Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1963, Blaðsíða 31

ALTARISKLÆÐI FRÁ SVALBARÐI
35
Björnssonar (Pl. 26 í útg. Harry Fett).15 Brotna bogalínan á 1.
mynd klæðisins minnir einnig á bogalínu hjá höfði hins kórónaða
dýrlings á XXXV. mynd í sömu bók hjá B. Th. (Pl. 25 hjá H. Fett.)
Þriggja-laufa-liljurnar, sem víða sjást á greinaendum á klæðinu,
minna og á liljur á sömu mynd, og víðar er líkar liljur að finna í
bókinni. Greinafléttum, sem koma fyrir á klæðinu á milli mynd-
kringlanna, svipar nokkuð til fléttna á XXXII. og XXXIII. mynd og
víðar í útgáfu B. Th. (Pl. 20 og Pl. 18 hjá H. Fett). Allt þetta
bendir til þess, að klæðið sé gert um svipað leyti og Teiknibókin,
en hún er af mörgum talin frá 15. öld. Ekki hef ég komið auga á
neitt, sem bendi til að klæðið sé yngra en bókin, og er valt að tíma-
setja það nákvæmar, enda mun klæðisins hvergi getið í rituðum
heimildum svo gömlum.10
Þó hér sé sagt, að klæði þetta muni vera frá 15. öld, eru til rök,
sem benda til eldri róta. í III, sem vafalaust er ekki yngri en frá 13.
öld, er eigandi bogans í dæminu um hanann sagður leikari, og eins
og segir hér að framan, er líklega átt við fiðluleikara. Ekki þarf
að eyða orðum að því, hve frjálslega afritarar fornra handrita fóru
með efnið, ekki sízt ef heimildir voru fleiri en ein og þeim bar
eitthvað á milli. Nú voru helgisögur ekki fyrst og fremst sagnfræði
í augum hinna gömlu ritara, heldur öllu fremur prédikun. Kæmist
ritarinn yfir nýjar upplýsingar um söguhetjuna, eitthvað, sem fór
í bága við þá sögugerð, sem hann fór eftir, reit hann gjarnan í sína
bók það, sem honum virtist þjóna bezt tilgangi sögunnar og hon-
um fannst sennilegt. Ritari III hefði getað haft fyrir augum mynd
líka 1. mynd á klæðinu og sýnzt maðurinn á henni vera að leika á
fiðlu. Öll orðaskipti um sjálfan bogann eiga jafnt við, þótt talað sé
u,m fiðluboga, en ekki boga til að skjóta með örvum. Nú þykir mér
ekki trúlegt, að ritari III-hafi séð Svalbarðsklæðið, en vel hefði svipuð
mynd úr handriti eða á öðru klæði getað borið báðum fyrir augu,
ritara sögunnar og konunni, sem saumaði klæðið. Þess má geta, að
mér sýnist vera svipur með Jóhannesi á þessari mynd klæðisins og
sumum rómönskum Maríumyndum ekki yngri en frá 13. öld. Þess
ber að geta, að myndir klæðisins og skreyting hafa ekki verið bornar
saman við myndir og lýsingu fornra íslenzkra (né erlendra) hand-
rita, en vel má vera, að þar mætti fá mikilsverða vitneskju um aldur
klæðisins og eins, af hvaða rótum það er runnið.
Myndir úr sögu Jóhannesar postula virðast vera mjög sjaldgæfar
á Norðurlöndum, og veit ég raunar ekki um aðrar á þeim slóðum en
mynd af Jóhannesi í viðsmjörskatlinum í Ringsaker-kirkju á Heið-