Lögrétta - 01.01.1934, Blaðsíða 6

11
LÖGRJETTA
12
stóru, og frelsi fólksins og sannri þjóðlegri
menningu.
Inn á við — menn spyrja, hvar hinn ís-
lenska þjóðstofn sje að finna. Sumir segja í
s v e i t u m landsins. Það er að vísu ekki
rangt, svo lengi sem sveitirnar ekki láta leið-
ast út í misskilið og þröngsýnt ofstæki gegn
þeim vaxandi hluta landslýðsins, sem býr
við strönd og sæ, hinn uppvaxandi þjóð-
arhluta, sem á þessari öld hefur undirokað
Ægi til þess skattgjalds, sem drýgst drýpur
nú til viðhalds þjóðarbúinu. Þar hefur nú
einnig þjóðarstofninn íslenski fest rætur og
þar er skylt að honum að hlúa eigi síður en
inn til bygða. Og — einn er lífvörður
lands hvers, höfuðstaður þess. Reykja-
vík — hin fyrsta bólfesta hins íslenska land-
náms. Bygðin fyrsta er orðin bygðin stærsta.
Hver þjóð, sem kann að meta sjálfa sig rjett,
hver þjóð, sem ber skyn á, hvað öllum má
að gagni verða nú á tímum, ann sínum höf-
uðstað, vill honum vel. En verðskuldar
Reykjavík það? Þessi bær er höfuðstaður
lands vors og á því rjett á bollustu. En jeg
fullyrði, að hann verðskuldar það einnig. —
Ur umkomulitlu þorpi með heldur lítilsigld-
um íbúum á öldinni sem leið, er þessi bær
vaxinn upp í, á vorn mælikvarða, mikinn
fólksfjölda, er skiftir tugum þúsunda, með
öllum mestu framkvæmdum þjóðarinnar til
lands og sjávar, með helstu menningartækj-
unum, sem vjer enn höfum eignast. Þótt
Reykjavík sje ennþá, eðlilega, á nokkru gelgju-
skeiði (það virðist þjóðarlíkaminn yfirleitt
vera nú sem stendur), þá býr hjer í höfuð-
stað landsins að stofni til hvorki óþjóðalýður
nje óþjóðlegur lýður. Um land alt, á víð og
dreif, má finna hið besta, sem íslendingar
geta hrósað sjer af, i ýmsum myndum; en
hjer í höfuðstaðnum er það vitaskuld mest
áberandi, því að hjer eru flestir íslenskir
afburðamenn saman komnir á einn stað, af-
burðamenn til anda og handa. Og því meir
sem þeim fjölgar hjer, því meiri von er til
þess, að takast megi að halda niðri og út-
rýma þeim sora, sem ávalt hefur nokkurn
þróunarveg í borgarlífi og mannfjölda. En
hvort sem vjer lítum til hafs eða lands, er
útsýnið hjer glæsilegt, útsýnið um framtak
og dug, bæði í andlegum og verklegum efn-
um, sem þegar hefur borið þekkjanlega ávexti
og gefur fyrirheit um enn meira, ef í rjettu
horfi er haldið. Engin borg á þessum hnetti,
er vjer höfum sögur af, hefur með jöfnu fólks-
magni gert betri skil, þegar á alt er litið, —
enginn jafnlítill bær ráðist í meiri og þjóð-
nýtari fyrirtæki, hvort sem dæmi eru tekin
af hinni miklu útgerð, sem borin er á örm-
um höfuðstaðarbúa og ber þá að miklu uppi,
eða metin þau stórvirki í stofnunum, sem
bæjarfjelagið og einstaklingar þess hafa með
myndarskap sett á laggir! — Hver tryggir
meira valdið en lífvörðurinn? Hver tryggir
betur fullveldið en höfuðstaðurinn? Pyrir því
hvílir á slíkum stað, slíkum bæ, mikil ábyrgð.
Abyrgð á því, að rjett sje stefnt til þroska
þjóðlegs lífs, — að nýtt sje það af aðfluttu,
hvort sem er í efnum eða stefnum, sem leitt
getur til þróunar og viðgangs borgurum bæj-
ar og lands, það, sem fest getur rætur í ís-
lenskum jarðvegi, og á hinn bóginn, að eflt
sjehvað eina, sem hin auðuga en lítt rækta
náttúra lands vors getur í tje látið. Höfuð-
staðurinn getur átt forustuna, hann á að
eiga hana. En þá verður hann að vita átt-
i na, sem er: Alt til hags hinni ís-
lensku þjóð. Það verður kjörorðið —
vöxtur bæjar sje velferö landsins. Holl sam-
skifti, einlæg samvinna þjóðarhlutanna, er
leiðin til velmegunar allra. Sú er öruggust
undirstaða fullveldis framkvæmdanna. — —
Stúdentar, ungir lærdómsmenn þjóðarinn-
ar hafa helgað sjer þenna dag (1. desember),
til árlegs hátíðahalds. Þeirra er ekki hvað
síst að setja mentasvip á bæ þann, sem elur
þá og fóstrar um lengri eða skemri tíma;
þeir eiga að byggja, í eiginlegum og óeigin-
legum skilningi, háborg menningar höfuð-
staðarins. — Nú er reistur, en eigi fullgerð-
ur, í suðurhluta bæjarins, hinn langþráði
Stúdentagarður, sem hornsteinn verður brátt
1 lagður. Eiga þar hlut að einstök hjeruð og
alt landið. Megi þar verða griðastaður góðu
og andlega frjósömu lífi, höfuðstað landsins
til sóma og þjóðinni allri til gagns og bless-
unar!
Eósturjörðunn i alt. ísland lifi!