Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1963, Blaðsíða 81

BJÖRN GUÐMUNDSSON, Lóni
SVEINUNGI SVEINUNGASON
[Árið 1936 hefur ungfrú Guðrún Bíldfell í Winnipeg skrifað Matthiasi Þórðar-
syni þjóðminjaverði og sent honum nokkrar myndir eftir Sveinunga Sveinunga-
son í Lóni í Kelduhverfi ásamt nokkrum upplýsingum um hann og bréfum honum
viðkomandi. Matthías þakkar þetta bréf og myndirnar í bréfi dags. 5. nóv. 1936,
og endursendir bréfin viðkomandi Sveinunga að ósk Guðrúnar, en því miður finnst
nú ekki bréf hennar i bréfasöfnum Þjóðminjasafnsins. Myndirnar eru nú í Lista-
safni Islands, nr. 451—458, innfærðar sem gjöf frá systradætrum Sveinunga i
Vesturheimi, sbr. viðauka þessarar greinar.
Sama dag og Matthías skrifar þakkarbréfið, 5. nóv. 1936, skrifar hann einnig
Birni Guðmundssyni, bónda í Lóni í Kelduhverfi, og segir, að Svava Lindal hafi
bent sér á, að hann og kona hans mundu geta gefið miklu fyllri upplýsingar um
Sveinunga. Biður Matthías Björn að senda sér slíkar upplýsingar, „þótt ekki
væri nema ágrip af ævisögu Sveinunga, lýsing á honum og nokkra greinargerð
fyrir þvi, sem þér vitið til, að hann hafi málað og teiknað".
Björn í Lóni brást vel við þessu og sendi Matthíasi ritgerð þá, sem hér birtist,
ásamt bréfi dags. 30. maí 1937, en Matthías þakkar sendinguna í bréfi dags. 16.
júlí 1937 og kveður sig langa til að birta ævisöguna á prenti, þótt hann viti ekki
hvar eða hvernig það geti orðið. En í bréfinu kemur fram að Matthías hefur
hugsað sér framhald á ritum Listvinafélagsins og vafalítið helzt ætlað að birta
ævisögu Sveinunga þar. En framhald ritanna kom aldrei, og úr hömlu dróst að rit-
gerð Björns birtist, svo prýðileg heimild sem hún þó er um Sveinunga. Þótt seint
sé, þykir rétt að birta ritgerðina nú, og fylgja henni nokkrar upplýsingar um
verk Sveinunga, þótt sú skrá muni ekki tæmandi. Ekkert meiri háttar verk mun
þó ótalið.
Björn Guðmundsson, bóndi og hreppsstjóri í Lóni, var fæddur 5. júní 1874, en
andaðist 8. nóv. 1954. Til eru greinar eftir hann í ýmsum tímaritum um marg-
vísleg efni, ekki sizt náttúrufræðileg.]
Ekki þætti mér það neitt undarlegt þó ýmsum þeim er sjá þessa
yfirskrift yrði kynlega við, svo fágætt er það nú orðið að menn beri
nafn þetta, og því fágætara að það komi fyrir mann fram af manni.
— Þó er nafn þetta fornnorrænt að uppruna, sem sjá má af forn-
ritum vorum. — Þá er og hitt líka í alla staði eðlilegt að mönnum
verði fyrir að spyrja, hvaða maður þetta var, eða hvað hann hefði
haft til síns ágætis. í eftirfarandi línum verður gjörð tilraun til að