley eða brennisólev, lónasóley, flagasóley, dverga-
sóley, lækjasóley eða hófblaðka, og vélindisjurt, sem líklega
er sama nafn og Velantsurt (sem er annars kyns og afbakað
orð úr »Völundarurt«), á henni hefir líklega verið átrúnaður,
því hún á sér ýms önnur nöfn (krossgras, brjóstagras,
kverkagras, júfursmein) (13).
Hér eru einúngis taldar innlendar jurtir, eða þær sem
menn ekki vita til að gróðursettar hafi verið; þó má vera
að sumar hafi komið með mönnum utanlands frá, og æxlast
smám sarnan, svo sem kúmen, viðviudill (ef hann finust) og
fleiri jurtir, sem þannig eru orðnar inulendar. Káltegundir,
jarðepli o. s. fr. eru flutt frá útlöndum, eins og skrautjurtir
þær sem hafðar eru sumstaðar í gluggum og görðum, og
þróast þær ekki nema með ræktun. í fyrsta kaflanum
höfum vér drepið á þær jurtir, sem á enum fyrri öldum
hafa vaxið hér, en eru undir lok liðnar og finnast í jörðu
(surtarbrandur). Af þeim jurtum og mosategundum hefir
og mórimi myndast, og myndast ávallt af mosanum, sem
sígur í skaut jarðarinnar og myndar nýjan mó, á meðan
nýr mosi vex ofaná.
III. Um dýr.
Að ýmsu leyti er hægra að eiga við jurtirnar en
dýrin. Jm-tirnar standa kyrrar þar sem þær vaxa, þær
þekja víða stórar flatneskjur, gefa löndunum sérlegt útlit,
og það er hægra að finna þær; dýrin þar á móti hreifast
úr stað, það er torveldara að handsama þau og finna þauT
og þau eru svo strjál, að menn taka miklu síður eptir
þeim. En þar sem jurtin stendur kyr, og gerir ekkert af
3*