Lögrétta - 01.01.1934, Blaðsíða 41

81
L ÖGRJETTA
82
Stóra útgáfan af Bólu-Hjálmarskvæðum,
sem kom fram löngu síðar, þar sem alt er
til tínt, sem í náðist, hefur engu aukið við
skáldfrægð Hjálmars, þótt margt sje þar í,
sem átti fullan rjett til að komast þar inn.
Fyrra bindið af þessari stóru útgáfu seld-
ist nokkuð, en síðara bindið mun enn í dag
liggja að mestu óselt. Menn höfðui skapað
sjer ákveðnar hugmyndir um Bólu-Hjálmar
af litlu útgáfunni og urðu vonsviknir,
þegar stóra útgáfan kom, fanst þar ekki
vera sá Hjálmar, sem þeir könnuðust við.
Páll varð, eins og Bólu-Hjálmar, lands-
kunnur fyrir kveðskap sinn, án þess að
menn ættu nokkurstaðar aðgang að honum
í heildarsafni. Kvæði hans komu út til og
frá í blöðum og í söfnum, sem í voru tekin
kvæði eftir ýmsa. En langmest bárust kvæði
hans og vísur út um landið á vörum manna.
Stökur hans voru svo hnitnar, svo vel
kveðnar og auðlærðar, að þær flugu frá
njanni til manns og bárust landshomanna
milli án þess að þær kæmu á prent, og svo
var einnig um ýms af kvæðurh hans.
Sumarið, sem jeg var í þriðja bekk Lat-
ínuskólans, var jeg á Hvítárvöllum í Borg-
arfirði, hjá Andrjesi Fjeldsted bónda þar,
sem var þjóðkunnur merkismaður á sinni
tíð. Ilann var hagmæltur og fjekst dálítið
við kveðskap, einkum ferskevtlur. Hann
mintist oft á skáldskap Páls við mig, og gat
jeg látið hann heyra ýmislegt, sem hann
hafði ekki heyrt áður. Virtist mjer hann
hafa meira dálæti á Páli en öllum öðrum ís-
lenskum skáldum. Stundum var hann að
bera þá saman Pál og Grím Thomsen, sem
þá var þingmaður Borgfirðinga, og fanst
honum lítið til um kveðskap Gríms. Hann
sagði, að allir gætu barið saman rími á
sama hátt og Grímiir Thomsen. En um Pál
var alt öðru máli að gegna. Og Andrjes var
engin undantekning að þessu leyti. Kveð-
skapurinn var á þeim tímum metinn líkt og
hann gerði, mjög alment að minsta kosti.
Ef kvæðabók hefði komið út eftir Pál á
þeim árum, hæfilega stór, með góðu úrvali
af kvæðum hans, þá hefði hún náð miklum
vinsældum.
Það helsta, sem skrifað hefur verið um
Pál, er æfisaga hans, eftir Jón ólafsson,
prentuð framan við Ijóðasafn Páls, sem út
kom árin 1899—1900. Er kveðskap Páls þar
vel lýst, svo sem vænta mátti, þótt í stuttu
máli sje. „Hann verður ekki talinn einn af
þeim, „sem hæstum tónum nær af landsins
sonum“, segir þar........ „Páli liggur ekki
mjög hátt rómur, og röddin er ekki ýkja-
sterk; en sje á hitt litið, með hverri list að
röddinni er beitt, þá verður Páll í fremstu
röð. Mjer er vafasamt, hvort nokkurt ís-
lenskt skáld hefur haft hagmælsku til
jafns við hann; fram yfir hann hefur
enginn haft hana. Þetta hefur verið hon-
um náttúrugáfa, sem hann hefur tamið og
æft með fullri meðvitund. ... Enginn hefur
orðið jafnsnjallur Páli í því, að gefa list-
fagran og orðhagan myndbúning þeim
skáldlegu tilfinningum, sem lifa í alþýðu-
brjósti; með öðrum orðum: að gefa alþýðu
yrkisefnum alþýðlegan, skáldlegan búning
með einfaldri en sannri list.“
Þeir Jón Ólafsson og Einar H. Kvaran
voru á þeim árum, sem hjer er um' að
ræða, snjöllustu ritdómendurnir í íslensk-
um blöðum. Jeg hef litið yfir dóm Einars
í ísafold um kvæðabók Páls. Hann segir, að
Páll hafi hlotið „almennari hylli sem skáld
en nokkur annar íslendingur síðan Sigurð
Breiðfjörð leið“, og kallar hann „hagorð-
asta manninn, sem nokkru sinni hafi til ver-
ið á Islandi". Sama kemur fram hjá Grími
Thomsen. Hann orti vísur til Páls 1886 og
skrifaði framan við þær: „Til hagorðasta
s!\áldsins á íslandi frá því stórorðasta“.
Þessi ummæli öll staðfesta það, sem jeg hef
sagt hjer á undan um það álit og það dá-
læti, sem menn höfðu á kveðskap Páls, ekki
síst vegna hinnar framúrskarandi hag-
mælsku hans.
Þegar kvæði Páls komu út, voru það
ástakvæðin til Ragnhildar, síðari konu hans,
sem vöktu einna mesta athygli. Einar H.
Kvaran segir um þau: „hjartanlegri og ynd-
islegri ástaljóð eru ekki til á íslenskri
tungu“. Jeg skal taka hjer fáein dæmi.
Páll sá hey í skóm konu sinnar og kvað
þá þessa vísu:
Jeg vildi’ jeg íengi að vera strá
og visna’ í skónum þínum;