Tímarit Hins íslenzka bókmentafélags - 01.07.1889, Side 96

248
Hinrik 4., Christ. 4. borið á brýn, að þeir hafi verið uppá
heiminn. Takið ei þetta hálfspaug svo að eg hæli laus-
læti, nei lángtfrá ! Eg meina aðeins, að það gæti ekki orðið
landþinginu til tálmunar. Ekki ætla eg heldr að Islend-
ingar láti tæla sig með fjegjöfum fremur enn aðrar þjóðir.
Hvað sinnisfari Islendinga viðvíkur, þá er verra eða tor-
veldara að lýsa því. Eg held að Islendingar séu af nátt-
úrunni fastheldnir og nokkuð eptirþánkasamir, gáfaðir og
mikið fyrir að brjóta heilann í því sem interesserar þá,
helst í andlegum efnum nú á dögum ; það gerir uppeldið
og uppfræðingarmátinn. þarhjá eru Islendingar einþykkir
og nokkuð misþánkasamir hvörr við annan, líka eru þeir
þrætugjarnir. þetta er ekki nærri nóg, en satt held eg
mest af því sé; og sé svo, þá hafa þeir marga góða egin-
legleika til alþingissamkomu eða landþinganefnda. þér
munuð óttast þrætugyrnina mest og flokkadrætti. En
segið mér, hvar hefir það land verið, er ei hefir haft af
slíku að segja '? sýnið mér það land er hefir haft frístjórn,
eða hvar fólkið hefir tekið þátt í opinberum málefnum,
að þrætur, geðshræringar og flokkadrættir ekki hafi látið
sig í ljósi. Mér er ekki svo illa við geðshræringarnar sem
mörgum öðrum. f>ær eru fyrst og fremst merki uppá
innri styrk; lítið til Grikkja, til Eómverja, til Enskra,
hafa ekki geðshræringar og þrætur verið allstaðar? lítið
þarámóti til Spanskra, til Portugiskra, þar heyrist ekki
eitt Muk, þegar munkurinn eða höfðinginn talar. f>ar-
næst koma geðshræringarnar öllum mannsins andlegu
kröptum í hreifingu (eg tala hér um þær nokkuð eðlari
geðshræringar,ekki um berserksgáng eða óvitalæti). þegar
þær mætast, þá verka þær hvör á aðra eins plógrinn á
akrinn. Óslitin eining í þessu Hfi erómöguleg, því skap-
arinn hefir ætlast svo til að það góða skyldi framkvæm-
ast við sífeldan conflict eins í andlega og borgaralega rík-
inu eins og í náttúruríkinu. í þessu síðastnefnda sýna
sig allstaðar mótsettir kraptar, og allt framkvæmist í því
við þeirra conflict, og það sem er merkilegast er að hinir
mótsettu kraptar við þennan conflict verka sameining.