Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1894, Blaðsíða 2

2
II. Hagagarður.
Landnáma getur þess (V. 12), að Ketilbjörn gamli gaf Ás-
geiri Úlfssyni, dótturmanni sínum, Hlíðarlönd »fyr ofan Haga-
garð«. Um Hagagarð vita menn ekld annað. En munnmæla-
sögn er: að Ketilbjörn hafi látið búsmala sinn ganga fyrir aust-
an Brúará, og látið gjöra garð frá henni austur að Tungufljóti,
svo fjenaðurinn væri í sjálfheldu; en smalamaður hafi hafzt við
í skála, þar sem bærinn Skálholt var reistur síðar. Sú sögn er
einnig um garðlagninguna, að þá er þrælarnir, sem lögðu hann,
voru komnir með hann vestan frá Brúará austur á holtið, þar
sem nú er bærinn Miklaholt, þá hafl þeir hvílt sig undir steini
og sofnað; hafi Ketilbjörn þá komið að þeim og drepið þá fyrir
ótrúmennskuna. Segja sumir, að hann hafl velt steininum ofan
á þá, og tekið svo fast á honum, að fingraförin sjáist. Er því
víst bætt við að gamni sínu, því steinninn er heilstórt bjarg úr
»dóleríti« með smáholum hjer og hvar. Steinninn heitir enn Þræla-
steinn, og svo hjet líka kot, sem stóð skammt frá honum, og var
í byggð fram á 18. öld. Þar fyrir ofan og vestan er mikill part-
ur af holtinu nú upp blásinn. En austur að þeim uppblástri ut-
an frá Brúará sjer enn fyrir þráðbeinum garði afarfornum: hann
er á þurrlendi en þó svo niður sokkinn, að hann er ekki hærrí
en landið til hliða, en er þó vel afmarkaður og er nálega 2 fðm.
á breidd (þykkt). Hann er nú kallaður Þrœlagarður. Þess nær
sem dregur uppblæstrinum, þess óglöggari verður hann, sem von
er, unz hann hverfur alveg. Ekki sjest hann þar, sem blásið er,
því grjót hefir ekki verið haft í hann. Fyrir austan uppblástur-
inn rennur lækur fram með holtinu ofan i mýri, dreifist þar og
verður að keldu, er rennur í svo nefnt Klukknagil. En upptök
þess gils er önnur kelda, er kemur austan frá Smáholtum fyrir
neðan Torfastaði. Frá botni þeirrar keldu sjer aptur fyrir forn-
um garði, er mjög líkist hinum; hann er þráðbeinn austur á
brúnina fyrir ofan bæinn Hrosshaga, en þá tekur við mýri, sem
nær ofan að Tungufljóti, og er ekki von hann sjáist þar. Hafi
nú, sem ekki er ólíklegt, keldurnar verið lækir til forna, og gjörðir
gripheldir af mannavöldum eða náttúrunnar, og hafi Þrælagarð-
ur náð alveg að Miklaholtslæknum, — sem ógjörla sjest, þvi það
er svo nærri uppblæstrinum, — og hafi hinn garðurinn náð alla
leið ofan að fljótinu, þá er hvorttveggja garðurinn einn og hinn
sami, og án efa sá Hagagarður, sem Landnáma nefnir og sem
munnmælin segja að náð hafi frá Brúará að fljótinu. Að minnsta