Lögrétta - 01.01.1934, Blaðsíða 45

89
LÖGRJETTA
90
bjarga því. Sambland það af angist og ást-
úð, sem þá kom fram í andliti hennar, býst
jeg við að muna lengi“.
Spekingurinn þagði um hríð og tók svo
aftur til máls:
„Okkur var einu sinni kent það, að guð
hefði skapað manninn í sinni mynd. En
skyldi ekki vera erfitt að sanna þetta? Á
hinu vitum við meiri deili, að maðurinn
skapar guð í sinni mynd; skapar hann og
hefur skapað, eftir þeirri hugmynd, eða
hugmyndum, sem hann gerir sjer glæsileg-
astar á hverjum tíma, um sitt eigið kyn.
Ilversu ljóst er þetta ekki um guði Grikkja
hinna fornu til dæmis — og guði forfeðra
vorra Norðurlandabúa? Hvað er Þór til
dæmis annað en hinn áræðisfulli hetjuþrótt-
ur þeirra í stækkaðri mynd — og þó með
nokkuð kotungslegum blæ? Og hvað er Óð-
inn annað en óvenj ulega vitur og' ríkur höfð-
ingi með marki þeirrar slægðar, sem nauð-
synleg þótti á viðsjárverðum tíma? Eða
Iðunn með eplin? — skáldeðlið; endurnýj-
unarlaug mannkynsins ? — Ellegar Loki
„óvinur guða og manna“? Lestu Lokasennu
ineð athygli og sjáðu til, hvort þú getur
ekki fundið skyldleika Loka við uppreistar-
inenn okkar tíma — og skyldleika hinna
guðanna við yfirstjettir hvaða tíma sem er.
— Og svo er það Sigyn, þessi dásamlega
mynd af móðurlegri ást, sem öllum eigin
þægindum kann að fóma og á bak við
strákskap unglingsins sjer móta fyrir djarf-
huga umbótaþrá. í rauninni er fólgið miklu
meira af djúpskygni og víðsýni í hinni
fornu trú Norðurlandabúa en í trúarbrögð-
um Forn-Grikkja og Rómverja. Einkum er
Sigynarmyndin furðuleg. Og furðumikill
skyldleiki með henni og guðsmóðurtrú mið-
aldanna.
Lítum nú á okkar eigin trúarbrögð, sem
segja hreint og beint: Guð er kærleikur;
kærleikurinn guð — þetta afl er 1 mannin-
um, sem á æðsta stigi yfirstígur hverskonar
ótta, er öllu öðru sterkara, öllu öðru tengd-
ara æðstu mannlegri hamingju. Ástúð;
mannúð hituð í eldi viðkvæmra tilfinninga.
— Jeg las nýlega í tímariti ritgjörð um
þörf á nýrri trú, sem líklega mundi verða
„trú á samfjelagið“. En hvað er þetta
„samfjelag“? Hvað annað en nokkurskonar
sameiginlegur mælir allra manna? Hvað
annað en múgTnenska og miðlungsmenska ?
— „Flokkurinn“, þ. e. fjöldinn, meiri hlut-
inn, hefur altaf rjett, segja sumir menn.
Nei, segi jeg. Það er einmitt ekki „flokk-
urinn“, ekki fjöldinn, sem hefur rjett — og
í trúarbrögðum allra síst. Þau þurfa hámark
í stað meðallags, til að keppa að; þurfa að
vera í nánu sambandi við vaxtarbrodd
mannkynsins. Þar eru það hinir fáu, sjá-
endurnir, blysberarnir, sem leita á myrkrið,
sem hafa rjett — rjettast að minsta kosti.
Ekki leiðtogar, sem dekra við múginn til
þess, að ná hylli hans og aðstoð til eigin
vegsauka, heldur þeir, sem hlýða kallinu að
innan; boði hins eilífa; fara hans og sinna
ferða; eru krossfestir og brendir, en fella
blysin eigi niður að heldur. — Það er ekki
trú á múginn eins og hann er, sem við
þrufum; það er meira en nóg til af henni.
Það, sem við þurfum, er trú á efnið í fólk-
inu, trú á vísi þess til meiri þroska, trú á
að úr því geti rætst. Og fyrst og fremst trú
á æðsta hamingjugjafann; trú á kærleik-
ann; trú á ástúðina, eins og hún kemur
fram í fegursti mynd. Eins og hún kemur
fram í samkend með múgnum ; eins og hún
kemur fram hjá höfundi kristindómsins;
eins og hún kemur fram í Maríudýrkun
miðaldanna. —
Jeg veit vel, að sumir halda því fram,
að kristindómurinn sje orðinn úreltur; ill-
kynjað íhald; þrándur í götu heilbrigðrar
ju'óunar. Og þessu til sönnunar er bent á
aíbrot kristinnar kirkju á ýmsum tímum.
En er nú þetta ekki svipaðast því, að vill-
ast á skýjum, sem um loftið líða í rosaveðri
og sjálfri sólunni, sem þó kemur einstaka
sinnum geislum í gegnum þau? — Nei;
svo langt er frá því, að kristindómurinn sje
orðinn úreltur, að hann er langt á undan
tímanum enn í dag. En ennþá af fáum skil-
inn og ennþá færrum1 fundinn.
Það er nokkuð til í því, sem „guðspek-
ingar“ segja — og reyndar fleiri — um
guð í manninum; guð, sem er kærleikur og
er að skapast í manneðlinu, á árum, sem
teljast í þúsundum og þúsundatugum. Og
sú gróðrarstía, sem hann einkum skapast í,