Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1894, Blaðsíða 37

87
hugsandi að slíks grips væri eigi getið í neinum þeirra, ef hann
hefði þá verið til, þar sem þeir nefna Maríuskript, skrin og
marga aðra gripi, er kirkjan átti ómerkilegri, enda eru fiestir
hinir fornu máldagar næsta glöggir í þeim efnum. í máldaga
Glsla biskups Jónssonar frá 1575 er þess að vfsu heldur ekki
getið, en biskupinn sleppir af ásettu ráði slíkura gripum kirkn-
anna optast nær úr máldögum sínum, því að þeir þóttu á hans
tímum orðnir einskisvirði og varla í kirkjum hæfir. Af vísitazíu
Brynjólfs biskups Sveinssonar 1641 má sjá að kirkjan hefir átt
»lítið líkneski yfir altari;« en það mun varla vera það saraa sem
hér er um að ræða, heldur eitthvert annað. Það mun og næsta
efasamt að líkneskið sé smíðað hér á landi, enda þótt margur
hafi hér verið maðurinn hagur bæði fyrr og síðar, enda munu
flest hin stærri líkneski hingað komin frá útlöndum svo sem
flestir aðrir skrautgripir kirkna á fyrri öldum, því að þótt nokk-
uð hafi verið smíðað af slíkum gripum hér á landi (sjá t. d.
Biskupas. I, 132, 143—4), þá munu þó forfeður vorir jafnan hafa
orðið líkt og Norðmenn að fá meginið af þeim sunnan úr löndum
(sbr. L. Dietrichson, Den norske Træskjærerkunst. Kr. 1878, 63.
bls. Bang, Udsigt over den norske kirkes historie. Kr. 1887,
178—9. bls.).
Að lokum má geta þess að nokkurar sagnir hafa gengið um
likneski þetta f Skaptafellssýslu, enda var eigi laust við að menn
hefðu átrúnað nokkurn á líkneskinu áður fyr, jafnvel fram á
daga þeirra manna, er nú lifa, og skal nú greina það, sem mark-
verðast er af þessum sögnum, helzt eptir frásögn síra Jóns pró-
tast Jónssonar á Stafafelli.
Það er gömul sögn í Suðursveit að systir Olafs konungs
hins helga hafi verið völva og sé grafin 1 Hellatúni nálægt
Kálafellsstað; er sagt að maður hennar hafi heitið Kálfur og sé
grafinn í Kálfagróf, sem er lág milli Kálfafells (innra) og Kálfa-
fellsstaðar (1 mörkum, þar sem túnin liggja saman). Segja menn
þau álög hafa verið á Kálfafellsstað að enginn prestur mætti
vera þar lengur en 20 ár, því að þá yrði honum ekki sjálfrátt
(o: hann ærðist), en hún hafði þá lagt það til að líkneski Ólafs
konungs bróður síns væri fengið og sett í kirkjuna og mundu
þá linast þessi ummæli. — Sumir segja að völyan hafi búið á
Kálfafellsstað og átt hálfa jörðina, en prestur einn, er þangað
fluttist, hafi bægt henni burt þaðan og þá hafi hún mælt svo um
að stórkostleg óhöpp skyldu henda hvern prest, er þar væri
lengur en 20 ár, enda hafi þau ummæli orðið að áhrinsorðum,